Ingemit, et, duplices tendens ad sidera palmas, Talia voce refert: "O terque quaterque beati, Quis ante ora patrum Trojae sub moenibus altis -Contigit oppetere! O Danaùm fortissime gentis, Tydide! mene Iliacis occumbere campis Non potuisse, tuaque animam hanc effundere dextra, Saevus ubi Aeacidae telo jacet Hector, ubi ingens Sarpedon, ubi tot Simois correpta sub undis Scuta virûm galeasque et fortia corpora volvit!"

95

100

Talia jactanti stridens Aquilone procella
Velum adversa ferit, fluctusque ad sidera tollit.
Franguntur remi; tum prora avertit, et undis
Dat latus; insequitur cumulo praeruptus aquae mons. 105
Hi summo in fluctu pendent, his unda dehiscens
Terram inter fluctus aperit; furit aestus arenis.
Tres Notus abreptas in saxa latentia torquet,
(Saxa vocant Itali, mediis quae in fluctibus, Aras;
Dorsum immane mari summo ;) tres Eurus ab alto 110
In brevia et syrtes urget, miserabile visu,
Illiditque vadis atque aggere cingit arenae.
Unam, quae Lycios fidumque vehebat Oronten,
Ipsius ante oculos ingens a vertice pontus
In puppim ferit: excutitur pronusque magister
Volvitur in caput; ast illam ter fluctus ibidem
Torquet agens circum, et rapidus vorat aequore vortex;
Apparent rari nantes in gurgite vasto,

Arma virùm, tabulaeque, et Troïa gaza per undas.
Jam validam Ilionei navem, jam fortis Achatae,
Et qua vectus Abas, et qua grandaevus Aletes,
Vicit hiemps: laxis laterum compagibus omnes
Accipiunt inimicum imbrem, rimisque fatiscunt.

Interea magno misceri murmure pontum, Emissamque hiemem sensit Neptunus et imis Stagna refusa vadis, graviter commotus; et alto Prospiciens, summa placidum caput extulit unda. Disjectam Aeneae toto videt aequore classem, Fluctibus oppressos Troas caelique ruina.

115

120

125

Nec latuere doli fratrem Junonis et irae.

Eurum ad se Zephyrumque vocat, dehinc talia fatur: "Tantane vos generis tenuit fiducia vestri?

Jam caelum terramque meo sine numine, venti,
Miscere, et tantas audetis tollere moles?

130

Quos ego-! Sed motos praestat componere fluctus; 135
Post mihi non simili poena commissa luetis.
Maturate fugam, regique haec dicite vestro:
Non illi imperium pelagi saevumque tridentem,
Sed mihi sorte datum. Tenet ille immania saxa,
Vestras, Eure, domos: illa se jactet in aula
Aeolus, et clauso ventorum carcere regnet."

Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat,
Collectasque fugat nubes solemque reducit.
Cymothoë simul et Triton annixus acuto
Detrudunt naves scopulo; levat ipse tridenti;
Et vastas aperit syrtes, et temperat aequor,
Atque rotis summas levibus perlabitur undas.
Ac veluti magno in populo quum saepe coorta est
Seditio, saevitque animis ignobile vulgus,

140

145

Jamque faces et saxa volant, furor arma ministrat; 150
Tum, pietate gravem ac meritis si forte virum quem
Conspexere, silent, arrectisque auribus adstant;
Ille regit dictis animos, et pectora mulcet:

Sic cunctus pelagi cecidit fragor, aequora postquam
Prospiciens genitor, caeloque invectus aperto,
Flectit equos, curruque volans dat lora secundo.

155

160

Defessi Aeneadae quae proxima litora cursu Contendunt petere, et Libyae vertuntur ad oras. Est in secessu longo locus: insula portum Efficit objectu laterum, quibus omnis ab alto Frangitur inque sinus scindit sese unda reductos. Hinc atque hinc vastae rupes geminique minantur In caelum scopuli, quorum sub vertice late Aequora tuta silent; tum silvis scaena coruscis Desuper horrentique atrum nemus imminet umbra; 165 Fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum, Intus aquae dulces vivoque sedilia saxo,

Nympharum domus.

Hic fessas non vincula naves

Ulla tenent, unco non alligat anchora morsu.
Huc septem Aeneas collectis navibus omni
Ex numero subit; ac magno telluris amore
Egressi optata potiuntur Troes arena,
Et sale tabentes artus in litore ponunt.
Ac primum silici scintillam excudit Achates,
Suscepitque ignem foliis, atque arida circum
Nutrimenta dedit, rapuitque in fomite flammam.
Tum Cererem corruptam undis Cerealiaque arma
Expediunt fessi rerum, frugesque receptas
Et torrere parant flammis et frangere saxo.

Aeneas scopulum interea conscendit et omnem Prospectum late pelago petit, Anthea si quem Jactatum vento videat Phrygiasque biremes, Aut Capyn, aut celsis in puppibus arma Caici. Navem in conspectu nullam, tres litore cervos Prospicit errantes; hos tota armenta sequuntur A tergo, et longum per valles pascitur agmen.____ Constitit hic, arcumque manu celeresque sagittas Corripuit, fidus quae tela gerebat Achates, Ductoresque ipsos primum, capita alta ferentes Cornibus arboreis, sternit, tum vulgus, et omnem Miscet agens telis nemora inter frondea turbam ; Nec prius absistit, quam septem ingentia victor Corpora fundat humi et numerum cum navibus aequet. Hinc portum petit, et socios partitur in omnes. Vina bonus quae deinde cadis onerarat Acestes Litore Trinacrio dederatque abeuntibus heros, Dividit, et dictis maerentia pectora mulcet: "O socii (neque enim ignari sumus ante malorum), O passi graviora, dabit deus his quoque finem. Vos et Scyllaeam rabiem penitusque sonantes Accestis scopulos, vos et Cyclopea saxa

170

175

180

185

190

195

200

Experti. Revocate animos, maestumque timorem

Mittite; forsan et haec olim meminisse juvabit.

Per varios casus, per tot discrimina rerum

Tendimus ir Latium, sedes ubi fata quietas

205

Ostendunt; illic fas regna resurgere Trojae.
Durate, et vosmet rebus servate secundis."

Talia voce refert; curisque ingentibus aeger Spem vultu simulat, premit altum corde dolorem Illi se praedae accingunt dapibusque futuris: Tergora deripiunt costis et viscera nudant; Pars in frusta secant veribusque trementia figunt; Litore aëna locant alii, flammasque ministrant. Tum victu revocant vires, fusique per herbam Implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae. Postquam exempta fames epulis, mensaeque remotae, Amissos longo socios sermone requirunt, Spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati nec jam exaudire vocatos. Praecipue pius Aeneas nunc acris Oronti, Nunc Amyci casum gemit et crudelia secum Fata Lyci, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.

Et jam finis erat, quum Jupiter, aethere summo Despiciens mare velivolum terrasque jacentes Litoraque et latos populos, sic vertice caeli Constitit et Libyae defixit lumina regnis.

210

215

220

225

Atque illum, tales jactantem pectore curas,

Tristior et lacrimis oculos suffusa nitentes

Alloquitur Venus: "O qui res hominumque deûmque Aeternis regis imperiis, et fulmine terres,

230

Quid meus Aeneas in te committere tantum,

Quid Troes potuere, quibus, tot funera passis,
Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?
Certe hinc Romanos olim, volventibus annis,
Hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri,
Qui mare, qui terras omni dicione tenerent,
Pollicitu's: quae te, genitor, sententia vertit?
Hoc equidem occasum Trojae tristesque ruinas
Solabar, fatis contraria fata rependens;
Nunc eadem fortuna viros tot casibus actos
Insequitur. Quem das finem, rex magne, laborum?
Antenor potuit, mediis elapsus Achivis,

235

240

Illyricos penetrare sinus atque intima tutus
Regna Liburnorum, et fontem superare Timavi,
Unde per ora novem vasto cum murmure montis
It mare proruptum et pelago premit arva sonanti.
Hic tamen ille urbem Patavi sedesque locavit
Teucrorum, et genti nomen dedit armaque fixit
Troïa; nunc placida compostus pace quiescit;
Nos, tua progenies, caeli quibus annuis arcem,
Navibus (infandum!) amissis, unius ob iram
Prodimur, atque Italis longe disjungimur oris.
Hic pietatis honos? Sic nos in sceptra reponis?"

Olli subridens hominum sator atque deorum Vultu, quo caelum tempestatesque serenat, Oscula libavit natae, dehinc talia fatur:

"Parce metu, Cytherea manent immota tuorum Fata tibi; cernes urbem et promissa Lavini Moenia, sublimemque feres ad sidera caeli

245

250

255

265

270.

Magnanimum Aenean; neque me sententia vertit. 260
Hic tibi (fabor enim, quando haec te cura remordet,
Longius et volvens fatorum arcana movebo)
Bellum ingens geret Italia, populosque feroces
Contundet, moresque viris et moenia ponet,
Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,
Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis.
At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo
Additur (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno),
Triginta magnos volvendis mensibus orbes
Imperio explebit, regnumque ab sede Lavini
Transferet, et Longam muita vi muniet Albam.
Hic jam ter centum totos regnabitur annos
Gente sub Hectorea, donec regina sacerdos
Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem.
Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus
Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet
Moenia, Romanosque suo de nomine dicet.
His ego nec metas rerum nec tempora pono;
Imperium sine fine dedi. Quin aspera Juno,
Quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat, 280

275