extulit: ille ictum venientem a vertice velox

praevidit, celerique elapsus corpore cessit. Entellus vires in ventum effudit, et ultro

445

ipse gravis graviterque ad terram pondere vasto concidit: ut quondam cava concidit aut Erymantho, aut Ida in magna, radicibus eruta pinus.

consurgunt studiis Teucri et Trinacria pubes;

450

it clamor caelo, primusque accurrit Acestes,

aequaevumque ab humo miserans attollit amicum. at non tardatus casu neque territus heros acrior ad pugnam redit, ac vim suscitat ira. tum pudor incendit vires et conscia virtus, praecipitemque Daren ardens agit aequore toto, nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sinistra ; nec mora, nec requies: quam multa grandine nimbi culminibus crepitant, sic densis ictibus heros creber utraque manu pulsat versatque Dareta.

Tum pater Aeneas procedere longius iras
et saevire animis Entellum haud passus acerbis ;
sed finem imposuit pugnae, fessumque Dareta
eripuit, mulcens dictis, ac talia fatur:

• Infelix, quae tanta animum dementia cepit ?
non vires alias conversaque numina sentis?
cede deo.' Dixitque et proelia voce diremit.
ast illum fidi aequales, genua aegra trahentem,
jactantemque utroque caput, crassumque cruorem
ore ejectantem mixtosque in sanguine dentes,
ducunt ad naves; galeamque ensemque vocati
accipiunt; palmam Entello taurumque relinquunt.
hic victor, superans animis tauroque superbus:

455

460

465

470

475

Nate dea, vosque haec' inquit cognoscite, Teucri, et mihi quae fuerint juvenali in corpore vires, et qua servetis revocatum a morte Dareta.' dixit, et adversi contra stetit ora juvenci,

qui donum adstabat pugnae, durosque reducta libravit dextra media inter cornua caestus, arduus, effractoque inlisit in ossa cerebro.

sternitur exanimisque tremens procumbit humi bos.

480

ille super tales effundit pectore voces:

Hanc tibi, Eryx meliorem animam pro morte Daretis persolvo; hic victor caestus artemque repono.'

Protinus Aeneas celeri certare sagitta invitat qui forte velint, et praemia ponit, ingentique manu malum de nave Seresti erigit, et volucrem trajecto in fune columbam, quo tendant ferrum, malo suspendit ab alto. convenere viri, dejectamque aerea sortem accepit galea; et primus clamore secundo Hyrtacidae ante omnes exit locus Hippocoontis ; quem modo navali Mnestheus certamine victor consequitur, viridi Mnestheus evinctus oliva. tertius Eurytion, tuus, o clarissime, frater, Pandare, qui quondam, jussus confundere foedus, in medios telum torsisti primus Achivos. extremus galeaque ima subsedit Acestes, ausus et ipse manu juvenum temptare laborem.

Tum validis flexos incurvant viribus arcus pro se quisque viri, et depromunt tela pharetris. primaque per caelum, nervo stridente, sagitta Hyrtacidae juvenis volucres diverberat auras; et venit, adversique infigitur arbore mali. intremuit malus, timuitque exterrita pennis ales, et ingenti sonuerunt omnia plausu. post acer Mnestheus adducto constitit arcu, alta petens, pariterque oculos telumque tetendit. ast ipsam miserandus avem contingere ferro

non valuit: nodos et vincula linea rupit,

486 dicit. R.

485

490

495

500

505

510

498 subsidit. H.

quis innexa pedem malo pendebat ab alto:
illa notos atque alta volans in nubila fugit.
tum rapidus, jamdudum arcu contenta parato
tela tenens, fratrem Eurytion in vota vocavit,
jam vacuo laetam caelo speculatus, et alis
plaudentem nigra figit sub nube columbam.
decidit exanimis, vitamque reliquit in astris
aetheriis, fixamque refert delapsa sagittam.
Amissa solus palma superabat Acestes;
qui tamen aërias telum contendit in auras,
ostentans artemque pater arcumque sonantem.
hic oculis subito obicitur magnoque futurum
augurio monstrum; docuit post exitus ingens,
seraque terrifici cecinerunt omina vates.
namque volans liquidis in nubibus arsit arundo,
signavitque viam flammis, tenuisque recessit
consumpta in ventos; caelo ceu saepe refixa
transcurrunt crinemque volantia sidera ducunt.
attonitis haesere animis, Superosque precati
Trinacrii Teucrique viri; nec maximus omen
abnuit Aeneas; sed laetum amplexus Acesten
muneribus cumulat magnis, ac talia fatur:

Sume, pater; nam te voluit rex magnus Olympi

talibus auspiciis exsortem ducere honores.
ipsius Anchisae longaevi hoc munus habebis,
cratera impressum signis, quem Thracius olim
Anchisae genitori in magno munere Cisseus
ferre sui dederat monumentum et pignus amoris.'
sic fatus cingit viridanti tempora lauro,

et primum ante omnes victorem appellat Acesten.
nec bonus Eurytion praelato invidit honori,
quamvis solus avem caelo dejecit ab alto.
proximus ingreditur donis, qui vincula rupit;

520 contorsit. R.

522 subitum. R.

541 honore. R.

515

520

525

530

535

540

extremus, volucri qui fixit arundine malum.

At pater Aeneas, nondum certamine misso, custodem ad sese comitemque impubis Iuli Epytiden vocat, et fidam sic fatur ad aurem : • Vade age, et Ascanio, si jam puerile paratum agmen habet secum, cursusque instruxit equorum, ducat avo turmas, et sese ostendat in armis, dic' ait. Ipse omnem longo decedere circo infusum populum, et campos jubet esse patentes. Incedunt pueri, pariterque ante ora parentum frenatis lucent in equis, quos omnis euntes Trinacriae mirata fremit Trojaeque juventus. omnibus in morem tonsa coma pressa corona; cornea bina ferunt praefixa hastilia ferro; pars levis humero pharetras; it pectore summo flexilis obtorti per collum circulus auri.

tres equitum numero turmae, ternique vagantur
ductores: pueri bis seni quemque secuti
agmine partito fulgent paribusque magistris.
una acies juvenum, ducit quam parvus ovantem
nomen avi referens Priamus, — tua clara, Polite,
progenies, auctura Italos, quem Thracius albis
portat equus bicolor maculis, vestigia primi
alba pedis frontemque ostentans arduus albam.
alter Atys, genus unde Atii duxere Latini,
parvus Atys, pueroque puer dilectus Iulo.
extremus, formaque ante omnis pulcher, Iulus
Sidonio est invectus equo, quem candida Dido
esse sui dederat monumentum et pignus amoris.
cetera Trinacrii pubes senioris Acestae

fertur equis.

Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes Dardanidae, veterumque adgnoscunt ora parentum.

573 Trinacriis. H.

545

559

555

560

565

570

575

postquam omnem laeti consessum oculosque suorum
lustravere in equis, signum clamore paratis
Epytides longe dedit insonuitque flagello.

Olli discurrere pares, atque agmina terni
diductis solvere choris, rursusque vocati
convertere vias infestaque tela tulere.
inde alios ineunt cursus aliosque recursus
adversi spatiis, alternosque orbibus orbes

580

impediunt, pugnaeque cient simulacra sub armis; 585
et nunc terga fuga nudant, nunc spicula vertunt
infensi, facta pariter nunc pace feruntur.

ut quondam Creta fertur Labyrinthus in alta
parietibus textum caecis iter, ancipitemque
mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi
falleret indeprensus et inremeabilis error;
haud alio Teucrum nati vestigia cursu
impediunt, texuntque fugas et proelia ludo,
delphinum similes, qui per maria humida nando
Carpathium Libycumque secant.

hunc morem cursus atque haec certamina primus
Ascanius, Longam muris cum cingeret Albam,
rettulit, et priscos docuit celebrare Latinos,
quo puer ipse modo, secum quo Troïa pubes;
Albani docuere suos; hinc maxima porro
accepit Roma, et patrium servavit honorem;
Trojaque nunc pueri, Trojanum dicitur agmen.
hac celebrata tenus sancto certamina patri.

Hic primum fortuna fidem mutata novavit. dum variis tumulo referunt sollemnia ludis, Irim de caelo misit Saturnia Juno

Iliacam ad classem, ventosque adspirat eunti,
multa movens, necdum antiquum saturata dolorem.

591 frangeret. R.

595 Carphatium. R. luduntque per undas. Vulg.

590

595

600

605