ATQUE ea diversa penitus dum parte geruntur, Irim de cœlo misit Saturnia Juno
Audacem ad Turnum. Luco tum forte parentis Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.
Ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est: Turne, quod optanti divum promittere nemo Auderet, volvenda dies en attulit ultro.
Æneas, urbe et sociis et classe relicta, Sceptra Palatini sedemque petivit Evandri Nec satis extremas Corythi penetravit ad urbes, Lydorumque manum, collectos armat agrestes.
Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus. Rumpe moras omnes, et turbata arripe castra.” Dixit, et in cœlum paribus se sustulit alis; Ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. Agnovit juvenis, duplicesque ad sidera palmas Sustulit, et tali fugientem est voce secutus: "Iri, decus coeli, quis te mihi nubibus actam Detulit in terras ? unde hæc tam clara repente Tempestas? medium video discedere cœlum, Palantesque polo stellas. Sequor omina tanta, Quisquis in arma vocas." Et sic effatus ad undam Processit summoque hausit de gurgite lymphas, Multa deos orans, oneravitque a thera votis.
Jamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equum, dives pictaï vestis et auri. Messapus primas acies, postrema coërcent Tyrrhidæ juvenes, medio dux agmine Turnus [Vertitur arma tenens, et toto vertice supra est :] Ceu septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges, aut pingui flumine Nilus Quum refluit campis et jam se condidit alveo. Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem Prospiciunt Teucri, ac tenebras insurgere campis. Primus ab adversa conclamat mole Caïcus: "Quis globus, o cives, caligine volvitur atra! Ferte citi ferrum, date tela, scandite muros : Hostis adest, eja." Ingenti clamore per omnes Condunt se Teucri portas, et moenia complent. Namque ita discedens præceperat optimus armis Eneas: Si qua interea fortuna fuisset,
Neu struere auderent aciem, neu credere campo; Castra modo et tutos servarent aggere muros. Ergo, etsi conferre manum pudor iraque monstrat, Objiciunt portas tamen, et præcepta facessunt, Armatique cavis exspectant turribus hostem. Turnus, ut ante volans tardum præcesserat agmen, Viginti lectis equitum comitatus et urbi Improvisus adest: maculis quem Thracius albis Portat equus, cristaque tegit galea aurea rubra. "Ecquis erit mecum, juvenes? qui primus in hostem? En," ait, et jaculum attorquens emittit in auras, Principium pugnæ, et campo sese arduus infert. Clamore excipiunt socii, fremituque sequuntur Horrisono; Teucrum mirantur inertia corda : Non æquo dare se campo, non obvia ferre
Arma viros, sed castra fovere. Huc turbidus atque huc Lustrat equo muros, aditumque per avia quærit. Ac veluti pleno lupus insidiatus ovili
Quum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbres, Nocte super media; tuti sub matribus agni
Balatum exercent: ille asper et improbus, ira Sævit in absentes; collecta fatigat edendi Ex longo rabies, et siccæ sanguine fauces. Haud aliter Rutulo, muros et castra tuenti, Ignescunt iræ; duris dolor ossibus ardet; Qua tentet ratione aditus, et quæ via clausos Excutiat Teucros vallo, atque effundat in æquor' Classem, quæ lateri castrorum adjuncta latebat, Aggeribus septam circum et fluvialibus undis, Invadit; sociosque incendia poscit ovantes; Atque manum pinu flagranti fervidus implet. Tum vero incumbunt; urget præsentia Turni; Atque omnis facibus pubes accingitur atris. Diripuere focos; piceum fert fumida lumen Tæda, et commixtam Vulcanus ad astra favillam. Quis deus, o Muse, tam sæva incendia Teucris Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? Dicite. Prisca fides facto, sed fama perennis. Tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Eneas classem, et pelagi petere alta parabat, Ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum Vocibus his affata Jovem: "Da, nate, petenti, Quod tua cara parens domito te poscit Olympo. Pinea silva mihi multos dilecta per annos:
[Lucus in arce fuit summa, quo sacra ferebant, Nigranti picea trabibusque obscurus acernis :] Has ego Dardanio juveni, quum classis egeret, Læta dedi; nunc sollicitam timor anxius urget **. Solve metus, atque hoc precibus sine posse parentem, 90 Ne cursu quassatæ ullo neu turbine venti
Vincantur: prosit nostris in montibus ortas." Filius huic contra, torquet qui sidera mundi : "O genetrix, quo fata vocas? aut quid petis istis ? Mortaline manu factæ immortale carinæ
Fas habeant? certusque incerta pericula lustret Eneas? cui tanta deo permissa potestas?
Immo, ubi defunctæ finem portusque tenebunt Ausonios olim, quæcumque evaserit undis Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva, Mortalem eripiam formam, magnique jubebo Equoris esse deas: qualis Nereïa Doto
Et Galatea secant spumantem pectore pontum." Dixerat: idque ratum Stygii per flumina fratris, Per pice torrentes atraque voragine ripas Annuit, et totum nutu tremefecit Olympum.
Ergo aderat promissa dies, et tempora Parcæ Debita complerant ; quum Turni injuria Matrem Admonuit, ratibus sacris depellere tædas. Hic primum nova lux oculis offulsit, et ingens Visus ab Aurora cœlum transcurrere nimbus, Idæique chori: tum vox horrenda per auras Excidit, et Troum Rutulorumque agmina complet: "Ne trepidate meas, Teucri, defendere naves; Neve armate manus: maria ante exurere Turno Quam sacras dabitur pinus. Vos ite solutæ, Ite, deæ pelagi; genetrix jubet." Et sua quæque Continuo puppes abrumpunt vincula ripis, Delphinumque modo demersis æquora rostris Ima petunt. Hinc virgineæ, mirabile monstrum, [Quot prius æratæ steterant ad litora proræ,] Reddunt se totidem facies, pontoque feruntur. Obstupuere animis Rutuli; conterritus ipse Turbatis Messapus equis; cunctatur et amnis Rauca sonans, revocatque pedem Tiberinus ab alto. At non audaci cessit fiducia Turno;
Ultro animos tollit dictis, atque increpat ultro: "Trojanos hæc monstra petunt; his Jupiter ipse Auxilium solitum eripuit; non tela, nec ignes Exspectant Rutulos. Ergo maria invia Teucris, Nec spes ulla fugæ ; rerum pars altera ademta est. Terra autem in nostris manibus: tot millia, gentes Arma ferunt Italæ. Nil me fatalia terrent,
Si qua Phryges præ se jactant, responsa deorum. Sat fatis Venerique datum, tetigere quod arva Fertilis Ausoniæ Troës. Sunt et mea contra Fata mihi, ferro sceleratam exscindere gentem, Conjuge prærepta; nec solos tangit Atridas Iste dolor, solisque licet capere arma Mycenis. Sed periisse semel satis est. Peccare fuisset Ante satis, penitus modo non genus omne perosos Femineum. Quibus hæc medii fiducia valli, Fossarumque moræ, leti discrimina parva, Dant animos. At non viderunt monia Trojæ Neptuni fabricata manu considere in ignes? Sed vos, o lecti, ferro qui scindere vallum Apparat, et mecum invadit trepidantia castra ? Non armis mihi Vulcani, non mille carinis Est opus in Teucros. Addant se protenus omnes Etrusci socios. Tenebras et inertia furta [Palladii, cæsis summæ custodibus arcis,] Ne timeant; nec equi cæca condemur in alvo ; Luce palam certum est igni circumdare muros. Haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasga Esse putent, decimum quos distulit Hector in annum. Nunc adeo, melior quoniam pars acta diei, Quod superest, læti bene gestis corpora rebus Procurate, viri, et pugnam sperate parati.” Interea vigilum excubiis obsidere portas Cura datur Messapo, et moenia cingere flammis. Bis septem, Rutulo muros qui milite servent, Delecti; ast illos centeni quemque sequuntur Purpurei cristis juvenes auroque corusci. Discurrunt, variantque vices, fusique per herbam Indulgent vino, et vertunt crateras ahenos. Collucent ignes: noctem custodia ducit Insomnem ludo.
Hæc super e vallo prospectant Troës, et armis Alta tenent; nec non trepidi formidine portas
« PreviousContinue » |