Qualis in Euboico Baiarum litore quondam Saxea pila cadit, magnis quam molibus ante Constructam ponto jaciunt; sic illa ruinam Prona trahit, penitusque vadis illisa recumbit ; Miscent se maria, et nigræ attolluntur arena. Tum sonitu Prochyta alta tremit, durumque cubile Inarime Jovis imperiis imposta Typhoo.
Hic Mars armipotens animum viresque Latinis Addidit, et stimulos acres sub pectore vertit; Immisitque fugam Teucris atrumque timorem. Undique conveniunt; quoniam data copia pugnæ, Bellatorque animos deus incidit.
Pandarus ut fuso germanum corpore cernit,
Et quo sit fortuna loco, qui casus agat res; Portam vi multa converso cardine torquet, Obnixus latis humeris, multosque suorum Monibus exclusos duro in certamine linquit ; Ast alios secum includit recipitque ruentes, Demens! qui Rutulum in medio non agmine regem Viderit irrumpentem, ultroque incluserit urbi: Immanem veluti pecora inter inertia tigrim. Continuo nova lux oculis effulsit, et arma Horrendum sonuere: tremunt in vertice cristæ
Sanguineæ, clipeoque micantia fulmina mittunt* *. Agnoscunt faciem invisam atque immania membra Turbati subito Eneada. Tum Pandarus ingens Emicat, et mortis fraternæ fervidus ira Effatur: "Non hæc dotalis regia Amatæ ; Nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum. Castra inimica vides; nulla hinc exire potestas.” Olli subridens sedato pectore Turnus :
Incipe, si qua animo virtus, et consere dextram ; Hic etiam inventum Priamo narrabis Achillem." Dixerat. Ille rudem nodis et cortice crudo Intorquet summis adnixus viribus hastam. Excepere auræ ; vulnus Saturnia Juno
Detorsit veniens; portæque infigitur hasta. "At non hoc telum, mea quod vi dextera versat, Effugies; neque enim is teli nec vulneris auctor." Sic ait, et sublatum alte consurgit in ensem, Et mediam ferro gemina inter tempora frontem Dividit, impubesque immani vulnere malas. Fit sonus; ingenti concussa est pondere tellus. Collapsos artus atque arma cruenta cerebro Sternit humi moriens; atque illi partibus æquis Huc caput atque illuc humero ex utroque pependit. Diffugiunt versi trepida formidine Troës.
Et si continuo victorem ea cura subisset, Rumpere claustra manu sociosque immittere portis : Ultimus ille dies bello gentique fuisset. Sed furor ardentem cædisque insana cupido Egit in adversos.
Principio Phalerim et succiso poplite Gygen Excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas In tergum: Juno vires animumque ministrat. Addit Halym comitem, et confixa Phegea parma; Ignaros deinde in muris Martemque cientes, Alcandrumque Haliumque Noëmonaque Prytanimque; Lyncea tendentem contra, sociosque vocantem, Vibranti gladio connixus ab aggere dexter Occupat: huic uno dejectum cominus ictu Cum galea longe jacuit caput. Inde ferarum Vastatorem Amycum, quo non felicior alter Ungere tela manu, ferrumque armare veneno; Et Clytium Æoliden, et amicum Crethea Musis; Crethea Musarum comitem, cui carmina semper Et citharæ cordi, numerosque intendere nervis ; Semper equos atque arma virum, pugnasque canebat. Tandem ductores, audita cæde suorum, Conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus; Palantesque vident socios, hostemque receptum. Et Mnestheus, "Quo deinde fugam, quo tenditis?" inquit. 66 Quos alios muros, quæ jam ultra mœnia habetis ?
Unus homo, et vestris, o cives, undique septus Aggeribus, tantas strages impune per urbem Ediderit? juvenum primos tot miserit Orco? Non infelicis patriæ, veterumque deorum, Et magni Æneæ segnes miseretque pudetque ?" Talibus accensi firmantur, et agmine denso Consistunt. Turnus paulatim excedere pugna, Et fluvium petere, ac partem quæ cingitur amni Acrius hoc Teucri clamore incumbere magno, Et glomerare manum: ceu sævum turba leonem Quum telis premit infensis; at territus ille, Asper, acerba tuens, retro redit; et neque terga Ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra, Ille quidem hoc cupiens, potis est per tela virosque. Haud aliter retro dubius vestigia Turnus Improperata refert, et mens exæstuat ira. Quin etiam bis tum medios invaserat hostes; Bis confusa fuga per muros agmina vertit. Sed manus e castris propere coit omnis in unum. Nec contra vires audet Saturnia Juno Sufficere; aëriam cœlo nam Jupiter Irim Demisit, germanæ haud mollia jussa ferentem: Ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis. Ergo nec clipeo juvenis subsistere tantum, Nec dextra valet: injectis sic undique telis Obruitur. Strepit assiduo cava tempora circum Tinnitu galea, et saxis solida æra fatiscunt; Discussæque jubæ capiti; nec sufficit umbo Ictibus; ingeminant hastis et Troës et ipse Fulmineus Mnestheus. Tum toto corpore sudor Liquitur, et piceum-nec respirare potestas- Flumen agit; fessos quatit acer ** anhelitus artus. Tum demum præceps saltu sese omnibus armis In fluvium dedit. Ille suo cum gurgite flavo Accepit venientem, ac mollibus extulit undis; Et lætum sociis abluta cæde remisit.
PANDITUR interea domus omnipotentis Olympi, Conciliumque vocat divum pater atque hominum rex Sideream in sedem: terras unde arduus omnes, Castraque Dardanidum aspectat, populosque Latinos. Considunt tectis bipatentibus. Incipit ipse: "Coelicolæ magni, quianam sententia vobis Versa retro, tantumque animis certatis iniquis? Abnueram bello Italiam concurrere Teucris. Quæ contra vetitum discordia? quis metus aut hos, Aut hos arma sequi, ferrumque lacessere suasit? Adveniet justum pugnæ, ne arcessite, tempus, Quum fera Carthago Romanis arcibus olim Exitium magnum atque Alpes immittet apertas: Tum certare odiis, tum res rapuisse licebit. Nunc sinite; et placitum læti componite fœdus.” Jupiter hæc paucis; at non Venus aurea contra Pauca refert:
"O Pater, o hominum divumque * æterna potestas,- Namque aliud quid sit, quod jam implorare queamus ?— Cernis ut insultent Rutuli; Turnusque feratur Per medios insignis equis, tumidusque secundo Marte ruat? Non clausa tegunt jam monia Teucros. Quin intra portas atque ipsis prœlia miscent Aggeribus mærorum; et inundant sanguine fossæ,
Eneas ignarus abest. Nunquamne levari Obsidione sines? Muris iterum imminet hostis Nascentis Troja, nec non exercitus alter; Atque iterum in Teucros Ætolis surgit ab Arpis Tydides. Equidem credo, mea vulnera restant, Et tua progenies mortalia demoror arma! Si sine pace tua atque invito numine Troës Italiam petiere,-luant peccata; neque illos Juveris auxilio: sin tot responsa secuti, Quæ superi manesque dabant,— -cur nunc tua quisquam Vertere jussa potest? aut cur nova condere fata? Quid repetam exustas Erycino in litore classes ? Quid tempestatum regem, ventosque furentes Æolia excitos? aut actam nubibus Irim? Nunc etiam manes-hæc intentata manebat Sors rerum-movet, et superis immissa repente Allecto, medias Italum bacchata per urbes. Nil super imperio moveor: speravimus ista, Dum fortuna fuit: vincant, quos vincere mavis. Si nulla est regio, Teucris quam det tua conjux Dura: per eversæ, genitor, fumantia Trojæ Excidia obtestor: liceat dimittere ab armis Incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem. Eneas sane ignotis jactetur in undis,
Et, quamcumque viam dederit fortuna, sequatur : Hunc tegere, et diræ valeam subducere pugnæ. Est Amathus, est celsa mihi Paphus, atque Cythera, Idaliæque domus: positis inglorius armis Exigat hic ævum. Magna ditione jubeto Carthago premat Ausoniam : nihil urbibus inde Obstabit Tyriis. Quid pestem evadere belli Juvit, et Argolicos medium fugisse per ignes, Totque maris vastæque exhausta pericula terræ, Dum Latium Teucri recidivaque Pergama quærunt ? Non satius, cineres patriæ insedisse supremos, Atque solum quo Troja fuit? Xanthum et Simoënta
« PreviousContinue » |