Qualis ubi Oceani perfusus Lucifer undâ, Quem Venus ante alios astrorum diligit ignes, Extulit os sacrum cælo, tenebrasque resolvit. Stant pavidæ in muris matres, oculisque sequuntur Pulveream nubem, et fulgentes ære catervas. Olli per dumos, quà proxima meta viarum, Armati tendunt: it clamor, et, agmine facto, Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.
Est ingens gelidum lucus prope Ceritis amnem, Relligione patrum latè sacer: undiquè colles Inclusêre cavi, et nigrå nemus abiete cingunt. Silvano fama est veteres sacrâsse Pelasgos, Arvorum pecorisque Deo, lucumque diemque, Qui primi fines aliquandò habuêre Latinos. Haud procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant Castra locis; celsoque omnis de colle videri Jam poterat legio, et latis tendebat in arvis. Hùc pater Æneas et bello lecta juventus. Succedunt, fessique et equos et corpora curant.
At Venus æthereos inter Dea candida nimbos Dona ferens aderat: natumque in valle reductâ Ut procul egelido secretum flumine vidit, Talibus affata est dictis, seque obtulit ultrò: En perfecta mei promissâ conjugis arte Munera: ne mox aut Laurentes, nate, superbos, Aut acrem dubites in prælia poscere Turnum. Dixit, et amplexus nati Cytherea petivit : Arma sub adversâ posuit radiantia quercu,
Ille Deæ donis et tanto lætus honore, Expleri nequit, atque oculos per singula volvit; Miraturque, interque manus et brachia versat Terribilem cristis galeam flammasque vomentem, Fatiferumque ensem, loricam ex ære rigentem,
Sanguineam, ingentem, qualis cùm cærula nubes Solis inardescit radiis, longèque refulget; Tùm leves ocreas electro auroque recocto, Hastamque, et clypei non enarrabile textum.
Illic res Italas, Romanorumque triumphos, Haud vatum ignarus, venturique inscius ævi, Fecerat ignipotens; illic genus omne futuræ Stirpis ab Ascanio, pugnataque in ordine bella. Fecerat et viridi fetam Mavortis in antro Procubuisse lupam; geminos huic ubera circum Ludere pendentes pueros, et lambere matrem Impavidos; illam tereti cervice reflexam Mulcere alternos, et corpora fingere linguá.
Nec procul hinc Romam, et raptas sine more Sabinas Consessu caveæ, magnis Circensibus actis, Addiderat; subitòque novum consurgere bellum Romulidis, Tatioque seni, Curibusque severis. Pòst îdem, inter se posito certamine, reges Armati Jovis ante aras, paterasque tenentes Stabant, et cæsâ jungebant fœdera porcâ. Haud procul indè, citæ Metium in diversa quadrigæ Distulerant, (at tu dictis, Albane, maneres!) Raptabatque viri mendacis viscera Tullus
Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres. Nec non Tarquinium ejectum Porsenna jubebat Accipere, ingentique urbem obsidione premebat: Æneadæ in ferrum pro libertate ruebant. Illum indignanti similem, similemque minanti Aspiceres, pontem auderet quòd vellere Gocles, Et fluvium vinclis innaret Clœlia ruptis.
In summo custos Tarpeiæ Manlius arcis Stabat pro templo, et Capitolia celsa tenebat, Romuleoque recens horrebat regia culmo.
Atque hic auratis volitans argenteus anser Porticibus, Gallos in limine adesse canebat. Galli per dumos aderant, arcemque tenebant, Defensi tenebris et dono noctis opacæ. Aurea cæsaries ollis, atque aurea vestis; Virgatis lucent sagulis; tùm lactea colla Auro innectuntur: duo quisque Alpina coruscant Gæsa manu, scutis protecti corpora longis.
Hinc exsultantes Salios, nudosque Lupercos, Lanigerosque apices, et lapsa ancilia cœlo Extuderat: castæ ducebant sacra per urbem Pilentis matres in mollibus. Hinc procul addit Tartareas etiam sedes, alta ostia Ditis, Et scelerum pœnas; et te, Catilina, minaci Pendentem scopulo, Furiarumque ora trementem; Secretosque pios, his dantem jura Catonem. Hæc inter tumidi latè maris ibat imago Aurea, sed fluctu spumabant cærula cano; Et circùm argento clari delphines in orbem Æquora verrebant caudis, æstumque secabant. In medio classes æratas, Actia bella, Cernere erat; totumque instructo Marte videres Fervere Leucaten, auroque effulgere fluctus. Hinc Augustus agens Italos in prælia Cæsar, Cum patribus, populoque, Penatibus, et magnis Dis, Stans celsâ in puppi; geminas cui tempora flammas Læta vomunt, patriumque aperitur vertice sidus. Parte aliâ, ventis et Dîs, Agrippa secundis, Arduus, agmen agens; cui, belli insigne superbum, Tempora navali fulgent rostrata corona.
Hinc ope barbaricâ variisque Antonius armis Victor, ab Auroræ populis et littore rubro Ægyptum, viresque Orientis et ultima secum
Bactra vehit; sequiturque (nefas) Ægyptia conjux. Unà omnes ruere, ac totum spumare, reductis Convulsum remis rostrisque tridentibus, æquor. Alta petunt: pelago credas innare revulsas Cycladas, aut montes concurrere montibus altos: Tantâ mole viri turritis puppibus instant. Stuppea flamma manu, telisque volatile ferrum Spargitur: arva nova Neptunia cæde rubescunt. Regina in mediis patrio vocat agmina sistro; Necdùm etiam geminos à tergo respicit angues. Omnigenûmque Deûm monstra, et latrator Anubis, Contra Neptunum et Venerem, contraque Minervam Tela tenent: sævit medio in certamine Mavors Cælatus ferro, tristesque ex æthere Diræ, Et scissâ gaudens vadit Discordia pallâ ; Quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello
Actius hæc cernens arcum intendebat Apollo Desuper: omnis eo terrore Ægyptus, et Indi, Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabzi, Ipsa videbatur ventis Regina vocatis Vela dare, et laxos jam jamque immittere funes. Illam inter cædes pallentem morte futurâ Fecerat ignipotens undis et Iapyge ferri : Contrà autem magno mærentem corpore Nilum, Pandentemque sinus, et totâ veste vocantem Cæruleum in gremium latebrosaque flumina victos.
At Cæsar, triplici invectus Romana triumpho Mœnia, Dîs Italis votum immortale sacrabat, Maxima ter centum totam delubra per urbem. Lætitiâ ludisque viæ plausuque fremebant : Omnibus in templis matrum chorus, omnibus are :
Ante aras terram cæsi stravêre juvenci.
Ipse, sedens niveo candentis limine Phœbi,
Dona recognoscit populorum, aptatque superbis Postibus: incedunt victæ longo ordine gentes, Quàm variæ linguis, habitu tàm vestis et armis. Hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros, Hic Lelegas, Carasque, sagittiferosque Gelono; Finxerat. Euphrates ibat jam mollior undis, Extremique hominum Morini, Rhenusque bicornis, Indomitique Dahæ, et pontem indignatus Araxes.
Talia per clypeum Vulcani, dona parentis, Miratur, rerumque ignarus, imagine gaudet, Attollens humero famamque et fata nepotum.
ATQUE ea diversâ penitùs dùm parte geruntur, Irim de cœlo misit Saturnia Juno Audacem ad Turnum. Luco tùm fortè parentis Pilumni Turnus sacratâ valle sedebat. Ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est : Turne, quod optanti Divûm promittere nemo Auderet, volvendâ dies en attulit ultrò. Æneas, urbe, et sociis, et classe relictâ, Sceptra Palatini sedemque petivit Evandri. Nec satis: extremas Corythi penetravit ad urbes, Lydorumque manum collectos armat agrestes. Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus: Rumpe moras omnes; et turbata arripe castra.
Dixit, et in cælum paribus se sustulit alis, Ingentemque fugâ secuit sub nubibus arcum.
« PreviousContinue » |