Coelicolûm regi mactabam in littore taurum.
Fortè fuit juxtà tumulus, quo cornea summo
Virgulta, et densis hastilibus horrida myrtus.
Accessi, viridemque ab humo convellere silvam
Conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras,
Horrendum et dictu video mirabile monstrum.
Nam, quæ prima solo ruptis radicibus arbos
Vellitur, huic atro liquuntur sanguine guttæ,
Et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror
Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
Rursus et alterius lentum convellere vimen
Insequor, et causas penitùs tentare latentes ;
Alter et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo, Nymphas venerabar agrestes,
Gradivumque patrem, Geticis qui præsidet arvis,
Ritè secundarent visus, omenque levarent.
Tertia sed postquàm majore hastilia nisu
Aggredior, genibusque adversæ obluctor arenæ :
Eloquar, an sileam? gemitus lacrymabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures :
Quid miserum, Ænea, laceras ? jam parce sepulto;
Parce pias scelerare manus : non me tibi Troja
Externum tulit, haud cruor hic de stipite manat.
Heu! fuge crudeles terras; fuge littus avarum.
Nam Polydorus ego: hîc confixum ferrea texit.
Telorum seges, et jaculis increvit acutis.
Tùm vero ancipiti mentem formidine pressus Obstupui, steteruntque comæ, et vox faucibus hæsit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno Infelix Priamus furtim mandârat alendum
Threïcio regi, cùm jam diffideret armis
Dardaniæ, cingique urbem obsidione videret.
Ille, ut opes fracta Teucrum, et fortuna recessit,
Res Agamemnonias victriciaque arma secutus,
Fas omne abrumpit, Polydorum obtruncat, et auro
Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis,
Auri sacra fames! Postquàm pavor ossa reliquit,
Delectos populi ad proceres, primùmque parenteni,
Moustra Deûm refero, et quæ sit sententia posco.
Omnibus idem animus sceleratâ excedere terrâ,
Linquere pollutum hospitium, et dare classibus austros.
Ergo instauramus Polydoro funus, et ingens
Aggeritur tumulo tellus : stant Manibus aræ,
Cæruleis mœstæ vittis atrâque cupresso;
Et circùm Iliades crinem de more solutæ.
Inferimus tepido spumantia cymbia lacte,
Sanguinis et sacri pateras; animamque sepulcro
Condimus, et magnâ supremùm voce ciemus.
Indè, ubi prima fides pelago, placataque venti
Dant maria, et lenis crepitans vocat Auster in altum ; '
Deducunt socii naves, et littora complent
Provehimur portu; terræque urbesque reccdunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum matri et Neptuno Ægn:
Quam pius arcitenens, oras et littora circum
Errantem, Mycone celsâ Gyaroque revinxit,
In motamque coli dedit, et contemnere ventos.
Huc feror; hæc fessos tuto placidissima portu
Accipit : egressi veneramur Apollinis urbem.
Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos,
Vittis et sacrâ redimitus tempora lauro,
Occurrit: veterem Anchisen agnoscit amicum.
Jungimus hospitio dextras, et tecta subimus.
Templa Dei saxo venerabar structa vetusto :
Da propriam, Thymbræe, domum; da monia fessis,
Et genus, et mansuram urbem: serva altera Trojæ
Pergama, relliquias Danaûm atque immitis Achillei.
Quem sequimur? quòve ire jubes? ubi ponere sedes?
Da, Pater, augurium, atque animis illabere nostris.
Vix ea fatus eram : tremere omnia visa repentè,
Liminaque, laurusque Dei, totusque moveri
Mons circùm, et mugire adytis cortina reclusis.
Summissi petimus terram, et vox fertur ad aures :
Dardanidæ duri, quæ vos à stirpe parentuni
Prima tulit tellus, eadem vos ubere læto
Accipiet reduces: antiquam exquirite matrem.
Hic domus Æneæ cunctis dominabitur oris,
Et nati natorum, et qui nascentur ab illis.
Hæc Phoebus: mixtoque ingens exorta tumultu
Lætitia; et cuncti, quæ sint ea moenia, quærunt;
Quò Phoebus vocet errantes, jubeatque reverti.
Tùm genitor, veterum volvens monumenta virorum.
Audite, ô proceres, ait, et spes discite vestras.
Creta Jovis magni medio jacet insula ponto;
Mors Idæus ubi, et gentis cunabula nostræ :
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna;
Maximus undè pater, si ritè audita recordor,
Teucrus Rhoteas primùm est advectus ad oras,
Optavitque locum regno: nondùm Ilium et arces
Pergameæ steterant; habitabant vallibus imis.
Hinc mater cultrix Cybele, Corybantiaque æra,
Idæumque nemus; hinc fida silentia sacris,
Et juncti currum dominæ subiêre leones.
Ergo agite; et, Divûm ducunt quà jussa, sequamur.
Placemus ventos, et Gnossia regna petamus.
Nec longo distant cursu; modò Juppiter adsit,
Tertia lux classem Cretæis sistet in oris.
Sic fatus, meritos aris mactavit honores,
Taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo,
Nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.
Fama volat pulsum regnis cessisse paternis
Idomenea ducem, desertaque littora Cretæ ;
Hoste vacare domos, sedesque adstare relictas.
Linquimus Ortygiæ portus, pelagoque volamus;
Bacchatamque jugis Naxon, viridemque Donysam,
Olearon, niveamque Paron, sparsasque per æquor
Cycladas, et crebris legimus freta consita terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor.
Hortantur socii, Cretam proavosque petamus.
Prosequitur surgens à puppi ventus euntes;
Et tandem antiquis Curetum allabimur oris.
Ergo avidus muros optatæ molior urbis,
Pergameamque voco, et lætam cognomine gentem
Hortor amare focos, arcemque attollere tectis.
Jamque ferè sicco subductæ littore puppes;
Connubiis arvisque novis operata juventus;
Jura domosque dabam: subitò cùm tabida membris,
Corrupto cœli tractu, miserandaque venit
Arboribusque satisque lues, et letifer annus.
Linquebant dulces animas, aut ægra
Corpora: tùm steriles exurere Sirius agros;
Arebant herbæ, et victum seges ægra negabat.
Rursùs ad oraclum Ortygiæ Phoebumque remenso
Hortatur pater ire mari, veniamque precari :
Quam fessis finem rebus ferat, undè laborum
Tentare auxilium jubeat, quò vertere cursus.
Nox erat, et terris animalia somnus habebat.
Effigies sacræ Divum, Phrygiique Penates,
Quos mecum à Trojâ mediisque ex ignibus urbis
Extuleram, visi ante oculos adstare jacentis
In somnis, multo manifesti lumine, quà se
Plena per insertas fundebat luna fenestras.
Tum sic affari, et curas his demere dictis :
Quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est, Hic canit, et tua nos en ultrò ad limina mittit. Nos te, Dardaniâ incensâ, tuaque arma secuti; Nos tumidum sub te permensi classibus æquor; Idem venturos tollemus in astra nepotes, Imperiumque urbi dabimus : tu moenia magnis Magna para, longumque fugæ ne linque laborem. Mutandæ sedes: non hæc tibi littora suasit Delius, aut Creta jussit considere Apollo. Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt, Terra antiqua, potens armis atque ubere glebæ : Oenotrii coluêre viri: nunc fama minores Italiam dixisse, ducis de nomine, gentem. Hæ nobis propriæ sedes; hinc Dardanus ortus, Jasiusque pater, genus à quo principe nostrum. Surge, age, et hæc lætus longævo dicta parenti Haud dubitanda refer. Cory thum terrasque require Ausonias Dictæa negat tibi Juppiter arva.
Talibus attonitus visis ac voce Deorum
(Nec sopor illud erat; sed coràm agnoscere vultus,
Velatasque comas, præsentiaque ora videbar :
Tùm gelidus toto manabat corpore sudor),
Corripio è stratis corpus, tendoque supinąs
Ad cœlum cum voce manus, et munera libo
Intemerata focis: perfecto lætus honore,
Anchisen facio certum, remque ordine pando.
Agnovit prolem ambiguam, geminosque parentes,
Seque novo veterum deceptum errore locorum.
Tùm memorat: Nate, Iliacis exercite fatis,
Sola mihi tales casus Cassandra canebat.
Nunc repeto hæc generi portendere debita nostro,
Et sæpè Hesperiam, sæpè Itala regna vocare.
|