hic me, dum trepidi crudelia limina linquunt,
inmemores socii vasto Cyclopis in antro
deseruere. Domus sanie dapibusque cruentis,
intus opaca, ingens; ipse arduus, altaque pulsat
sidera Di, talem terris avertite pestem!-
nec visu facilis nec dictu adfabilis ulli.
visceribus miserorum et sanguine vescitur atro.
vidi egomet, duo de numero cum corpora nostro
prensa manu magna, medio resupinus in antro,
frangeret ad saxum, sanieque exspersa natarent
limina; vidi atro cum membra fluentia tabo
manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus.
haud impune quidem; nec talia passus Ulixes,
oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto.
nam simul expletus dapibus vinoque sepultus
cervicem inflexam posuit, jacuitque per antrum
immensus, saniem eructans et frusta cruento
per somnum commixta mero, nos, magna precati
numina sortitique vices, una undique circum
fundimur, et telo lumen terebramus acuto, -
ingens, quod torva solum sub fronte latebat,
Argolici clipei aut Phoebeae lampadis instar,-
et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras.
sed fugite, O miseri, fugite, atque ab litore funem
rumpite.

620

625

630

635

640

nam qualis quantusque cavo Polyphemus in antro
lanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,
centum alii curva haec habitant ad litora volgo
infandi Cyclopes, et altis montibus errant.
tertia jam lunae se cornua lumine complent,
cum vitam in silvis inter deserta ferarum

645

lustra domosque traho, vastosque ab rupe Cyclopas prospicio, sonitumque pedum vocemque tremesco.

625 aspersa. R.

victum infelicem, bacas lapidosaque corna,

650

dant rami, et volsis pascunt radicibus herbae. omnia conlustrans, hanc primum ad litora classem conspexi venientem. Huic me, quaecumque fuisset, addixi: satis est gentem effugisse nefandam. vos animam hanc potius quocumque absumite leto.' Vix ea fatus erat, summo cum monte videmus ipsum inter pecudes vasta se mole moventem pastorem Polyphemum et litora nota petentem, monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen ademptum.

trunca manu pinus regit et vestigia firmat;
lanigerae comitantur oves-ea sola voluptas
solamenque mali.

postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,
luminis effossi fluidum lavit inde cruorem,
dentibus infrendens gemitu, graditurque per aequor
jam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
nos procul inde fugam trepidi celerare, recepto
supplice sic merito, tacitique incidere funem ;
verrimus et proni certantibus aequora remis.
sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit.
verum ubi nulla datur dextra adfectare potestas,
nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
contremuere undae, penitusque exterrita tellus
Italiae, curvisque immugiit Aetna cavernis.

At genus e silvis Cyclopum et montibus altis excitum ruit ad portus et litora complent. cernimus adstantis nequiquam lumine torvo Aetnaeos fratres, caelo capita alta ferentis, concilium horrendum : quales cum vertice celso aëriae quercus, aut coniferae cyparissi

663 fluvidum. R.

673 intremuere. H.

655

660

665

670

675

680

constiterunt, silva alta Jovis, lucusve Dianae. praecipites metus acer agit quocumque rudentis excutere, et ventis intendere vela secundis.

contra jussa monent Heleni Scyllam atque Charybdin inter, utramque viam leti discrimine parvo,

ni teneant cursus; certum est dare lintea retro.

685

690

ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori missus adest. Vivo praetervehor ostia saxo Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque jacentem. talia monstrabat relegens errata retrorsus litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi. Sicanio praetenta sinu jacet insula contra Plemyrium undosum; nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem occultas egisse vias subter mare; qui nunc ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis. jussi numina magna loci veneramur; et inde exsupero praepingue solum stagnantis Helori. hinc altas cautes projectaque saxa Pachyni radimus, et fatis numquam concessa moveri adparet Camerina procul campique Geloi, immanisque Gela fluvii cognomine dicta. arduus inde Acragas ostentat maxuma longe

695

moenia, magnanimum quondam generator equorum; teque datis linquo ventis, palmosa Selinus, et vada dura lego saxis Lilybeïa caecis.

Hinc Drepani me portus et inlaetabilis ora accipit. Hic, pelagi tot tempestatibus actis, heu genitorem, omnis curae casusque levamen, amitto Anchisen: hic me, pater optume, fessum deseris, heu, tantis nequiquam erepte periclis! nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret,

700

705

710

684 Scylla. Charybdis. R. 686 before 685 R. 690 retrorsum. H. 708 actus. H. 711 nequidquam. H.

703 Acragans. R.

hos mihi praedixit luctus, non dira Celaeno.

hic labor extremus, longarum haec meta viarum. hinc me digressum vestris deus adpulit oris.

Sic pater Aeneas intentis omnibus unus fata renarrabat divom, cursusque docebat. conticuit tandem, factoque hic fine quievit.

715

BOOK IV. — DEPARTURE FROM CARTHAGE.

DIDO Converses with her sister Anna of her love for Æneas (vv. 1-50), which she betrays by other tokens (54-89). Juno concerts with Venus a device for uniting them in marriage (90–128). A hunting party is formed for the queen and her guests: Dido and Æneas are driven by the divine plot to shelter in a cave (129–172). Fame reports their alliance: jealousy and wrath of Iarbas (173–217). Jupiter sends Mercury to command the departure of Æneas, whom he finds laying the foundations of the citadel (218-278). Æneas summons his companions: Dido reproaches him with his intended flight (279-392). The fleet is made ready: he listens unmoved to the entreaties of Dido and Anna (393-449). The queen, maddened, resolves on death, first seeking magic incantations (450-521). Sleepless, at night, she exclaims against Trojan perfidy. Meanwhile Mercury in vision again warns Æneas to flee: he hastens the departure of the fleet (522-583). Despair of Dido at his flight: she invokes curses upon the fugitive and his posterity (584-629). Simulating religious rites, she causes her chamber to be prepared, and slays herself, after a last appeal to her sister (629-692). Juno, by embassy of Iris, releases her tormented spirit (623-705).

AT

T regina gravi jamdudum saucia cura volnus alit venis, et caeco carpitur igni. multa viri virtus animo, multusque recursat gentis honos: haerent infixi pectore voltus verbaque, nec placidam membris dat cura quietem. Postera Phoebea lustrabat lampade terras, umentemque Aurora polo dimoverat umbram, cum sic unanimam adloquitur male sana sororem : 'Anna soror, quae me suspensam insomnia terrent ! quis novus hic nostris successit sedibus hospes, quem sese ore ferens, quam forti pectore et armis ! credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum. degeneres animos timor arguit: heu, quibus ille jactatus fatis! quae bella exhausta canebat!

5

10