Ultra quam satis est virtutem si petat ipsam,
I nunc, argentum et marmor vetus æraque et artes
Suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores;
Gaude, quod spectant oculi te mille loquentem;
Gnavus mane forum et vespertinus pete tectum,
Ne plus frumenti dotalibus emetat agris
Mutus, et (indignum, quod sit pejoribus ortus)
Hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi.
Quidquid sub terra est, in apricum proferet ætas ;
Defodiet condetque nitentia. Quum bene notum
Porticus Agrippa et via te conspexerit Appî,
Ire tamen restat, Numa quo devenit et Ancus.
Si latus aut renes morbo tentantur acuto,

Quære fugam morbi. Vis recte vivere: quis non?
Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis
Hoc age deliciis. Virtutem verba putas et
Lucum ligna cave ne portus occupet alter,
Ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas ;
Mille talenta rotundentur, totidem altera, porro et
Tertia succedant et quæ pars quadrat acervum:
Scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos
Et genus et formam regina pecunia donat,
Ac bene nummatum decorat Suadela Venusque.
Mancipiis locuples eget æris Cappadocum rex:
Ne fueris hic tu. Chlamydes Lucullus, ut aiunt,
Si posset centum scenæ præbere rogatus,

"Qui possum tot?" ait; "tamen et quæram et quot habebo
Mittam :" post paullo scribit sibi milia quinque
Esse domi chlamydum; partem vel tolleret omnes.
Exilis domus est, ubi non et multa supersunt
Et dominum fallunt et prosunt furibus. Ergo,
Si res sola potest facere et servare beatum,
Hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas.
Si fortunatum species et gratia præstat,
Mercemur servum, qui dictet nomina, lævum
Qui fodicet latus, et cogat trans pondera dextram
Porrigere. "Hic multum in Fabia valet, ille Velina,
Cui libet hic fasces dabit eripietque curule

Cui volet importunus ebur." Frater, Pater, adde;
Ut cuique est ætas, ita quemque facetus adopta.
Si, bene qui cœnat, bene vivit, lucet, eamus
Quo ducit gula; piscemur, venemur, ut olim
Gargilius, qui mane plagas, venabula, servos
Differtum transire forum populumque jubebat,

20

30

40

50

EPISTOLARUM I. 6, 7.

Unus ut e multis populo spectante referret

Emptum mulus aprum. Crudi tumidique lavemur,
Quid deceat, quid non, obliti, Cærite cera
Digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei,
Cui potior patria fuit interdicta voluptas.
Si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque
Nil est jucundum, vivas in amore jocisque.
Vive, vale. Si quid novisti rectius istis,
Candidus imperti; si non, his utere mecum.

EPISTOLA VII.-
-AD MECENATEM.

QUINQUE dies tibi pollicitus me rure futurum,
Sextilem totum mendax desideror. Atqui
Si me vivere vis sanum recteque valentem,
Quam mihi das ægro, dabis ægrotare timenti,
Mæcenas, veniam, dum ficus prima calorque
Designatorem decorat lictoribus atris,
Dum pueris omnis pater et matercula pallet,
Officiosaque sedulitas et opella forensis
Adducit febres et testamenta resignat.
Quod si bruma nives Albanis illinet agris,
Ad mare descendet vates tuus et sibi parcet
Contractusque leget; te, dulcis amice, reviset
Cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima.
Non quo more piris vesci Calaber jubet hospes,
Tu me fecisti locupletem. "Vescere sodes."

"Jam satis est." "At tu quantum vis tolle." " Benigne."
"Non invisa feres pueris munuscula parvis.'
"Tam teneor dono, quam si dimittar onustus."

"Ut libet; hæc porcis hodie comedenda relinques."
Prodigus et stultus donat, quæ spernit et odit;
Hæc seges ingratos tulit et feret omnibus annis.
Vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
Nec tamen ignorat, quid distent æra lupinis :
Dignum præstabo me etiam pro laude merentis.
Quod si me noles usquam discedere, reddes
Forte latus, nigros angusta fronte capillos,
Reddes dulce loqui, reddes ridere decorum et
Inter vina fugam Cinaræ morere protervæ.
Forte per angustam tenuis vulpecula rimam
Repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus
Ire foras pleno tendebat corpore frustra;
Cui mustela procul, Si vis, ait, effugere istine,

Macra cavum repetes artum, quem macra subisti.
Hac ego si compellor imagine, cuncta resigno;
Nec somnum plebis laudo satur altilium, nec
Otia divitiis Arabum liberrima muto.
Sæpe verecundum laudasti, rexque paterque
Audisti coram, nec verbo parcius absens :
Inspice, si possum donata reponere lætus.
Haud male Telemachus, proles patientis Ulixei:
Non est aptus equis Ithace locus, ut neque planis
Porrectus spatiis nec multæ prodigus herbæ ;
Atride, magis apta tibi tua dona relinquam.
Parvum parva decent; mihi jam non regia Roma,
Sed vacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum.
Strenuus et fortis causisque Philippus agendis
Clarus ab officiis octavam circiter horam
Dum redit atque Foro nimium distare Carinas
Jam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,
Adrasum quendam vacua tonsoris in umbra
Cultello proprios purgantem leniter ungues.
"Demetri,"-puer hic non læve jussa Philippi
Accipiebat-" abi, quære et refer, unde domo, quis,
Cujus fortunæ, quo sit patre quove patrono."
It, redit et narrat, Vulteium nomine Menam,
Præconem, tenui censu, sine crimine, notum,
Et properare loco et cessare et quærere et uti
Gaudentem parvisque sodalibus et lare certo
Et ludis et post decisa negotia Campo.
"Scitari libet ex ipso, quodcunque refers; dic
Ad cœnam veniat." Non sane credere Mena,

Mirari secum tacitus. Quid multa?

"Benigne,"

Respondet. "Neget ille mihi?" "Negat improbus et te
Negligit aut horret." Vulteium mane Philippus

Vilia vendentem tunicato scruta popello

Occupat et salvere jubet prior. Ille Philippo

Excusare laborem et mercenaria vincla,

Quod non mane domum venisset, denique, quod non

Providisset eum.

"Sic ignovisse putato

Me tibi, si cœnas hodie mecum.'

"Ut libet."

40

50

60

Post nonam venies; nunc i, rem strenuus auge."
Ut ventum ad cœnam est, dicenda tacenda locutus
Tandem dormitum dimittitur. Hic ubi sæpe
Occultum visus decurrere piscis ad hamum
Mane cliens et jam certus conviva, jubetur
Rura suburbana indictis comes ire Latinis.

Impositus mannis arvum cœlumque Sabinum
Non cessat laudare. Videt ridetque Philippus,
Et, sibi dum requiem, dum risus undique quærit,
Dum septem donat sestertia, mutua septem
Promittit, persuadet uti mercetur agellum.
Mercatur. Ne te longis ambagibus ultra
Quam satis est morer, ex nitido fit rusticus atque
Sulcos et vineta crepat mera; præparat ulmos,
Immoritur studiis et amore senescit habendi.
Verum ubi oves furto, morbo periere capellæ,
Spem mentita seges, bos est enectus arando,
Offensus damnis media de nocte caballum
Arripit, iratusque Philippi tendit ad ædes.
Quem simul adspexit scabrum intonsumque Philippus,
"Durus," ait, "Vultei, nimis attentusque videris
Esse mihi." 66
Pol me miserum, patrone, vocares,
Si velles," inquit, "verum mihi ponere nomen!
Quod te per Genium dextramque Deosque Penates
Obsecro et obtestor, vitæ me redde priori."
Qui semel adspexit, quantum dimissa petitis
Præstent, mature redeat repetatque relicta.
Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est.

EPISTOLA VIII.- -AD CELSUM ALBINOVANUM.
CELSO gaudere et bene rem gerere Albinovano
Musa rogata refer, comiti scribæque Neronis.
Si quæret, quid agam, dic multa et pulchra minantem
Vivere nec recte nec suaviter; haud quia grandc
Contuderit vites oleamque momorderit æstus,
Nec quia longinquis armentum ægrotet in agris;
Sed quia mente minus validus quam corpore toto
Nil audire velim, nil discere, quod levet ægrum;
Fidis offendar medicis, irascar amicis,
Cur me funesto properent arcere veterno;
Quæ nocuere sequar, fugiam quæ profore credam;
Romæ Tibur amem ventosus, Tibure Romam.
Post hæc, ut valeat, quo pacto rem gerat et se,
Ut placeat juveni percontare utque cohorti.
Si dicet, "Recte," primum gaudere, subinde
Præceptum auriculis hoc instillare memento:
Ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus.

EPISTOLA IX.-AD CLAUDIUM NERONEM.

SEPTIMIUS, Claudi, nimirum intelligit unus,
Quanti me facias; nam quum rogat et prece cogit,
Scilicet ut tibi se laudare et tradere coner,
Dignum mente domoque legentis honesta Neronis,
Munere quum fungi propioris censet amici,
Quid possim videt ac novit me valdius ipso.
Multa quidem dixi, cur excusatus abirem ;
Sed timui, mea ne finxisse minora putarer,
Dissimulator opis propriæ, mihi commodus uni.
Sic ego majoris fugiens opprobria culpæ
Frontis ad urbanæ descendi præmia. Quod si
Depositum laudas ob amici jussa pudorem,
Scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque.

EPISTOLA X.-AD FUSCUM ARISTIUM.

URBIS amatorem Fuscum salvere jubemus
Ruris amatores, hac in re scilicet una
Multum dissimiles, at cetera pæne gemelli,
Fraternis animis quidquid negat alter et alter
Annuimus pariter vetuli notique columbi.
Tu nidum servas; ego laudo ruris amœni
Rivos et musco circumlita saxa nemusque.
Quid quæris? Vivo et regno, simul ista reliqui,
Quæ vos ad cœlum fertis rumore secundo:
Utque sacerdotis fugitivus liba recuso;
Pane egeo jam mellitis potiore placentis.
Vivere naturæ si convenienter oportet,
Ponendæque domo quærenda est area primum,
Novistine locum potiorem rure beato?
Est ubi plus tepeant hiemes, ubi gratior aura
Leniat et rabiem Canis et momenta Leonis,
Quum semel accepit Solem furibundus acutum ?
Est ubi divellat somnos minus invida cura?
Deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis?
Purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum,
Quam quæ per pronum trepidat cum murmure rivum ?
Nempe inter varias nutritur silva columnas
Laudaturque domus, longos quæ prospicit agros.
Naturam expellas furca, tamen usque recurret,
Et mala perrumpet furtim fastidia victrix.

10

10

20