Hic juvenem in latebris aversum a lumine Nympha Collocat; ipsa procul nebulis obscura resistit. Jam rapidus torrens sitientes Sirius Indos Ardebat; cœlo et medium Sol igneus orbem Hauserat; arebant herbæ, et cava flumina siccis Faucibus ad limum radii tepefacta coquebant ; Quum Proteus consueta petens e fluctibus antra Ibat: eum vasti circum gens humida ponti Exsultans rorem late dispersit amarum. Sternunt se somno diversæ in litore phocæ: Ipse, velut stabuli custos in montibus olim, Vesper ubi e pastu vitulos ad tecta reducit, Auditisque lupos acuunt balatibus agni, Considit scopulo medius, numerumque recenset. Cujus Aristao quoniam est oblata facultas, Vix defessa senem passus componere membra, Cum clamore ruit magno, manicisque jacentem Occupat. Ille suæ contra non immemor artis, Omnia transformat sese in miracula rerum, Ignemque, horribilemque feram, fluviumque liquentem. Verum ubi nulla fugam reperit pellacia*, victus In sese redit, atque hominis tandem ore locutus: "Nam quis te, juvenum confidentissime, nostras Jussit adire domus? quidve hinc petis?" inquit. At ille: "Scis, Proteu, scis ipse; neque est te fallere quidquam ; Sed tu desine velle. Deum præcepta secuti, Venimus hinc lapsis quæsitum oracula rebus.” Tantum effatus. Ad hæc vates vi denique multa Ardentes oculos intorsit lumine glauco, Et graviter frendens, sic fatis ora resolvit : "Non te nullius exercent numinis iræ. Magna luis commissa: tibi has miserabilis Orpheus Haudquaquam ob meritum pœnas, ni Fata resistant, Suscitat, et rapta graviter pro conjuge sævit. Illa quidem, dum te fugeret per flumina præceps, Immanem ante pedes hydrum, moritura puella,
Servantem ripas alta non vidit in herba. At chorus æqualis Dryadum clamore supremos Implerunt montes; flerunt Rhodopeïæ arces Altaque Pangaa et Rhesi Mavortia tellus, Atque Getæ atque Hebrus et Actias Orithyia. Ipse cava solans ægrum testudine amorem, Te, dulcis conjux, te solo in litore secum, Te veniente die, te decedente canebat. Tænarias etiam fauces, alta ostia Ditis, Et caligantem nigra formidine lucum Ingressus, manesque adiit regemque tremendum, Nesciaque humanis precibus mansuescere corda. At cantu commotæ Erebi de sedibus imis
Umbræ ibant tenues, simulacraque luce carentum: Quam multa in foliis avium se millia condunt, Vesper ubi aut hibernus agit de montibus imber: Matres atque viri, defunctaque corpora vita Magnanimum heroum, pueri, innuptæque puellæ, Impositique rogis juvenes ante ora parentum; Quos circum limus niger et deformis arundo Cocyti tardaque palus inamabilis unda Alligat, et novies Styx interfusa coërcet. Quin ipsæ stupuere domus atque intima leti Tartara, cæruleosque implexæ crinibus angues Eumenides, tenuitque inhians tria Cerberus ora, Atque Ixionii vento rota constitit orbis. Jamque pedem referens casus evaserat omnes, Redditaque Eurydice superas veniebat ad auras, Pone sequens; namque hanc dederat Proserpina legem ; Quum subita incautum dementia cepit amantem, Ignoscenda quidem, scirent si ignoscere manes: Restitit, Eurydicenque suam jam luce sub ipsa Immemor heu! victusque animi respexit. Ibi omnis Effusus labor, atque immitis rupta tyranni Foedera, terque fragor stagnis auditus Avernis.
Illa, 'Quis et me,' inquit, 'miseram, et te perdidit, Orpheu? Quis tantus furor ? en iterum crudelia retro
Fata vocant, conditque natantia lumina somnus. Jamque vale: feror ingenti circumdata nocte, Invalidasque tibi tendens, heu non tua, palmas!' Dixit, et ex oculis subito, ceu fumus in auras Commixtus tenues, fugit diversa; neque illum, Prensantem nequidquam umbras, et multa volentem Dicere, præterea vidit ; nec portitor Orci Amplius objectam passus transire paludem. Quid faceret? quo se, rapta bis conjuge, ferret ? Quo fletu manes, qua numina voce moveret ? Illa quidem Stygia nabat jam frigida cymba. Septem illum totos perhibent ex ordine menses Rupe sub aëria deserti ad Strymonis undam Flevisse, et gelidis hæc evolvisse sub antris, Mulcentem tigres, et agentem carmine quercus : Qualis populea mærens Philomela sub umbra Amissos queritur fetus, quos durus arator Observans nido implumes detraxit: at illa Flet noctem, ramoque sedens miserabile carmen Integrat, et mæstis late loca questibus implet. Nulla Venus, non ulli animum flexere hymenæi; Solus Hyperboreas glacies Tanaïmque nivalem, Arvaque Rhipæis nunquam viduata pruinis Lustrabat, raptam Eurydicen atque irrita Ditis Dona querens: spretæ Ciconum quo munere matres, 520 Inter sacra deûm nocturnique orgia Bacchi, Discerptum latos juvenem sparsere per agros. Tum quoque, marmorea caput a cervice revulsum Gurgite quum medio portans Eagrius Hebrus Volveret,Eurydicen' vox ipsa et frigida lingua, Ah miseram Eurydicen!' anima fugiente vocabat; 'Eurydicen' toto referebant flumine ripæ.”
Hæc Proteus: et se jactu dedit æquor in altum ; Quaque dedit, spumantem undam sub vertice torsit. At non Cyrene; namque ultro affata timentem:
"Nate, licet tristes animo deponere curas. Hæc omnis morbi causa; hinc miserabile Nymphæ,
Cum quibus illa choros lucis agitabat in altis, Exitium misere apibus. Tu munera supplex Tende, petens pacem, et faciles venerare Napæas: Namque dabunt veniam votis, irasque remittent. Sed, modus orandi qui sit, prius ordine dicam, Quatuor eximios præstanti corpore tauros, Qui tibi nunc viridis depascunt summa Lycæi, Delige, et intacta totidem cervice juvencas. Quatuor his aras alta ad delubra dearum Constitue, et sacrum jugulis demitte cruorem; Corporaque ipsa boum frondoso desere luco. Post, ubi nona suos aurora ostenderit ortus, Inferias Orphei Lethæa papavera mittes; Placatam Eurydicen vitula venerabere cæsa, Et nigram mactabis ovem, lucumque revises." Haud mora: continuo matris præcepta facessit. Ad delubra venit; monstratas excitat aras; Quatuor eximios præstanti corpore tauros Ducit, et intacta totidem cervice juvencas. Post, ubi nona suos aurora induxerat ortus, Inferias Orphei mittit, lucumque revisit. Hic vero subitum ac dictu mirabile monstrum Aspiciunt, liquefacta boum per viscera toto Stridere apes utero, et ruptis effervere costis ; Immensasque trahi nubes; jamque arbore summa Confluere, et lentis uvam demittere ramis,
Hæc super arvorum cultu pecorumque canebam, Et super arboribus, Cæsar dum magnus ad altum Fulminat Euphraten bello, victorque volentes Per populos dat jura, viamque affectat Olympo. Illo Virgilium me tempore dulcis alebat Parthenope, studiis florentem ignobilis otî : Carmina qui lusi pastorum, audaxque juventa, Tityre, te patulæ cecini sub tegmine fagi.
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena Carmen, et egressus silvis, vicina coëgi
Ut quamvis avido parerent arva colono: Gratum opus agricolis: at nunc horrentia Martis.
ARMA virumque cano, Trojæ qui primus ab oris Italiam, fato profugus, Lavinia venit
Litora; multum ille et terris jactatus et alto Vi superûm, sævæ memorem Junonis ob iram; Multa quoque et bello passus, dum conderet urbem, Inferretque deos Latio; genus unde Latinum, Albanique patres, atque altæ monia Romæ. Musa, mihi causas memora, quo numine læso, Quidve dolens, regina deum tot volvere casus Insignem pietate virum, tot adire labores, Impulerit. Tantæne animis cœlestibus iræ! Ürbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni, Carthago, Italiam contra Tiberinaque longe Ostia, dives opum, studiisque asperrima belli; Quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabita coluisse Samo. Hic illius arma, Hic currus fuit: hoc regnum dea gentibus esse, Si qua fata sinant, jam tum tenditque fovetque. Progeniem sed enim Trojano a sanguine duci
« PreviousContinue » |