aspice bis senos laetantis agmine cycnos, aetheria quos lapsa plaga Jovis ales aperto turbabat caelo; nunc terras ordine longo

395

aut capere, aut captas jam despectare videntur : ut reduces illi ludunt stridentibus alis,

et coetu cinxere polum, cantusque dedere,
haud aliter puppesque tuae pubesque tuorum
aut portum tenet aut pleno subit ostia velo.
perge modo, et, qua te ducit via, dirige gressum.'
Dixit, et avertens rosea cervice refulsit,
ambrosiaeque comae divinum vertice odorem
spiravere, pedes vestis defluxit ad imos,
et vera incessu patuit dea. Ille ubi matrem
adgnovit, tali fugientem est voce secutus:
• Quid natum totiens, crudelis tu quoque, falsis
ludis imaginibus? cur dextrae jungere dextram
non datur, ac veras audire et reddere voces?'

400

405

Talibus incusat, gressumque ad moenia tendit: 410 at Venus obscuro gradientis aëre saepsit,

et multo nebulae circum dea fudit amictu,

cernere ne quis eos, neu quis contingere posset, molirive moram, aut veniendi poscere causas. ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo ture calent arae, sertisque recentibus halant.

Corripuere viam interea, qua semita monstrat. jamque ascendebant collem, qui plurimus urbi imminet, adversasque adspectat desuper arces. miratur molem Aeneas, magalia quondam, miratur portas strepitumque et strata viarum. instant ardentes Tyrii pars ducere muros, molirique arcem et manibus subvolvere saxa,

393 adspice. H.
401 derige. R.

396 capsos. R.

407 toties. H.

415

420

pars optare locum tecto et concludere sulco;

[jura magistratusque legunt sanctumque senatum ;] hic portus alii effodiunt; hic alta theatris fundamenta locant alii, immanisque columnas rupibus excidunt, scaenis decora alta futuris.

qualis apes aestate nova per florea rura exercet sub sole labor, cum gentis adultos educunt fetus, aut cum liquentia mella stipant et dulci distendunt nectare cellas,

425

430

aut onera accipiunt venientum, aut agmine facto
ignavom fucos pecus a praesepibus arcent:
fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
' O fortunati, quorum jam moenia surgunt!'
Aeneas ait, et fastigia suspicit urbis.
infert se saeptus nebula, mirabile dictu,

435

per medios, miscetque viris, neque cernitur ulli. Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbra,

440

quo primum jactati undis et turbine Poeni effodere loco signum, quod regia Juno

monstrarat, caput acris equi; sic nam fore bello egregiam et facilem victu per saecula gentem. hic templum Junoni ingens Sidonia Dido condebat, donis opulentum et numine divae, aerea cui gradibus surgebant limina, nexaeque aere trabes, foribus cardo stridebat aënis.

445

450

hoc primum in luco nova res oblata timorem
leniit, hic primum Aeneas sperare salutem
ausus, et adflictis melius confidere rebus.
namque sub ingenti lustrat dum singula templo,
reginam opperiens, dum, quae fortuna sit urbi,
artificumque manus inter se operumque laborem
miratur, videt Iliacas ex ordine pugnas,
bellaque jam fama totum volgata per orbem,

428 petunt. R.

441 umbrae. R.

455 intrans. R.

455

460

Atridas, Priamumque, et saevum ambobus Achillem. constitit, et lacrimans, Quis jam locus' inquit Achate, quae regio in terris nostri non plena laboris? en Priamus! sunt hic etiam sua praemia laudi; sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt. solve metus; feret haec aliquam tibi fama salutem.' sic ait, atque animum pictura pascit inani, multa gemens, largoque humectat flumine voltum. 465 Namque videbat, uti bellantes Pergama circum hac fugerent Graii, premeret Trojana juventus, hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles. nec procul hinc Rhesi niveis tentoria velis adgnoscit lacrimans, primo quae prodita somno Tydides multa vastabat caede cruentus, ardentisque avertit equos in castra, prius quam pabula gustassent Trojae Xanthumque bibissent. parte alia fugiens amissis Troïlus armis,

470

infelix puer atque impar congressus Achilli, fertur equis, curruque haeret resupinus inani,

475

lora tenens tamen; huic cervixque comaeque trahuntur
per terram, et versa pulvis inscribitur hasta.
interea ad templum non aequae Palladis ibant
crinibus Iliades passis peplumque ferebant,
suppliciter tristes et tunsae pectora palmis ;
diva solo fixos oculos aversa tenebat.

ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros,
exanimumque auro corpus vendebat Achilles.
tum vero ingentem gemitum dat pectore ab imo,
ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
tendentemque manus Priamum conspexit inermis.
se quoque principibus permixtum adgnovit Achivis,
Eoasque acies et nigri Memnonis arma.
ducit Amazonidum lunatis agmina peltis

465 umectat. R.

479 80 81 82 after 473 R.

480

485

490

Penthesilea furens, mediisque in milibus ardet, aurea subnectens exsertae cingula mammae, bellatrix, audetque viris concurrere virgo.

Haec dum Dardanio Aeneae miranda videntur, dum stupet, obtutuque haeret defixus in uno, regina ad templum, forma pulcherrima Dido, incessit, magna juvenum stipante caterva. qualis in Eurotae ripis aut per juga Cynthi exercet Diana choros, quam mille secutae

495

hinc atque hinc glomerantur oreades; illa pharetram fert humero, gradiensque deas supereminet omnis: Latonae tacitum pertemptant gaudia pectus : talis erat Dido, talem se laeta ferebat

505

per medios, instans operi regnisque futuris. tum foribus divae, media testudine templi, saepta armis, solioque alte subnixa resedit. jura dabat legesque viris, operumque laborem partibus aequabat justis, aut sorte trahebat: cum subito Aeneas concursu accedere magno Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum, 510 Teucrorumque alios, ater quos aequore turbo dispulerat penitusque alias avexerat oras. obstipuit simul ipse simul perculsus Achates laetitiaque metuque; avidi conjungere dextras ardebant; sed res animos incognita turbat. dissimulant, et nube cava speculantur amicti, quae fortuna viris, classem quo litore linquant, quid veniant; cunctis nam lecti navibus ibant, orantes veniam, et templum clamore petebant. Postquam introgressi et coram data copia fandi, 520 maxumus Ilioneus placido sic pectore coepit: 'O Regina, novam cui condere Juppiter urbem justitiaque dedit gentis frenare superbas,

492 exertae. R.

505

e test. R. 513 percussus. R.

515

Troes te miseri, ventis maria omnia vecti,
oramus, prohibe infandos a navibus ignis,
parce pio generi, et propius res aspice nostras.
non nos aut ferro Libycos populare Penatis
venimus, aut raptas ad litora vertere praedas;
non ea vis animo, nec tanta superbia victis,
est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,
terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;
Oenotri coluere viri; nunc fama minores
Italiam dixisse ducis de nomine gentem.
hic cursus fuit:

cum subito adsurgens fluctu nimbosus Orion

525

530

535

[morem

in vada caeca tulit, penitusque procacibus austris perque undas, superante salo, perque invia saxa dispulit; huc pauci vestris adnavimus oris. quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam barbara permittit patria? hospitio prohibemur arenae; 540 bella cient, primaque vetant consistere terra.

si

genus humanum et mortalia temnitis arma at sperate deos memores fandi atque nefandi. Rex erat Aeneas nobis, quo justior alter, nec pietate fuit, nec bello major et armis. quem si fata virum servant, si vescitur aura aetheria, neque adhuc crudelibus occubat umbris, non metus; officio nec te certasse priorem poeniteat. Sunt et Siculis regionibus urbes arvaque, Trojanoque a sanguine clarus Acestes. quassatam ventis liceat subducere classem, et silvis aptare trabes et stringere remos: si datur Italiam, sociis et rege recepto, tendere, ut Italiam laeti Latiumque petamus;

545

550

sin absumpta salus, et te, pater optume Teucrum, 555 Pontus habet Libyae, nec spes jam restat Iuli,

at freta Sicaniae saltem sedesque paratas,