ficata sunt. Quare etiam Rau in Sched. p. 27. hunc versum contra Peerlk. defendit. Ceterum fluctuat lectio huius versus; Medic. enim aliique mediisque in fl., alii medüsque fl., alii mediis in A. praebent. Lectio a nobis et recentioribus editt. omnibus recepta nititur Codd. Rom. Palat. et Grammaticorum supra laud. auctoritate, ipsaque sententia defenditur. Bene etiam in fiuctibus, quum certus quidam indicetur in medio mari locus. Vid. Qu. Virg. XIV, 5, a, 1. 110. dorsum alibi taenias appellant; pulvinum vocat Serv. ad Aen. X, 303., nos ein Riff. Practer hunc alterum Aeneidos locum cf. Plin. Epist. VI, 31. sub f. Eminet et apparet saxeum dorsum, impactosque fluctus in immensum elidit et tollit. Saepius de montibus in terra sitis usurpatur. Cf. Liv. I, 3, 3. Caes. B. G. VII, 44. Suet. Caes. 44. etc. „ari summo, sub maris superficie latentes scopuli, olóði ď Ekun'Antóos εἱλεῖται γαίης ὑπὲρ ὅσσον ἔχουσα, Apollon. IV, 1270. 1271.: e quo loco, ubi in Syrtes incidisse Argonautae dicuntur, plura transtulit Virgilius." H. 111. brevia et syrtes. Servius per Hendiadyn pro brevia syrtium dictum putat; immo poëta syrtes interpretatur per brevia, tà Boazén, vadosa loca (vid. infra V, 221. X, 289. Senec. Ep. 22. Pomp. Mel. I, 7.), quibus alibi opponuntur profunda (v. c. apud Tac. Ann. I, 70.). De vi explicativa simplicis copulae disputavimus ad Ecl. III, 34. Ceterum hic non de Syrtibus, quae proprie dicuntur, maiore et minore, in Libyae litore (vid. Aen. IV, 41.), sed de aliis vadosis locis cogitandum. miserabile visu. Cf. IX, 465. 113. Hic Ovidio obversabatur, quum Met. XIV, 241. scriberet: Una tamen, quae nos ipsumque vehebat Ulyxem.

versus

--

Orontes, nomen a Virgilio fictum,

--

110

115

quod apud Homerum non invenitur. Iterum de hoc homine sermo est infra VI, 334. Med. utroque loco Orontem exhibet: sed quum Genitivum faciat Oronti (v. 220.), secundum ea, quae Wagn. supra ad v. 30. et in Qu. Virg. III, 1. disputavit, Accusativus in en exire debet. 113-115. ,,Unam ingens pontus ferit in puppim, ictu in puppim delato, zarà Tovurar, a vertice, h. e. desuper (vid. sup. ad Geo. II, 310.) alte insurgens fluctus desuper in caput irruit. Odyss. V, 313. lager uέya zũμα κατ ̓ ἄκρης, Δεινὸν ἐπεσσύμενον. Puppi ita depressa, inclinatur gubernator et in mare prolabitur; quamquam et ipse fluctus adiuvare satis casum hominis potuit." H. Ingens autem pontus magna cum vi dictum pro unda, quae totius ponti instar in navem incumbit. V. 115-119. ad Homeri exemplum Od. V, 314 sqq. compositi. Comma vulgo post excutitur positum iure sustulit Wagn., quum Subiectum interpositum ad utrumque Verbum pertineat, etsi alteri demum adiiciatur. Vid. Wunderl. Obss. ad Tibull. I, 6, 81. magister, i. c. gubernator. Cf. V, 176. 867. VI, 353. Val. Fl. I, 18. Plenius apud Liv. XXIX, 25, 7. et XLV, 42, 3. magister navis appellatur. Cf. etiam Cort. ad Lucan. II, 696. Nomen autem huius gubernatoris discimus ex Aen. VI, 334., ubi Leucaspis vocatur. Quod pronus volvitur in caput, translatum est ex verbis Odyss. XII, 413.: ὁ δ ̓ ἄρ (κυβερνή της) ἀρνευτήρι ἐοικὼς Κάππεσ ̓ ἀπ' izgiópir. Cf. autem Ovid. Met. II, 320. (Phaethon) volvitur in praeceps, et ibid. VI, 237. Ille, ut erat pronus, Volvitur. ter non stricte est interpretandum, quum alibi etiam pro aliquoties, saepe usurpetur. Cf. III, 421. IV, 609. X, 873. et quae supra

ornans est epitheton, quale Heynio videtur, sed longe vividiorem reddit imaginem, si raros nantes (i. e. huc et illuc abreptos et longo intervallo disiunctos) vasto mari oppositos cogitamus. Eodemque spectat huius versus sedatus per numeros spondaicos incessus post concitatissimos, qui praecedunt, versus. gurges proprie de vortice s. de mari vel flumine profundo et in orbem acto dicitur (cf. inf. VI, 296. Ovid. Met. XV, 714.), deinde autem pro mari omnino ponitur (Aen. III, 197. 421. 564. V, 33. VI, 310. IX, 816. XI, 624. Geo. IV, 387. Hor. Od. II, 1, 33. Ovid. Met. IX, 226. Cic. Div. I, 8, 14. cett.). Heyn. comparat Homeri uéya hatua θαλάσσης 119.,,Conspiciuntur passim nantes (cf. Od. XII, 417. 418.) et arma, h. e. clypei, quos, cratibus textos corio indutis, quis dubitet aqua ferri potuisse? Laudant Liv. I, 37. multique mortales in flumine ipso periere, quorum fluitantia arma ad urbem cognita in Tiberi. Adde sup. I, 100 sqq. et Aen. VIII, 539. Cf. Dorvill. ad Charit. p. 627., qui et Manil. V, 51. laudat. Erant autem militum arma in puppibus religata, vid. [infra v. 183. et] X, 80. Navium armamenta alii malunt intelligere; sed arma virum dicit [haud dubie ea ipsa de causa, ne de navium armis, ut V, 15. VI, 353. et alibi, cogitemus]." H. Troia gaza. Sic Med. et alii boni Codd.; ceteri Troica. Quamquam autem Troicus ex meliorum librorum auctoritate legitur apud Hor. Od. III, 3, 32. Ovid. Her. I, 28. VII, 184. XVII. 109. 160. Met. XV, 730. ex Pont. II, 10, 14. Stat. Silv. I, 1, 35. Iuven. VIII, 221. alibi (ut nesciam, quo iure Wagn. hanc formam pede

120

strem orationem sibi vindicare contendat), Virgilius tamen ubique (infra v. 249. II, 56. 161. 290. 393. 461. III, 306. 596. V, 417. cett.) altera forma usus videtur. (Vid. Heins. ad Ovid. Her. I, 28. et Bach. ad Ovid. Met. XII, 604.) Plerique inter utramque formam hoc tantum discriminis statuunt, ut alteram (Troïus) magis ad poëticam orationem pertinere dicant, (vid. Cort. ad Lucan. I, 106. Bentl. ad Hor. Od. II, 13, 8. Thiel. ad Aen. VIII, 526. Wagn. ad Aen. II, 27. et Weichert. in Poëtt. Latt. rell. p. 322.); Iahn autem sibi videtur animadvertisse, veteres in iis rebus significandis, quae a terra quadam vel gente originem habeant atque ad eam pertineant, ubique formam in ius usurpasse, altera vero forma in icus ea significasse, quae illuc orta in potestatem usumque alienorum devenerint. Huic tamen sententiae haud pauci veterum loci adversantur; et Iahn. ipse docet, ex hac lege Aen. IV, 647. et 658. Dardanicus et III, 596. Troicus scribendum fuisse, neque satisfaciunt, quae adiicit, ut alteram formam a Virgilio usurpatam excuset:,,sed vide, an poëta alteram formam propterea ubique praetulerit, quod in tota Aeneide omnia circum rem Troianam vertuntur et ad Troianos quasi xar'

ox referuntur.“ — 120. Nomina, certe Ilionei et Abantis, sunt ex Homero petita, non autem ipsi homines. Nam et Ilioneus (II. XIV, 489 sqq.) et Abas (Il. V, 148 sqq.), ab Homero commemorati, in bello Troiano perierant. Ilionei. Sic omnes Codd. hic, VII, 249. et IX, 501. (nullus Ilioni) et Accus.I, 611. Ilionea, quia vir Nominativo ubique (I, 521. 559. VII, 212. IX, 569.) Ilioneus, nusquam Iliones vocatur. Cf. adnott. ad Aen. I, 30. et supra ad v. 41. Charis. I. p. 107. P. agnoscit formam Achati, de qua cf. Heins. ad h. 1. Sed contra Codd. auctoritatem nihil mutandum. Vocem grandaenus, quae apud nullum scriptorem Virgilio antiquiorem inveniatur, fortasse ab hoc ipso fictam censet Schirach. p. 427.;

--

quod, quum Substantivo grandaevitatis secundum Nonium II, 365. iam Accius et Pacuvius usi fuerint, minus probabile videtur. Posteriores scriptores etiam Adiectivum aliquoties usurpant. Cf. Ovid. Met. VII, 160. Val. Fl. VII, 348. Plin. H. N. II, 7, 5. Tac. Hist. III, 33. 122. Vicit hiems; tempestas, xɛuóv (vid. infra 125. 196. etc.), labefactavit, solvit navium latera, ut aqua subiret. imbrem aquam maris post Ennium (qui secundum Serv. ad h. 1. haec scripsit: ratibus fremebat imber Neptuni) et Lucretium I, 716. (ubi vid. adnot. mea) 784. VI, 148. 1175. dixit; post Virgilium autem saepe alii poëtae, ut Ovid. Am. II, 15, 23. Val. Fl. IV, 665. Stat. Theb. III, 251. etc. Cf. adnott. ad Geo. IV, 115. - inimicum, exitiosum. rimisque fatis cunt, solvuntur, ut rimas agant. Cf. ad Geo. I, 180. De ipsa re cf. etiam Ovid. Met. XI, 515. Rima patet praebetque viam letalibus undis. 124-126.,,Tempestas tandem deferbuit Neptuni interventu. Apud Hom. Od. V, 334. Ulyssem prospicit Leucothea, et offert xondeuvov suum, at servat eum Minerva v. 382 sqq.; nam a Neptuno tempestas fuerat immissa." H. Neptuni autem tamquam ducis ventorum (cf. Stat. Theb. III, 433.) est ventos Aeoli temeritate commotos in ordinem cogere. Totus v. 124. redit infra IV, 160. uno tantum Voc. mutato. pontum. Heins. malebat pontus, ut misceri esset Infin. histor., quod Heynio non insuave videtur, sed recte reiicitur a Wagn. Qu. Virg. XXX. p. 521., quum non tum demum pontus misceri coeptus sit. Heyn. putat, duplicem hic esse structuram: Neptunus sensit misceri, Emissamque hiemem et stagna refusa; rectius autem ad emissam et refusa suppleas esse, ut tres habeas Infinitivos. Misceri temVIRGIL, PARS II. ED. III.

II,

66.

125

pore Praesente dicendum erat, quia etiamtum miscebatur pontus, hiemem vero emissam stagnaque refusa esse, dogioτizos exprimendum. Ceterum cf. infra v. 134. Aen. IX, 714. Ovid. Met. XI, 491. Bella gerunt venti, fretaque indignantia miscent et similes loci. Pro Emissam (ab Aeolo) Codd. quidam praebent Immissam (navibus Troianis); sed quisque videt, Neptunum hic magis Aeoli audaciam et insolentiam, quam navium calamitatem spectare. Utrumque autem vocabulum in Codd. saepe confundi, docet Burm. ad h. 1., ad Ovid. Met. V, 338. Claud. in Rufin. II, 376. Lucan. Markland. VI, 291. VII, 524. alibi. ad Stat. Silv. V, 2, 113. temere coni. hiemem ut sensit. Cf. adnott. ad Ecl. 126.,,stagna pro mari novasse videtur poëta ex líuvy apud Homerum." H. Legitur eadem signif. infra X, 765. Ovid. Fast. IV, 278. Lucan. VIII, 853. Sil. VII, 282. alibi; plerumque tamen, ut h. 1., de profundo mari usurpatur, quod semper stagnat. Hic enim ex imis vadis, ex imo fundo (vel ut v. 84. a sedibus imis) refusum, erutum est. Cf. Cerda ad h. 1. et Hübler. in Spec. Adnott. ad Aen. L. I. p. 5. (quem Iahn. laudat). 126-129. Graviter commotus. Turbatus, ovyzvveis, rei novitate, sensit Neptunus tempestatem in mari [se invito et nesciente] motam; tum capite ille e mari sublato prospicit." H. Totus fere versus 127. iam legitur Geo. IV, 351. alto Prospiciens, in longinquum (weithin auf's Meer hinausschauend: cf. infra v. 185. VI, 357. VII, 289. XII, 136. Thiel. ad h. 1. et Burm. ad Ovid. Her. V, 61.). Quare etiam Si-1 lius VII, 257. hunc locum respiciens cecinit: ut quum turbatis placidum caput extulit undis Neptunus totumque videt. Heyn. minus recte:,,intellige

3

ex fundo maris, in quo regia dei est." placidum caput. Temere se torquent interpretes, non intelligentes, quomodo graviter commoti caput. (os) placidum esse possit. Graviter commotus et iratus est Neptunus in ventos et Aeolum, sed placidus pro dei maiestate. Et miram quandam suavitatem cum maiestate coniunctam loco inesse sentimus, si cogitamus Neptunum, quamvis iratus sit, tamen placido et tranquillo vultu ex undis furentibus, et aestuantibus prospicien tem. Henry (Class. Mus, XIX.) placidum caput Neptuno tribui putat, quia placaturus sit mare (v. 142.), eumque ante omnia se ipsum placare oporteat, qui fluctus placare velit, coll. Aen. I, 255. vultu, quo coelum tempestatesque serenat. 129. disiectam --oppressos. Vid. sup. v. 69. 70. coeli ruina, imbribus cum vento vehementissimo ac procella coniunctis, Cf. adnott. ad Geo. I, 324. Sic etiam ap. Sil. I, 251. coeli ruina, et ap. Val. Fl. VIII, 334. poli ruina, cum quibus locis cf. Liv. XL, 58., ubi Bastarnae coelum in se ruere aiebant. 130. ,,Statim Neptuno in animum venit, Iunonis machinatione, ut satiaret odia sua in Teucros, hanc tempestatem esse conflatam. Ita dolos et iras accipe. Habuisse fertur poëta ante oculos Homer. I. I, 536. 537. Sed verba ex Apollon. IV, 753. Οὐδ ̓ ἄλοχον Κρο νίδιο Διὸς λάθον. Simile argumentum vide tractatum ab Ovid. Met. I, 601 sqq." H. 131141. Duos modo ventos pro toto ventorum agmine poni, in promptu est. Vide supra v. 85. dehinc pro deinde,

-

ut Geo. III, 167. infra v. 256. Sall. Cat. 3, 2. Sen. N. Qu. III, 29, 6. Suet. Aug. 49. alibi. Cf. Kritz, ad Sall. 1. 1. et Hand. Turs. II. p. 231. Ceterum dehinc una syllaba pronuntiandum, quemadmodum etiam infra v. 256. VI, 678. et IX, 480. Litera enim h in eiusmodi synaeresi pror

130

sus negligitur, quare, ut deinde (Ecl. III, 58. V, 15. Geo. I, 106. etc.), deinceps, deorsum et similia duabus syllabis, ita etiam vehementer (Lucr. II, 1024.), vehementi (ibid. III, 153.), prohibeat (ibid. I, 976.) et quae sunt eiusdem generis tribus syllabis proferenda sunt. Cf. Ramsh. §. 212, II, 1. b. et adnott. ad Ecl. VII, 7. — 132. generis vestri: non tam originis, quam omnino gentis: tantumne vos confidentiae in vobis, in vestris viribus, habetis?" H. Alii enim adnotant, ventos esse Astraei, unius ex Titanibus, et Aurorae filios (cf. Hesiod. Th. 278.), pertinere igitur ad Titanum stirpem et familiam, unde eorum insolentia facile explicari possit; quod tamen hic altius repetitum videtur. -- fiducia pro confidentia; illud enim saepius in bonam, hoc saepius in malam partem dicitur. Imitatur h. 1. Val. Fl. III, 669. nec parva mihi fiducia gentis, ubi vid. Burm. Ceterum cf. Claud. B. Get. 380. tantane vos Getici fiducia belli Erigit? Ovid. Epist. XVII, 123. Non est tanta mihi fiducia corporis et similes locos. 133. Iam. Eo iam processistis audaciae, ut etc. Pedestris orationis scriptor dixisset: Tantane vos tenet fiducia, ut iam audeatis etc. ,,Scite hic coelum terramque, etsi alibi, ubi haec iunguntur, coelum terrasque legitur; nam ubi non est, cur de magno aliquo tractu, aut de variis terris cogites, Singularis praeferri solet." Haec Wagn. Qu. Virg. IX. p. 412. Cf. autem cum h. 1. Iuven. II, 25. coelum terris miscere et mare coelo, Similiter, sed metaphorice pro: omnia conturbare, etiam Liv. IV, 3, 6. coelum ac terras miscere.meo sine numine, sine voluntate, iussu meo. Vid. supra ad v. 8. 134. tantas moles, scil. aquarum, tantos (tam altos) fluctus. Sic rectissime Wund., comparans molem maris apud Silium XIV, 123. et

--

135

140

tollere freta apud Horat. Od. I, 3, 16. neque aliter Schirach. p. 492. h. 1. interpretatus est. Heyn. minus probabiliter moles explicat per rerum perturbationes, tempestatem; quo sensu Virgilius vix dixisset tollere moles.

com

135. Quos ego scil. gravissime ulciscar, gravissima poena afficiam. Notissima aposiopesis.,,Similis comminatio, naturae conveniens, est apud Terent. Eunuch. V, 6, 19. Ego te furcifer, si vivo; intellige ulciscar. Propius ad nostrum accedit Val. Fl. I, 202. Illum ego tu tantum non indignantibus undis Hoc caput accipias." Wund. Adde Ter. Andr. I, 1, 137. Quem quidem ego, si sensero -! Sed quid opus est verbis? et Stat. Theb. İv, 518. lamque ego vos —! Alia aposiopesis exempla inveniuntur Aen. II, 100. et V, 195. Cf. Quinct. Inst. IX, 2. Gronov. Obss. IV, 20. interpp. ad II. 11. idemque ad Liv. XXII, 39, 16. et Cic. Mil. 13, 33. Ramsh. §. 208. Not. I. p. 1018. alios. ponere fluctus, ut XII, 109. componere bellum. Cf. etiam infra v. 249. ibique adnott. - mihi luetis. Vid. adnott. ad Ecl. VIII, 6. (et 30.) Ceterum Schrader. (Obss. I, 5. et Praef. Emendatt. p. LII.) collata Statiana illa huius loci imitatione temere coniecit Vos ego! 136. Non simili, sed graviore, poena; h. e. si in posterum tale quid iterum ausi eritis, non sola verborum obiurgatione defungemini. 137. „Maturate fugam, praecipitate, accelerate receptum in antra vestra; h. e. ocius discedite. Inepta est apnd Servium, Macrob. Sat. VI, 8. et Gellium X, 11. in h. 1. interpretando subtilitas." H. Quod hic maturare fugam, idem infra v. 357.celerare fugam.· 138. imperium tridentem: ut v. 78. quodcunque hoc regni, sceptra. vus tridens, quia poëtis dicitur saevum imperium. Vid. supra ad v. 99. Wagn.

-

sae

praeterea conferri iubet Heindorf. ad Hor. Sat. I, 8, 33. Schirach. autem p. 574. saevum minus probabiliter explicat per: coërcentem impetum ventorum, ut hoc epitheton iram Neptuni respiciat. 139. sorte, sortitione inter fratres instituta. Cf. Hom. Il. XV, 187 sqq. Hesiod. Theog. 885. Aesch. Prom. 229. alii. immania saxa, vastum antrum v. 52. 140. Vestras, Eure, domos, ut iam apud Homerum Odyss. XII, 81. 82. ᾗπερ ἂν ὑμεῖς ἰθύνετε, φαίδιμο Odvoort. ibid. III, 43 sq. evyeo ver, Etīve ἠντήσατε etc. Cf. etiam Aen. IX, 525. XI, 686 sq. Hor. A, P. 292. Vos, o Pompilius sanguis, carmen reprehendite. Sil. XVI, 213. Hasdrubal, huc aures, huc quaeso advertite sensus. Cic. N. D. I, 19, 51. Et quaerere a nobis, Balbe, soletis. id. pro Deiot. 10. extr. Vos vestra fortuna, Castor, non potestis esse contenti? id. de Or. I, 35, 160. Quid est, Cotta, inquit, quod tacetis? etc. quos omnes locos ita esse intelligendos, ut ex pluribus eiusdem generis unus modo instar omnium appelletur (Vestras, Eure ceterique venti, domos etc.), non est quod memorem. Cf. de Graecis Matth. Gramm. II. §. 431. et Bernhardy p. 419., de Romanis autem Ruddim. II. p. 387 sq. Cum verbis seqq. illa se iactet in aula etc. Heyn. comparat Hom. I. I, 179. Olzad' làv, oùv vyvõi re ojs zai σοῖς ἑτέροισι, Μυρμιδόνεσσιν ἔνασσε. Ceterum haec cum ironia quadam dici (Ibi pro rege se gerat et faciat, quod libet), quisque videt. aula, regia, arx. Cf. supra v. 56. Sic etiam VIII, 242. Caci spelunca vocatur regia. Serv. haec adnotat: „Aula autem vocabulo irridetur Aeolus, sequitur enim carcer; et nihil tam contrarium, si simpliciter intelligamus."

clauso carcere. Cf. Val. Fl.