Aut rastris terram domat, aut quatit oppida bello. Omne aevum ferro teritur, versaque juvencûm Terga fatigamus hasta; nec tarda senectus Debilitat vires animi, mutatque vigorem. Canitiem galea premimus; semperque recentes Comportare juvat praedas, et vivere rapto. Vobis picta croco et fulgenti murice vestis; Desidiae cordi; juvat indulgere choreis;
Et tunicae manicas, et habent redimicula mitrae. O vere Phrygiae, neque enim Phryges! ite per alta Dindyma, ubi assuetis biforem dat tibia cantum. Tympana vox buxusque vocat Berecyntia matris Idaeae: sinite arma viris, et cedite ferro.'
Talia jactantem dictis, ac dira canentem Non tulit Ascanius; nervoque obversus equino Contendit telum, diversaque brachia ducens, Constitit, ante Jovem supplex per vota precatus: 'Jupiter omnipotens, audacibus adnue coeptis. Ipse tibi ad tua templa feram sollemnia dona, Et statuam ante aras aurata fronte juvencum, Candentem, pariterque caput cum matre ferentem, Jam cornu petat, et pedibus qui spargat arenam.’ Audiit, et coeli genitor de parte serena
Intonuit laevum; sonat una fatifer arcus.
Effugit horrendum stridens adducta sagitta,
Perque caput Remuli venit, et cava tempora ferro Trajicit. I, verbis virtutem illude superbis.
Bis capti Phryges haec Rutulis responsa remittunt.' 635 Hoc tantum Ascanius; Teucri clamore sequuntur, Laetitiaque fremunt, animosque ad sidera tollunt. Aetheria tum forte plaga crinitus Apollo Desuper Ausonias acies urbemque videbat,
609. Versaque. Even agricultural labour employs the spear. 610. Fatigamus has us long by the arsis.-612. Canitiem. See natos (verse 603), pueri (verse 605), juventus (verse 607), senectus (verse 610). -614. Murice. See A. 4, 262.-615. Cordi. See A. 7, 324.-616. See A. 4, 216.-618. Dindyma, singular Dindymus, a Mysian mountain, celebrated for the worship of Cybele. Biforem cantum, alluding to the double flute used in the worship of Cybele.-619. Berecyntia. See A. 6, 785.
632. Horrendum. See Ecl. 3, 8. Adducta. See A. 5, 507.
Nube sedens, atque his victorem affatur Iülum: 'Macte nova virtute, puer; sic itur ad astra, Dîs genite, et geniture Deos. Jure omnia bella Gente sub Assaraci fato ventura resident. Nec te Troja capit.' Simul haec effatus, ab alto Aethere se mittit, spirantes dimovet auras, Ascaniumque petit: formam tum vertitur oris Antiquum in Buten. Hic Dardanio Anchisae Armiger ante fuit, fidusque ad limina custos; Tum comitem Ascanio pater addidit. Ibat Apollo Omnia longaevo similis, vocemque, coloremque, Et crines albos, et saeva sonoribus arma, Atque his ardentem dictis affatur Iülum: 'Sit satis, Aenide, telis impune Numanum
Oppetiisse tuis: primam hanc tibi magnus Apollo, Concedit laudem, et paribus non invidet armis; Cetera parce, puer, bello.' Sic orsus Apollo, Mortales medio aspectus sermone reliquit, Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram. Agnovere Deum proceres divinaque tela
Dardanidae, pharetramque fuga sensere sonantem. 660 Ergo avidum pugnae dictis ac numine Phoebi Ascanium prohibent: ipsi in certamina rursus Succedunt, animasque in aperta pericula mittunt. It clamor totis per propugnacula muris; Intendunt acres arcus, amentaque torquent. Sternitur omne solum telis: tum scuta cavaeque Dant sonitum flictu galeae, pugna aspera surgit. Quantus ab occasu veniens pluvialibus Haedis Verberat imber humum: quam multa grandine nimbi In vada praecipitant, cum Jupiter horridus Austris 670 Torquet aquosam hiemem, et coelo cava nubila rumpit. Pandarus et Bitias, Idaeo Alcanore creti,
Quos Jovis eduxit luco silvestris Iaera,
642. Geniture Deos. A compliment to Augustus. See A. 1, 288.— 646. Vertitur formam, accusative of limitation.-647. Dardanio; o unelided.-650. Omnia. See A. 4, 558. Coloremque. Last syllable elided before Et.-653. Aenide; others read Aeneada.-656. Cetera, accusative of limitation.-666. Sternitur. See A. 8, 719.-668. Haedis. Time when. Probably in December.-670. Praecipitant. See A. 1, 234; 10, 804. Jupiter, the air-god.
672. Idaeo. See A. 2, 694.-673. Iaera, seemingly one of the Oreades,
Abietibus juvenes patriis et montibus aequos, Portam, quae ducis imperio commissa, recludunt, Freti armis, ultroque invitant moenibus hostem. Ipsi intus, dextra ac laeva, pro turribus astant, Armati ferro, et cristis capita alta corusci. Quales aëriae liquentia flumina circum, Sive Padi ripis, Athesim seu propter amoenum, Consurgunt geminae quercus, intonsaque coelo Attollunt capita, et sublimi vertice nutant. Irrumpunt, aditus Rutuli ut videre patentes. Continuo Quercens, et pulcher Aquicolus armis,
Et praeceps animi Tmarus, et Mavortius Haemon, 685 Agminibus totis aut versi terga dedere,
Aut ipso portae posuere in limine vitam.
Tum magis increscunt animis discordibus irae; Et jam collecti Troës glomerantur eodem,
Et conferre manum et procurrere longius audent. Ductori Turno diversa in parte furenti, Turbantique viros, perfertur nuncius, hostem Fervere caede nova, et portas praebere patentes. Deserit inceptum, atque immani concitus ira Dardaniam ruit ad portam, fratresque superbos. Et primum Antiphaten, is enim se primus agebat, Thebana de matre nothum Sarpedonis alti, Conjecto sternit jaculo; volat Itala cornus Aëra per tenerum, stomachoque infixa sub altum Pectus abit: reddit specus atri vulneris undam Spumantem, et fixo ferrum in pulmone tepescit. Tum Meropem atque Erymanta manu, tum sternit Aphidnum;
Tum Bitian ardentem oculis animisque frementem; Non jaculo, neque enim jaculo vitam ille dedisset; Sed magnum stridens contorta phalarica venit Fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga, Nec duplici squama lorica fidelis et auro Sustinuit: collapsa ruunt immania membra.
A. 1, 500.-674. Abietibus-ābyětĭbus.-680. Athesim. A river falling into the Adriatic north of the Po; now the Adige.
697. Thebana. Of the many cities of this name, from Sarpedonis (A. 1, 100), we infer that the Thebes mentioned was in Lycia.707. Squama et auro. See G. 2, 486.
Dat tellus gemitum, et clipeum super intonat ingens. Talis in Euboïco Baiarum litore quondam Saxea pila cadit, magnis quam molibus ante Constructam ponto jaciunt: sic illa ruinam Prona trahit, penitusque vadis illisa recumbit: Miscent se maria, et nigrae attolluntur arenae:
Tum sonitu Prochyta alta tremit, durumque cubile 715 Inarime Jovis imperiis imposta Typhoee.
Hic Mars armipotens animum viresque Latinis Addidit, et stimulos acres sub pectore vertit; Immisitque Fugam Teucris atrumque Timorem. Undique conveniunt, quoniam data copia pugnae, Bellatorque animo Deus incidit.
Pandarus, ut fuso germanum corpore cernit, Et quo sit fortuna loco, qui casus agat res; Portam vi multa converso cardine torquet, Obnixus latis humeris; multosque suorum, Moenibus exclusos, duro in certamine linquit: Ast alios secum includit, recipitque ruentes. Demens! qui Rutulûm in medio non agmine regem Viderit irrumpentem, ultroque incluserit urbi: Immanem veluti pecora inter inertia tigrim. Continuo nova lux oculis effulsit, et arma
Horrendum sonuere: tremunt in vertice cristae
Sanguineae, clipeoque micantia fulmina mittit.
Agnoscunt faciem invisam atque immania membra Turbati subito Aeneadae. Tum Pandarus ingens Emicat, et mortis fraternae fervidus ira Effatur: Non haec dotalis regia Amatae,
Nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum. Castra inimica vides: nulla hinc exire potestas.' Olli subridens sedato pectore Turnus:
‘Incipe, siqua animo virtus, et consere dextram ; Hic etiam inventum Priamo narrabis Achillen.'
710. Virgil compares the fall of Bitias with that of a mass of masonry, such as was used at Baiae (near Cumae; hence Euboico. See 4. 6, 2), in the extraordinary marine structures of which the Romans were so fond. 715. Prochyta; 716. Inarime (Aenaria or Pithecusa), islands off the coast of Campania. Typhoeo. For a different legend, see A. 1, 665.
728. Demens qui viderit. See A. 6, 591.-732. Horrendum. See Ecl. 3, 8. 737. Amatae. See p. 1, line 10.-740. Olli. See A. 1, 254.-742. See
Dixerat: ille rudem nodis et cortice crudo Intorquet, summis adnixus viribus, hastam. Excepere aurae vulnus; Saturnia Juno Detorsit veniens, portaeque infigitur hasta. 'At non hoc telum, mea quod vi dextera versat, Effugies: neque enim is teli nec vulneris auctor.' Sic ait, et sublatum alte consurgit in ensem, Et mediam ferro gemina inter tempora frontem Dividit, impubesque immani vulnere malas. Fit sonus; ingenti concussa est pondere tellus: Collapsos artus atque arma cruenta cerebro Sternit humi moriens: atque illi partibus aequis Huc caput atque illuc humero ex utroque pependit. 755 Diffugiunt versi trepida formidine Troës.
Et si continuo victorem ea cura subisset,
Rumpere claustra manu, sociosque immittere portis, Ultimus ille dies bello gentique fuisset.
Sed furor ardentem caedisque insana cupido Egit in adversos.
Principio Phalerim, et succiso poplite Gygen Excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas In tergum: Juno vires animumque ministrat. Addit Halym comitem, et confixa Phegea parma ; Ignaros deinde in muris, Martemque cientes, Alcandrumque Haliumque Noëmonaque Prytanimque. Lyncea tendentem contra, sociosque vocantem, Vibranti gladio connixus ab aggere dexter Occupat; huic uno dejectum comminus ictu Cum galea longe jacuit caput: inde ferarum Vastatorem Amycum, quo non felicior alter Unguere tela manu ferrumque armare veneno: Et Clytium Aeoliden, et amicum Crethea Musis; Crethea Musarum comitem; cui carmina semper Et citharae cordi, numerosque intendere nervis : Semper equos atque arma virûm pugnasque canebat. Tandem ductores, audita caede suorum, Conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus;
an expression somewhat similar, noted A. 2, 547.-743. Dixerat. See A. 2, 621. Ille, Pandarus.-748. Is, talis, tam imbellis.
764. Tergum; others read tergus.-767. Noëmonaquẽ by the arsis.— 775. Cui cordi. See A. 7, 324.
« PreviousContinue » |