Et solem geminum, et duplicis se ostendere Thebas; 470 Aut Agamemnonius scenis agitatus Orestes:` 470. Per solem pr. Moret. se abest ab edd. Ald. Junt. et deest Goth. tert. 471. Agamemnoncis Wall. Furüs agitatus aliquot codd. apud Pier., quod ex interpretatione profectum et ex lib. III, 331 repetitum facile intelligas. conf. Hurmann. Sec. ad Anthol. Lat. pag. 170. Nobilissima in h. 1. est emendatio Marklandi ad Statium et in Ep. Crit. p. 127 proposita et ornata: Pœnis agitatus, id est, a Furiis. Amplectar eam, certe tanquam elegantiorem lectionem, et ipse, si declaratum videro, omnium librorum lectionem habere aliquid, quod poeta indignum sit: Aut veluti scenis, pro scena, in scena Orestes furit a Furüs exagitatus: cum etc. Nam scenis agitatus jungere, et omnibus tragœdiis notus accipere quid tandem cogit? Vera ratio est : velut in scena Orestes furit ( quod ex antecedent, eliciendum), quum fugit agitatus m. Novum hoc fateor, quod ad fabulam tragicam in scena exhibitam provocat. Quod displicet, forte hoc est, quod in narratione ex prisco ævo interponitur aliquid moris serioris, quodque adeo mens ab illa illecebra, qua tenebatur, cum Æneæ et Didonis fatis ipsa quasi præsens interesset, revocatur nunc subito, ut delusam se sentiat. Nec tamen hæc in ipsa narratione, sed in comparatione interposita sunt. Quidni autem poeta hoc vel ad variandam rerum faciem ausit, qui toties comparationes in hunc modum instituit, ut ex vita communi et usu hominum aliquid repetat et hac formula utatur: ut sæpe videmus etc. Nec hoc adeo idem plane cum eo, quod toties oratores habent: quemadmodum ille in scena, in fabula etc. Cic. pro Rosc. Amer. c. 67. Nolite enim putare, quemadmodum in fabulis sæpenumero videtis, cos, qui aliquid impie scelerateque commiserint, agitari et perterreri Furiarum tædis ardentibus, cf. Æschin. in Timarch. sub f., unde hæc adumbrata. Adde Cic. de Legg. I, 14. Scilicet orator excitat locum e tragœdia; at poeta scenico apparatu ac theatrali spectaculo ad comparationem utitur. Equidem nihil definire videri volo, sed tantum dubitare, an Virgilius oratoriam formam retinere maluerit? id quod in multis, inprimis posterioribus Æncidis libris, fecisse eum sæpe declarabimus; tum alterum est, rectene hoc fecerit? Valerii Fl. locum VII, 147 sqq. ex Euripide, non ex nostro, esse expressum manifestum est. agitatur Rottend. alter. Donatum in his cuvii etiam ipse furit. Et Pompon. Sab. apud Pacuvium inducitur Pentheus furens, qui videt duos Soles et duas Thebas. Pacuvii quidem fabula tali argumento ac nomine alias nota non est, sed L. Attii Bacchas memoratas videas, ex Græco haud dubie illas conversas. Virgilium exscripsit Seneca Agam. 728 seqq. agmina E. dixit ut poeta, agmen Eumenidum. 471-473. Orestes Agamemnonis f. Clytemnestræ matris Furiis agitatus, dum matrem faces sibi et serpentes intentantem fugiens tecto prosilit, in foribus tecti Furias sibi occurrere, seque adeo undique terroribus mentis, parricidü in matrem commissi consciæ, exagitari videt. Tragœdiam poetæ ante oculos fuisse per se patet, et bene Servius: A Pacuvio ( puto in Duloreste) Orestes inducitur, Pyladis admonitu, propter vitandas Furias, ingressus ( Delphis id factum intellige) Apollinis templum; unde cum vellet exire, invadebatur a Furiis. Hinc ergo est. Sedent in limine Diræ. Pacuvius igitur (quod et Ennius in Eumenidibus fecit, v. Columna ad Enn. Fragm. p. 251 ) Eschyli Eumenides, quodammo Armatam facibus matrem et serpentibus atris 475 consulere non licet; est enim in lib. IV lacuna in ejus Commentariis. - 473. Cum videt Parrhas. Confugit Hamb. pr. et Rottend. alter. tum f. Erf. divæ Gud. a m. pr., quod non displicebat Heinsio. 476. ac m. Medic. fictis aggressa Gud. a m. pr. et Menag. pr. pro var. lect. cum Exc. Burm. d. affata alter Menag. et pr. Hamb. a m. sec. -477. et spem Parrhas. fronte serena conj. Heins. Sed v. notain. do saltem, expresserat. Nam aliter rem ornavit, dum Orestem furentem exhibet, Euripides in Orest. v. 255 sqq. Iphig. in Taur. 283 et al., aliter post istas Racinius sub fin. Andromache. Ceteroqui Orestis Furiis nil magis notum in antiquitate, res quoque obvia in artis operibus. Cf. nunc Bottiger Furienmaske tab. III. Verba autem sic expedienda: aut velut in scena Orestes furit a Furis exagitatus, cum fugit m. etc. cf. Var. Lect. 474-477. Exquisita cum arte etiam hoc ex indole ac more hominum, qui extrema animo agitant, ut consilium suum dissimulent. evicta, ut poeta, pro simplici victa dixit. exigit bene pro constituit, quod fit re exacta ac deliberata. spem fronte serenat, exquisitius quam frontem serenat, et explicat, spe nova ac meliore concepta vel ostensa; hoc transfertur ad ipsam spem, quæ serenior et lætior affulgere potest; adeoque Dido spem serenat, sereniorem ac lætiorem ostendit vultu. Propius ad vulgarem modum Si : lius tristia fronte serenat XI, 369. spem fronte serenans ex Virgilio sumsit Nemesian. Ecl. IV, 17. 478 sqq. Simulat Dido, se parare sacrum magicum, quo aut Eneas iterum amori illigetur, aut ipsa amore solvatur. Est adeo sacrum, quale in Ecloga VIII vidimus. In toto hoc commento tam operose adornando et instruendo hæc respexisse videri debet Dido, ut, sacrificio arcano parando, quo arbitris remotis sola operaretur, ad mortem sibi inferendam opportunitatem, silentium et solitudinem, haberet. Sed et illud furorem misere amantis arguit, quod vestes Æneæ et torum conjugalem secum comburi vult (inf. 495 sq.), quodque Æneæ gladio in se jugulando utitur. Quæ a v. 504 sqq.-521 narrantur, ad præparandum et auspicandum sacrum pertinere puta. Namque ipsum sacrum non nisi a v. 630 sqq. peragitur; trahebat ac differebat illud sacrum suamque mortem regina, quamdiu Æneas præsens erat. Tenenda hæc, ut de summa et Quæ mihi reddat eum, vel eo me solvat amantem. Ultimus Ethiopum locus est, ubi maxumus Atlas reddat 480 solvet Longob. ejusdem. solvet oblongus Vatic. Pierii; 479. reddet solvit Wall. a m. pr. reddet et absolvet alter Menag. et Witt. vel quæ me solvat Franc. et Goth. tert. Sed vulgatam etiam Donatus et Lutatius agnoscunt. v. Bur483. Hic mann. - 482. actum volebat Vossius ; at v. Burm. h. 1. et vid. notam. — Montalb. et ed. Ven. Mox Massylic, Massilio, Massilia, Massalia, Massillæ, Massile aberrant librarii ap. Burm. et Pier. libri et narrationis constet. Quod sacerdotem arcani sacri ab Hesperidum hortis advocat, mirum videri potest, nisi forte Apollonii Medea, ad cujus amorem Didonis amor in Æneam accommodatus est a poeta, etiam hunc hortum cum dracone sacrisque magicis lib. IV, 109 sqq. accurate descriptis in poetæ ingenio sevit et instruxit. Certe v. 484-486 a Medeæ exemplo petiti sunt, Apollon. III, 530 sqq. Enimvero tenendum præterea est hoc, extremam illam Africæ h. e. occidentalem plagam antiquissimorum poetarum fabulis esse celebratam; nec modo Solis, Noctis, Mortis, Inferorum, Tartari, Elysiorum confinia aut sedes in Oceano constitui solitas, verum in continente quoque Atlantis Gorgonum et Hesperidum fabulas : de his actum erat inprimis in carminibus de Perseo, Hercule, Argonautis. v. Notas ad Apollod. pag. 296 sq. add. pag. 386 sq. 406 sq. 423 sq. Accommodatissima igitur poetæ consilio et hic fuit illa terra fabulis celebrata, inprimis in narratione, quæ ad Africam spectaret. 480-484. Comparant Homericum ἐπ' Ωκεανὸν μετ ̓ ἀμύμονας Αι Jonas, Iliad. a, 423, nec tamen id nisi ad hoc unum valet, quod extremum Africæ litus Ethiopiam nominat, et h. 1. quidem occidentale, quæ proprie Mauretania est. De Atlante sup. v. 247. v. ad I, 741, et Not. ad Apollod. p. 681 et alibi. 482. torquet ornatius quam cœlum sustinet; motu simul cœli diurno expresso; præeunte Ennio ap. Macrob. VI, 1, Qui cœlum versat stelleis fulgentibus aptum. cf. Columna ad Ennii fragm. p. 45. aptum stellis, exquisite; vulgari loquendi modo stellæ cœlo aptæ, h. e. affixæ sunt; tum et ipsum cœlum adfixum et aptum, alligatum stellis, h. e. distinctum. Quod vero ex Mauretania excitatam anum tamen 483, Massylæ gentis facit, eamque Hesperidum hortis præficit custodem, ne in eo poeta licenter in minus noti situs populis versatus dicendus sit, ita potius videtur accipiendum, ut Massylam anum solito more poeta omnino pro Libyca dixerit, certo nomine pro indefinito posito. Massylam Evantem ex nostro petiit Silius I, 101. Heș Quæ dabat, et sacros servabat in arbore ramos, 485 485. in sacros alter Menag. sacra s. in arbore tert. Rottend. a m. pr. Requires forte dat et servat; sed retulit poeta ad monstrata est, quæ dabat, pro altero daret. Nam consequutionem temporum poeta negligit, ut monitum ad I, 706. 486. Waddel. jam Burm. laudatus conj. arcens. Aut spargens accipiebat amovens ex horto, ne draco gustaret et in soporem incideret. Ita ille cum aliis de interpretatione laborabat, et ipse Burmannus. Jo. Schraderus in schedis, ubi multa tentaverat, versuin damnat et ejicit; at v. notam. soporiferumve multi ap. Burm. peridum autem hortos communi poetarum opinione intra Cyrenaicæ fines positos in Mauretaniam ad Atlantis montis radices removit, quandoquidem antiquiores diverse de eorum situ tradiderant. Hesiodus quidem πέρην κλυτοῦ Ωκεανοῖο eos collocaverat Theog. 215. Alii aliter. v. ap. Plin. VI, 31 s. 36, qui alio loco lib.V pr. et XIX, 4 ş. 22, apud Lixum, Mauretaniæ ea in Atlantici maris ora urbs est, Hesperidum hortos collocat; ad montem Atlantem etiam Hygin. f. XXX f., ubi V. Intpp. inprimis Salmas. in Solin. pag. 264 sqq. et nuper actum de his ad Apollod. II, 5, 11 Not. p. 406 sqq. — 485. sacros in arbore ramos, sc. cum pomis aureis ramos, quos Veneri sacros fuisse Servius narrat; alii Terræ munus poma aurea tradiderant; v. Not. ad Apollod. p. 410. 411. Certe violari eos nefas erat. Narrat autem poeta, si non ipsas Hesperidas deas, hortos tamen earum, quos templum appellat, tanquam locum iis sacrum, illo adhuc tempore superfuisse, iisque præfuisse sacerdotem feminam. cf. Exc. IV ad h. l. 486. Sic inf. VI, 420. Sibylla Cerbero Melle soporatam et medicatis frugibus offam Objicit: verum ibi ad soporem immittendum. Nunc tantum pro offa ac cibo of. fertur μa, placenta mellita, aut, si proprie dicta accipimus, mel liquidum cum papavere. Mella aut placentas mellitas serpentibus sacris apponi, haud mirum; nam si in templis servare serpentes sacros placuerat, necesse erat iis cibum præbere. Neque quicquam amplius in eo ritu quæram; neque tum, si ipsa Dea Salus simili more serpentem e patera pascit: etsi multa serius accessere partim religionum partim grammaticorum commentis de quibus egere Battiger et Sprengel in Beitragen 1, 2. « Incongrue, jam Servius monuit, videtur posi tum, ut soporifera species (papaver) pervigili detur Draconi. » Multa ad defendendum poetam et ibi et passim alibi afferunt Intpp. v. Cerda. Excidisse hoc poetæ, ut credam facile adducor; quippe qui non meminisset offas papavere aliisve soporiferis succis conditas draconibus apud veteres objici tum, cum somno illi opprimendi sunt. Nec tamen adeo absurdum, cum melle antiquitas in quotidiano victu uteretur, et papaver certe posterior Græcia in deliciis haberet, cibum serpenti, lautiorem et dulciorem, inde paratum dici, ut pascatur ille offis mellitis papa- . vere mixtis; ut soporiferum tan Hæc se carminibus promittit solvere mentis, Sub pedibus terram, et descendere montibus ornos. 490 488. Quis Goth. alter, an ut sit pro Quibus? Cuningh. conj innectere, cum præcedat solvere. Temere. Quidni enim poeta variet orationem! — 489. convertere sidera alter Hamb. - 490. movet Manes inulti apud Pier. et Burmann. ex glosse mate. vetet Exc. Burmann. a m. pr. movit cum altera lectione, a correctrice many - locavit Carisius lauFragm. Vatie. — 493. accingere alter Hamb. — 494. Tunc dat. Tu, Germana Dorvill. tum ornet. spargens, miscens, Serv.; h. e. objiciens, præbens, apponens. Nihil amplius; nisi quod ut poeta docte loqui maluit. 487-491. Sollennia hæc de artibus magicis ad fastidium repetita a poetis. Vid. ad Ecl. VIII, 69. Similem locum v. in Tibullo I, 2, 59. 60 et 43 sqq. curas et hic de amore. solvere animos, proprium hac in re, ut defigere. Referuntur enim in re magica ea, quæ ad amorem spectant, ad notionem illigandi et solvendi; uti omnino in superstitionibus astrologicis, reliquisque divinationum generibus, pleræque præstigiæ allegorici tropicique generis sunt. vertere sidera retro, cursum astrorum mutare, errantium inprimis, vid. Serv. Tum illa evocat Manes sacris noctu ex more factis. videbis, vulgo videas; ut sup. v. 401 Migrantes cernas. Invertit poeta orationem, cum sequi deberet; illa motus terræ facit et silvas in alium locum transfert. 492. 493. Sui ævi rationem in hoc habet poeta, quod Dido excu -- sationem quærit, dum magicis artibus utitur. Bene Servias : " cum multa sacra susciperent Romani, magica semper damnarunt. » Quæri tamen potest, quibusnam legibus id factum sit? Forte jaia ipsis XII Tabb., e quibus memoratur : qui fruges excantasit; et: Qui malum carmen incantasit: Plinius XXVIII, 2, s. 4 pœna parricidii proposita (v. LL., tab. VIII). Fuere postea quæstiones veneficii e lege : referebantur ad illud quoque incantationes: sed mala tantum carmina: quandoquidem et bona haberi credebantur. Inter principes alii fuere leniores, alii severiores. Media etiam est constitutio Constantini M. de artibus magicis: sed gravissima Imp. Constantii a C. 357 et Valentiniani. v. Cod. Theod. tit. de Maleficiis et ibi Gothofr. (lib. IX, t. 16, 3. 5 et 11). A Didonis tempore ac more ista cura ac cautio aliena. Nec Homerum, si ea attigisset, ea excusatione usurum fuisse credere licet. |