P. VIRGILII MARONIS CIRIS' AD MESSALAM. ARGUMENTUM. M. VALERIO Messalæ inscriptum est carmen: eique adeo in exordio satis diserto ad v. 100 illud offert poëta. 1 NOTE Ciris quænam veteribus avis. dicta fuerit, nondum satis expedita res est. Accipitris genus fuere qui putarent; idque Etymol. M. firmat: Κίῤῥις, εἶδος ἱέρακος. Inde alii eandem eam cum circo tradidere. v. Munker. ad Hygin. f. 198. De haliæeto (halyætum scribunt alii, non satis bene) minor est dubitatio: cum ipsum nomen aquilam marinam prodat, et Aristoteles Hist. Anim. IX. c. 32 inter sex aquilarum genera åλaletov recenseat. Addit alia Plinius lib. x. 3. cf. Munker. ad Antonin. cap. 11. Thynoaquilam, seu potius Dunoaquilam, nunc appellari Loënsis tradit in Miscell. Epiphyll. VIII, 26, quoniam versatur in dunis seu collibus arenosis juxta mare. Cuniculis quoque eum insidiari et fœtus deprædari. Perdicem alios putasse esse cirim, quæ solitaria avis sit, disco ex Julio Sabino. Notas edidit poëta ipse has: esse eam pulchriorem cygno vs. 489, in vertice crista purpurea 501, pluma vario colore 502, crura rubentia 505. 506, degit solitaria in locis desertis 518. 519, odium in eam pertinax est haliæeti 532 sqq. Adde eam in Græcia, et Italia forte, habitare, et inter serenæ ex pluvio cœlo tempestatis præsagia referri in Ge. 1, 404 sq., si in conspectum veniat haliæetus cirim fugans. Quæ de ciri commemoravimus, vix videntur in alaudam cadere, quam uno cristæ argumento multi in ea quæsivere: in quod avium genus sævire solet accipiter fringillarius, dictus inde aliis Nisus. Scaliger ad Cirim v. 528 falconem interpretatus est haliæ etum, cirim autem egrettam: quo nomine appellasse videtur ardeam albam minorem, garzettam quoque appellatam. Inter hæc nihil effici potest, nisi avium per istos tractus genera melius teneamus; fit enim probabile, domesticam Mega Narrare inde incipit fabulam de Scylla, Nisi Megarensium regis filia. Habebat Nisus in vertice crinem purpureum, urbi ac regno fatalem, ut capi Megara non possent, quamdiu ille incolumis esset. Minos, Cretæ rex, Megara urbem cum obsideret, Scylla, cum ex muro forte eum prospexisset, NOTE rensibus avem cirim fuisse. Mergum Megaridem frequentare (aïoviav) ex Paus. 1, 5, p. 13 didici. In fabulæ autem tractatione per hoc carmen mirum videri potest, multa vix verbo attingi, quæ tamen potiora narrationis capita esse videbantur, ut comæ ipsa resectio et Scyllæ cum Minoë super ea pactio. Quæ quidem res aut poëtæ vitio aut loci luxatione accidere debuit, aut a poëtæ arte profecta est, dum ille leviter tantum attigit ea, quæ ab aliis diligenter erant ornata. Fabula enim a multis jam erat tractata, Græcis scilicet poëtis, et variis figmentis etiam per interpretationem, exemplo ipsius Callimachi, in Airíois, variata : quod in ipso carmine, etsi parum poëtice, exponitur, vss. 54 sqq., ubi vid. Not. Neque adeo Hyginus inscitiæ accusandus erat, qui fab. 198 in piscem mutatam esse Scyllam narravit. Tradiderat et hoc scilicet alius poëta, forte Tragicus aliquis. Eschylus monili aureo corruptam Scyllam, φοινίαν Σκύλλαν, Minoi patris immortalem capillum (åðaváтηv тpíxα) prodidisse: κιχάνει δέ μιν Ἑρμῆς, quod ad Nisum refert ejusque mortem Scholiastes; nisi de Scylla illa accipienda putes, ut exquisitior aliqua fuerit narratio de pœna per Mercurium ab ea sumta. Prior tamen explicatio cum eo convenit, quod apud Apollod. est 111, 15, 8 taúтns àpaipedeíons teλevT. Ceterum Eschylus ad avaritiam refert Scyllæ facinus, quod alii ab amore incesto repetunt. Capilli color purpureus a plerisque traditus; etiam a Callimacho apud Suid. in Kрéka. Πορφυρέην ἤμησε κρέκα, demetuit crinem purpureum: cf. Toup. Curæ noviss. p. 81 et Apollod. Auream comam narrant nonnulli, confusa forte fabula simili, cum Pterelao Neptunus immortalitatem dedisset ἐν τῇ κεφαλῇ Xpvoĥv évbeìs тpíxa Apollod. 11, 4, 5, et 7, ubi conf. Not. Omnino haud assequaris, quid antiquos homines in his fabulis ad hoc figmentum adduxerit, ut, quod etiam de Samsone narratum novimus, in capilli natura mirabilem aliquam virtutem latuisse narrarent. Cum κpè et ipsa sit inter aves carnivoras aliis infestas (v. Aristot. H. An. IX, 1 et 17), putabam forte nominis lusum fabulæ opportunitatem dedisse; nec tamen eam avem in hac fabula memoratam vidi. Sed Scyllam a Minoë ex navi suspensam, et quidem gubernaculo alligatam, inde in cirim avem mutatam, tradiderat quoque Metamorphoseon libello, qui nunc inter deperditos est, Parthenius: ut ex Eustathio ad Dionys. Perieg. 420 didici (v. de eo Mellmann. de causis et auctorib. Narrat. de mutatis formis pag. 83). Jain hunc nostro poëtæ ante oculos fuisse probabile facit studium Parthenii legendi et latine convertendi, quod inter Latinos poëtas magnum fuit. Hos autem in argumentis mythicis, a politioribus poëtis Græcis tractatis, inprimis ingenia exercuisse, tot aliis carminibus, quorum nonnulla quoque servata sunt, satis constat. Ceterum similia argumento sunt nonnulla in Propertii Eleg. Iv libri IV de Tarpeia, quæ Sabinis Capitolium prodidit. insano ejus amore correpta est: quo illa victa noctu surrexit, ut crinem illum fatalem clam rescinderet, quo sibi Minois amorem conciliaret. Exeuntem cubiculo animadvertit nutrix, Carme, Jovi olim amata, ex quo illa Britomartin pepererat. Ea alumnæ meliora primum persuasit, mox autem multis frustra tentatis ut Nisus pactione bellum componeret, in nutricia sententiam concessit. Resecta igitur Niso coma aurea et cum urbe Minoi tradita. Is vero facinus tam atrox et impium aversatus, cum in Cretam rediret, puellam, ne piaculo tanto classem contaminaret, ne navi quidem recipere voluit, sed ex navis exteriore latere alligatam secum duxit. Tum illa multa diu conquesta in avem cirim mutata est: additus tamen mox ei pater Nisus in haliæetum mutatus, qui cirim avem internecino odio persequitur. ETSI me vario jactatum laudis amore, Minus adhuc adolescentum manibus tritum esse hoc carmen, etsi tot præclaris locis insigne, nemo mirabitur, qui, quam fœdis illud corruptelis laboret, intellexerit. Versabitur igitur nunc quidem præcipua operæ nostræ pars in vulneribus illis sanandis. Statim in fronte carminis fœda occurrit labes, cui jam Scaliger mederi voluit. Sententiam loci omnino hanc esse, ut, etsi studiis philosophiæ Epicureæ sese addixerit, carmen tamen hoc inceptum se absolvere velle significet, manifestum est. Itaque vss. 1-8 ad priorem sententiæ partem spectare, inde alteram sequi necesse est. Nunc singula videbimus.-1. vario amore. Cum altero versu eandem rem per irrita præmia vulgi declaret; quis dubitet poëtam vano laudis amore scripsisse? Ita et Nic. Heins. emendat, et præterea lactatum legit, bene. "Festus : lacit, decipiendo inducit; lax etenim fraus est; lacit, in fraudem inducit: unde et allicere et lacessere, inde lactat, illectat, delectat. et laqueus. Symmach. lib. vIII, ep. 57 si se amor speratus et ex mutuo debitus lactari_laude_pateretur; ubi puto, amor spectatus. Vide Sciopp. Verisim. iv, 15 et Susp. Lect. v, ep. 19 restituit Plauto amor lactat, lactari amantem Terentio; idem Symmachus alibi: neque me juvat falsa lactatio." Mitscherlich. v. c. Lect. in Catull. p. 78 NOTE Cum difficultas hujus carminis interpretandi plerumque ex depravata lectione proficiscatur : ad criticas animadversiones pleraque rejicere et hic necesse fuit. 1—4 Se, abjectis iis studiis, quibus apud vulgus inclarescere voluerit, philosophiæ Epicuri operam dare ait. Color orationis similis est Catulliano carmini LXIV Etsi me assiduo confec Cecropius suaves exspirans hortulus auras Num mea quæret eo dignum sibi quærere carmen ? Et placitum paucis ausa est ascendere collem: 5 defendit vario, quia jactatum se dixit, quo innuit, variis modis se laudem quæsivisse.-4. Veteres edd. Florentes viridis Sophice c. umbras. Sic fere Bas. cod. Meliorem lectionem Florentis (amona) viridi Sophia complectitur umbra Aldina 1517 exhibuit. Scaliger mutato ordine: Florentis Sophia viridi dedit. Turnebum miror 1. c. maluisse: Florenti viridi S.-5. Num mea quæret eo dignum sibi quærere carmen. Pessime habitum versum facile agnoscas. Nulla varietas vett. edd. et codd., quam quod Tu, Tum et quiret occurrit. At ex vett. edit. P. Leopardi J. Nic. Loënsis Epiphyll. vui, 23 Non me ea curat eo dignum se cudere carmen, recitat, et ad Sophiam refert: parum commode. Turnebus Advers. XXVIII, 25 varie tentat; vel: Musa quoque Actæo dignum s. q., vel Musaque Erechtheo, vel: Musaque Arateo sene. Docta conjectatio : sed orationis vincula nulla video. Nomen mentis vel Musa in verbis latere obvium est, nam ea suspendit et ausa est, sed reliqua nemo sine libris expediat. Scaliger reposuit: nec mea quit Erato dignum se quærere carmen: ut, qui sequuntur, tres versus in parenthesi habeantur. Versum scabriorem procudere ipse vix poterat. Refinxit eum Heins. Nunc mea fert Erato dignum tibi quærere carmen: etsi cum ceteris parum cohæret. Jacobs: Musa tamen curat dignum te quærere (saltem pangere) carmen. Greene Num me quaret ea dignum? sibi quærere carmen? (will wisdom search after me, as worthy of her? (hoc esset: Num me quæret se dignum?) is it hers to seek poetry?) Malim resecare totum versum 5 tanquam inepti versificatoris, qui innuere volebat: quæri poëtæ hoc ipso philosophiæ studio novam carminum materiam, et conjungere verba sic:-umbra, Mensque aliud st., etsi, si dicendum est, quod sentio, omnes hos verss. 5-8 ab altera manu intextos esse suspicor. 7. 8. suspendit vid. Not. Tuentur vocem Livineins et Barthius apud Taubmannum. Verum etsi suspendit pro suspendit se, suspenditur, ferri forte potest; duriora tamen sunt reliqua: suspendit ad sidera; nec mollius illud: Musa suspendit studium et labores ad sidera. Probanda itaque Scaligeri lectio : subtendit, ad cœlum tendit altius, hincque alterum pendet: Et placitum paucis ausa est ascendere collem, scil. Sapientiæ seu Virtutis: ad quam via ardua, olμos optios, vulgari voce ferebatur. cf. vs. 14. Male de poëtices laude et Helicone monte accipiunt hæc interpretes, etiam Fontanin. Hist. litt. NOTE habuit, in quo docere solebat, declarari notissimum. Illustrat locum® Barth. Advers. xx, 20, et Jo. Schrader. Emendat. p. 31 sq. tum cura dolore Sevocat a doctis, Hortale, virginibus. vario amore laudis, variis modis ac viis laudem et famam venatus erat. Sed v. Var. Lect. irrita præmia, h. vana, inania; sunt autem ipsa fama et gloria, quam carmine consequi studuit. 3. Cecropius hortulus. Epicuri sectam et disciplinam per hortum ejus, quem Athenis phiæ scilicet (ut Æn. iv, 493 magicas 5-8 Musa, cujus nomen in corruptis vs. quarti verbis latere necesse est, accincta aliud studium et labores, h. aggressa aliud studium, philoso Non tamen absistam coeptum detexere munus. * Quod si mirificum proferre valent genus omnes 10 Aquilei. p. 35. Basil. suspensi: unde Heins. suspendi vel se tendit. Jo. Schrader. Emendatt. c. III, p. 35 suspexit: cum Jacobs nostro: inf. 218 et altum suspicit ad culti nutantia sidera mundi. Et sic codd. Æn. IX, 402 suspiciens altam ad Lunam. Durum tamen et hoc mea Musa suspexit ad cœluni. placitum et paucis vett. edd. omnes habere Scaliger ait: quod verum non est. Legitur passim, etiam in Basil., multis, et placidum: sed vitiose. Vetus editio P. Leopardi apud Jac. Nic. Loënsem Epiphyll. vIII, 23 Nec facilem multis, ex interpretatione. ascendere callem conj. Heins.-10. 11. In quo carmine utinam liceat finire labores meos poëticos: forte, ut totum se philosophiæ addicat. Sed uterque versus ab interpolatore profectus videtur. Otiosum enim et durum rò jure et leviter. Heins. conj. rure, hortulo. Melius Jo. Schrader. rite. Tum meas Musas liceat requiescere in hoc carmine, parum comta oratio. Attamen blandum morem non male dictum putes de studio poëtico, cui indulget. Jac. Nic. Loënsis Epiphyll. vIII, 23 ex vet. edit, deponere amorem profert, idque Barthins Advers. x, 12 probat, cum Heinsio (qui et conj. Leniter et blandum, ut Lucret. lib. I pr.) et cum Jo. Schradero Emendatt. p. 64; esse enim idem hoc apud Catullum LXXV, 13 Difficile est longum subito deponere amorem. Narrat præterea Jo. Schrader fuisse qui mallet: deponere honorem.-12. In vett. edd., etiam in Aldina, tantum : Quodsi mirificum genus omnes legitur. Mirificum seclis eadem vet. edit. apud Loënsem 1. c. Nec aliter Basil. Qui carmen hoc a diversis doctis hominibus interpolatum, interpolationes autem in margine, obscuro interdum et parum elaborato literarum ductu ascriptas meminerit, is intelliget, quam facile in locis his a librario, qui novum inde exemplum petebat, depravationes inferri potuere, quas nnllus alius codex sanare potest. In h. 1. tamen lacunam seriores grammatici suo quisque more supplere, et alii alia in margine novare et versus variare tentarunt. Itaque utrumque versum 12 et 13 esse delendum censeo, tanquam inepta pericula grammaticæ manus in versu seu vetere, qui exciderat, supplendo seu novo procudendo. Scaliger tamen refinxit: Quodsi majorum, Valeri, genus omne tuorum Mirifice seclis modo sit proferre libido, h. e. si esset mihi libido mandare seclis et memoriæ æternæ genus Valeriorum, ex quo Messalarum familia, non ego te acciperem hoc munere, sed longe excellentiore carmine. Ipse tamen Scaliger suæ conjecturæ non satis confidit. Barthius minus docte refinxit: Quod si versificum proferre volunt genus omnis Mirificum secli: modo sit tibi velle libido. Turnebus Advers. XXVIII, 25 valet genus omne Mirificum secli corrigit, de sensu verborum idoneo parum solicitus. Pomponius Sabinus ita interpretatur vulgatam, ut acumen viri non assequar: Omnes, supple, tradere suadent. Si omnes suadent, ut scribam philosophiam, et tu etiam id vis et ego paterer scribere, non vene NOTÆ invitam accingier artes), suspendit (vel se, h. suspensa est, suspenso animo contemplatur, vel me, ut Julius Sabinus explet, aut, quod melius, subtendit) altius ad magni sidera mundi, et ausa est. Collem Sapientiæ, ad quem pauci emergunt, ascendere: absol vam tamen cœptum carmen. Videtur adeo carmen jam olim cœptum, mox sepositum esse. Ceterum carminis initium habet aliquam similitudinem cum epigr. VII inf. in Catalectis. |