Et primam ante aciem densa inter tela feruntur, Ceu duo nubigenæ quum vertice montis ab alto Descendunt Centauri, Homolen Othrymque nivalem Linquentes cursu rapido; dat euntibus ingens Silva locum, et magno cedunt virgulta fragore. Nec Prænestinæ fundator defuit urbis, Vulcano genitum pecora inter agrestia regem, Inventumque focis omnis quem credidit ætas, Cæculus. Hunc legio late comitatur agrestis ; Quique altum Præneste viri, quique arva Gabinæ Junonis, gelidumque Anienem, et roscida rivis Hernica saxa colunt ; quos, dives Anagnia, pascis, Quos, Amasene pater. Non illis omnibus arma Nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes Liventis plumbi spargit; pars spicula gestat Bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros Tegmen habent capiti: vestigia nuda sinistri Instituere pedis; crudus tegit altera pero.
At Messapus, equum domitor, Neptunia proles, Quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro, Jam pridem resides populos, desuetaque bello Agmina, in arma vocat subito, ferrumque retractat. Hi Fescenninas acies Equosque Faliscos, Hi Soractis habent arces Flaviniaque arva, Et Cimini cum monte lacum lucosque Capenos. Ibant æquati numero, regemque canebant; Ceu quondam nivei liquida inter nubila cycni Quum sese e pastu referunt, et longa canoros Dant per colla modos; sonat amnis et Asia longe Pulsa palus.
Nec quisquam æratas acies ex agmine tanto Misceri putet: aëriam sed gurgite ab alto Urgeri volucrum raucarum ad litora nubem.
Ecce, Sabinorum prisco de sanguine, magnum Agmen agens Clausus, magnique ipse agminis instar, Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens Per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis.
Una ingens Amiterna cohors, priscique Quirites, Freti manus omnis, oliviferæque Mutuscæ; Qui Nomentum urbem, qui Rosea rura Velini, Qui Tetrica horrentis rupes, montemque Severum, Casperiamque colunt, Forulosque, et flumen Himellæ ; Qui Thybrim Fabarimque bibunt, quos frigida misit Nursia, et Hortinæ classes, populique Latini, Quosque secans infaustum interluit Allia nomen : Quam multi Libyco volvuntur marmore fluctus, Sævus ubi Orion hibernis conditur undis; Vel quum sole novo dense torrentur arista, Aut Hermi campo, aut Lycia flaventibus arvis. Scuta sonant, pulsuque pedum conterrita tellus.
Hinc Agamemnonius, Trojani nominis hostis, Curru jungit Halasus equos, Turnoque feroces Mille rapit populos; vertunt felicia Bacche Massica qui rastris, et quos de collibus altis Aurunci misere patres, Sidicinaque juxta Equora; quique Cales linquunt, amnisque vadosi Accola Vulturni, pariterque Saticulus asper, Oscorumque manus. Teretes sunt aclydes illis Tela: sed hæc lento mos est aptare flagello. Lævas cætra tegit; falcati cominus enses.
Nec tu carminibus nostris indictus abibis, Ebale, quem generasse Telon Sebethide nympha Fertur, Teleboum Capreas quum regna teneret Jam senior; patriis sed non et filius arvis Contentus, late jam tum ditione premebat Sarrastes populos, et quæ rigat æquora Sarnus, Quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celenne, Et quos maliferæ despectant monia Abellæ ; Teutonico ritu soliti torquere cateias;
Tegmina queis capitum raptus de subere cortex, Eratæque micant peltæ, micat æreus ensis, Et te montosæ misere in proelia Nersæ, Ufens, insignem fama et felicibus armis: Horrida præcipue cui gens, assuetaque multo
Venatu nemorum, duris Æquicula glebis. Armati terram exercent, semperque recentes Convectare juvat prædas, et vivere rapto.
Quin et Marrubia venit de gente sacerdos, Fronde super galeam et felici comtus oliva, Archippi regis missu, fortissimus Umbro : Vipereo generi et graviter spirantibus hydris Spargere qui somnos cantuque manuque solebat, Mulcebatque iras, et morsus arte levabat. Sed non Dardaniæ medicari cuspidis ictum Evaluit; neque eum juvere in vulnera cantus Somniferi, et Marsis quæsitæ montibus herbæ. Te nemus Anguitiæ, vitrea te Fucinus unda, Te liquidi flevere lacus.
Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello Virbius, insignem quem mater Aricia misit, Eductum Egeriæ lucis, humentia circum Litora, pinguis ubi et placabilis ara Dianæ.
Namque ferunt fama Hippolytum, postquam arte novercæ Occiderit, patriasque explerit sanguine pœnas
Turbatis distractus equis, ad sidera rursus
Etheria et superas cœli venisse sub auras, Pæoniis revocatum herbis et amore Dianæ.
Tum Pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris 770 Mortalem infernis ad lumina surgere vitæ, Ipse repertorem medicinæ talis et artis
Fulmine Phoebigenam Stygias detrusit in undas. At Trivia Hippolytum secretis alma recondit Sedibus, et nymphæ Egeriæ nemorique relegat: Solus ubi in silvis Italis ignobilis ævum Exigeret, versoque ubi nomine Virbius esset. Unde etiam templo Triviæ lucisque sacratis Cornipedes arcentur equi; quod litore currum Et juvenem monstris pavidi effudere marinis. Filius ardentes haud secius æquore campi Exercebat equos, curruque in bella ruebat.
Ipse inter primos præstanti corpore Turnus Vertitur arma tenens, et toto vertice supra est: Cui triplici crinita juba galea alta Chimæram Sustinet, Ætnæos efflantem faucibus ignes; Tam magis illa fremens, et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnæ. At levem clipeum sublatis cornibus Io Auro insignibat, jam sætis obsita, jam bos, Argumentum ingens, et custos virginis Argus, Calataque amnem fundens pater Inachus urna. Insequitur nimbus peditum, clipeataque totis Agmina densentur campis, Argivaque pubes, Auruncæque manus, Rutuli, veteresque Sicani, Et Sacranæ acies, et picti scuta Labici : Qui saltus, Tiberine, tuos, sacrumque Numici Litus arant, Rutulosque exercent vomere colles, Circæumque jugum ; queis Jupiter Anxurus arvis Præsidet, et viridi gaudens Feronia luco; Qua Saturæ jacet atra palus, gelidusque per imas Quærit iter valles atque in mare conditur Ufens.
Hos super advenit Volsca de gente Camilla, Agmen agens equitum et florentes ære catervas, Bellatrix: non illa colo calathisve Minervæ Femineas assueta manus, sed prælia virgo Dura pati, cursuque pedum prævertere ventos. Illa vel intactæ segetis per summa volaret Gramina, nec teneras cursu læsisset aristas; Vel mare per medium, fluctu suspensa tumenti, Ferret iter, celeres nec tingeret æquore plantas. Illam omnis tectis agrisque effusa juventus Turbaque miratur matrum, et prospectat euntem, Attonitis inhians animis: ut regius ostro Velet honos leves humeros, ut fibula crinem Auro internectat; Lyciam ut gerat ipsa pharetram, Et pastoralem præfixa cuspide myrtum.
Ur belli signum Laurenti Turnus ab arce Extulit, et rauco strepuerunt cornua cantu; Utque acres concussit equos, utque impulit arma ; Extemplo turbati animi, simul omne tumultu Conjurat trepido Latium, sævitque juventus Effera. Ductores primi Messapus et Ufens, Contemtorque deum Mezentius, undique cogunt Auxilia, et latos vastant cultoribus agros. Mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem, Qui petat auxilium, et, Latio consistere Teucros, Advectum Ænean classi, victosque penates Inferre, et fatis regem se dicere posci, Edoceat, multasque viro se adjungere gentes Dardanio, et late Latio increbrescere nomen. Quid struat his cœptis, quem, si fortuna sequatur, Eventum pugnæ cupiat, manifestius ipsi, Quam Turno regi, aut regi apparere Latino. Talia per Latium: quæ Laomedontius heros Cuncta videns magno curarum fluctuat æstu; Atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, 20 In partesque rapit varias, perque omnia versat. Sicut aquæ tremulum labris ubi lumen ahenis Sole repercussum, aut radiantis imagine Lunæ, Omnia pervolitat late loca, jamque sub auras
« PreviousContinue » |