lat. aliisque libris melioris notae ac defenduntur et Donati (vit. Virg. §. 60.) et Servii (Praef. ad Aen.) auctoritate, iidemque per se spectati satis tersi sunt et elegantes, nec quidquam continent, quod non Virgilianum censeri liceat, id quod statim singula perlustrantes videbimus; quare Wagnerus (cui adsentiuntur Iahn. et Weichert. de Lucii Varii et Cassii Parmensis Vita et Carmm. Grimae 1836. p. 69. not. 61.) et in edit. sua et in Epist. ad Groebelium data, quam Dresdae a. 1836. typis describendam curavit, p. 18 sqq. argumentis satis probabilibus demonstrare conatur, hos versus Virgilio non esse abiudicandos. Equidem, quamquam mihi persuadere non poteram, Virgilium ab iis vere incepisse Aeneidem suam, tamen, quum nemo facile divinare possit, a quo et quando hi versus compositi sint Augusteo aevo dignissimi, quos a Tucca et Vario rescissos esse Donat. et Serv. 11. 11. referant, semper eam opinionem habui, quam etiam Wagner. in Epist. illa proposuit, et Gossrau repetit, Virgilium, aegre valedicentem carminibus, quibus gloriam debuit, et transeuntem ad genus plane diversum sibique ab alio impositum, quo num eandem laudem sibi comparaturus esset, certe dubitare poterat, hos versus pro titulo s. inscriptione praemisisse uni vel paucis exemplaribus huius primi libri, quae familiaribus quibusdam tamquam specimen totius operis mitteret; a qua sententia etiam nunc post ea, quae Hildebrand. et Peerlkamp. contra Wagnerum et memet ipsum disputarunt, recedere non possum. Quod enim Donat. et Servius narrant, Virgilium non ipsum edidisse Aeneidem, sed adeo moribundum tamquam opus imperfectum comburi voluisse, id non impedit, quominus poëta unum alterumve librum amicis quibusdam flagitantibus legendum tradidisse,et ut iis, qui carmina prius a se conscripta tanto cum plausu excepissent, etiam hoc novum genus commendaret, hanc inscriptionem addidisse putetur, quam totum carmen in publicum emittens haud du

bie non adiecisset. Paulo maiorem vim tribuerem alteri Hildebrandi argumento, plane incredibile esse, Virgilium eiusinodi inscriptionem addidisse, quae non per se plenam et absolutam contineret sententiam, sed cum ipsius operis initio arctissime coniuncta esset; si modo ullam probabilem rationem invenirem, qua origo horum versuum ab alio auctore, quam ab ipso Virgilio, adiectorum explicari posset. Ex nostra autem sententia neque auctore suo carent versus elegantissimi et Virgilio dignissimi, neque unice aptum carmini exordium detrahitur: Arma virumque cano etc., quod aperte Homeri "Ardoa uoi ev. vɛnɛ, šloûsa imitatur, et ab Ovidio, Martiale aliisque spectatur. (Vid. Ovid. Trist. II, 533. Et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor Contulit in Tyrios arma virumque toros, coll. cum eiusd. Am. I, 15, 25. Tüyrus et fruges Aeneiaque arma legentur, Roma triumphati dum caput orbis cris. Martial. VIII, 56, 19 sq. Protinus Italiam concepit et arma virumque, Qui modo vix culicem fleverat ore rudi. id. XIV, 185. Accipe facundi culicem, studiose, Maronis; ne nugis positis arma virumque canas. Veget. de re mil. II, 1. Res igitur militaris (sicut Latinorum egregius auctor carminis sui testatur exordio) armis constat et viris. Cassiodor. de orthogr. Praef. p. 2278. P. Hunc debemus ordinem custodire, ut primo de subdistinctione dicamus, --ut arma virumque cano, ubi totius operis summa conclusa est. Cf. autem de hoc veterum more libros primis eorum verbis commemoratis significandi Bentl. ad Hor. Sat. I, 3, 7. et Ochsner. ad Oliveti Ecl. Cicer. p. 395.) Nihil igitur tribuo Henrici sententiae (in Class. Mus. P. XIX. prolatae), qui, hos versus vere ad ipsam Aeneidem pertinere non dubitans, Virgilio necessario (horrentia) Martis arma scribendum fuisse putat, quum arma per se nihil aliud sint, nisi instrumenta cuiusque generis, (agrestia Geo. I, 160., nautica Aen. V, 15., culinaria Aen. I, 177. etc.), ut poëta, qui Geo. 1. 1. scripsisset: Dicendum et, quae sint

ex verbo egressus clarissime apparet. Similis oratio Geo. III, 295–301. Gossr. non male observat, poëtam vocabulo vicina indicare voluisse, maximam inter Bucolica et Georgica et argumenti et formae intercedere similitudinem. coëgi arva, ut quamvis avido parerent colono

xit, qui longum metior annum. Fast. III, 505. Illa ego sum, cui tu solitus promittere coelum. Tibull. III, 4, 72. Ille ego Latonae filius atque Iovis. Plin. Epist. I, 6, 1. Ego ille, quem nosti, ubi vid. Cort. Markland. ad Stat. Silv. V, 3, 8. et Drakenb. ad Sil. Ital. IX, 128. qui quondam modulatus, scil. sum, quod recte supplent Wunderl. et Wagn., Comma vulgo post quondam positum tollentes; quorum ille praeter Val. Flacc. I, 757. comparat Aen. I, 365. devenere locos

mercatique (sunt)

solum, hic vero bene adnotat, si modulatus Participium esset, quod Heynio aliisque videtur, Bucolica collata quodammodo cum Georgicis deprimi; quod sane ab h. 1. alienum, ubi poëta nihil aliud vult significare, quam a Bucolicis ad Georgica, a Georgicis ad Aeneidem se processisse. Alia autem non minus dura omissi Verbi substantivi exempla ad Ecl. I, 54. prolata vide. De ipso verbo modulandi vid. Ecl. V, 14. (ibique adnott.) X, 51. Tibull. II, 1, 53. III, 4, 39. Claud. rapt. Pros. II. praef. 15. etc. gracili avena, quae Ecl. I, 2. tenuis vocatur, ubi vid. adnott. Videtur hunc versum imitatus esse Nemes. Ecl. I, 3. Incipe, si quod habes gracili sub arundine carmen, ad quem 1. vid. Titius et Barth. Ceterum animadverte, quam submisse poëta dicat de Bucolicis, quam ornate de Georgicis, quam graviter de bellicis rebus Aeneidis.

dissimus, tamen agri proventus ubertate cupiditati eius satisfacerent. Parent arva et coguntur parere agricolae studio et opera, quae declaratur a poëtis per imperium, vim et similia ; dicitur agris imperare, agris servire, parere. [Cf. adnott. ad Geo. I, 99. et Gesner. ad Claud. in Eutrop. I, 19.] Hoc loco id, quod Maro, de re rustica praecipiens, rusticos facere docuit, cogere arva, ut pareant, ad se commode transtulit." H. Constructio autem verbi cogendi cum Particula ut, quae Burmanno minus elegans videtur, satis defenditur his locis: Terent. Hec. II, 2, 26. Andr. IV, 1, 30. Caes. B. G. I, 6. Cic. Or. III, 3, 9. id. Cat. IV, 3.; quamquam eam rariorem esse negari nequit. диатvis Adiectivis et Adverbiis adiectum i. q. quamtumvis (scil. tibi cogitare) sive vel maxime, et Positivo Adiectivi quodammodo vim Superlativi tribuit (einem auch noch so Habsüchtigen fero i. q. selbst dem Habsüchtigsten). Rectius quam Drak. ad Liv. I, 4, 4. Burm. ad Phaedr. I, 28, 1. et Ruhnk. ad Ter. Ad. II, 4, 15. de hoc usu disputarunt Brem. ad Nep. Dat. 4, 3. et Beier. ad Cic. Off. I, 25, 86. II, 20, 69., optime vero Kritz. ad Sall. Cat. 23, 6. Ceterum in hac dicendi formula etiam flecti volendi verbum, prout loci ratio postulet (cf. Cic. Verr. II, 42, 102. 58, 142. V, 5, 11. pr. Coel. 26, 63. 28, 67. Brut. 21, 83. pr. Flacc. 15, 35 etc.), iam Matth. ad Cic. pr. Rosc. Am. 16, 47. docuit. avido colono. Cf. Ovid. Fast. I, 677. frugibus immensis avidos satiate colonos et Geo. I, 47. Illa seges demum votis respondet avari Agricolae ibique adnott.; colono enim i. q. agricolae. Vid. ad Ecl. IX, 4. Cic. pr. Caecin. 32. et Heindorf. ad

Hor. Sat. II, 2, 115. Verba Gratum opus agricolis, quae Grasero otiosa et alieni laudatoris videntur, Wagn. in Epist. laud. p. 19. recte defendit. Diversam enim huius carminis rationem et naturam ab eorum, quae antea scripsit, respiciens, optat auctor, ut, quae nunc scripturus sit de bellis et caedibus, Romanis suis non minus placeant, quam Georgica, plane contrarium carminum genus, placatum scilicet et tranquillum, agricolis potissimum placuerint; quare etiam gravis illa oppositio per at nunc. Hanc ipsam autem gravem et minus usitatam opponendi rationem Ille ego, qui - - modulatus et coegi at nunc -- cano, in quam vix incidisset interpolator aliquis, ut hos versus ipsi Virgilio tribuendos censerem, imprimis me movisse fateor. Wagn., huius dicendi generis bonitatem probaturus, confert Liv. X, 19, 17. Bellona, si hodie nobis victoriam duis, ast ego templum tibi voveo; cui loco multos alios addere poterat eiusdem scriptoris, velut I, 28, 9. 41, 3. III, 17, 3. 31, 7. 56, 12. (certe ex Gronovii coniectura, at vulgari ait substituentis) IX, 1, 8. X, 19, 17. 26, 3 sqq. cett. (Cf. etiam Hand. Tursell. I. p. 429.) Qui loci, nostro sane non ex asse respondentes, cui non multum probare videantur, is consideret, orationem interposita illa sententia Gratum opus agricolis quodammodo esse interceptam, ideoque poëtae licuisse ea ipsa Particula adversativa, quae bellorum strepitum vitae rusticae tranquillitati gravissime opponeret, ad inchoatam orationem rursus reverti. Quare Thiel. non inepte comparat Tibull. I, 10, 15 sqq. Sed patri servate Lares! At nobis aerata, Lares, depellite tela. Süpflius sane, meum de h. 1. iudicium irridens, omnem huius enuntiationis formam damnat, et ad Ille ego necessario sum supplendum esse censet; quod per me suppleat, cui mea ratio minus probabilis videatur. Peerlkamp., et ipse in h. 1. haerens, sententiam non absolutam esse iudicat, quam ita supplet: qui modulatus sum, at nunc arma cano,

quam vereor ut vires tanto operi sufficiant. Arma horrentia, quae

opponuntur arvis nitido cultu oculos animosque delectantibus, sunt, quae, dum ipsa horrent (ut tela horrentia, hastae horrentes), etiam spectantibus horrorem iniiciunt; quamquam negari nequit, horrens interdum prima significatione prorsus neglecta simpliciter pro horrido s. horribili poni, ut Quinct. Decl. X, 7. Tunc horrentibus verbis urna praecluditur. Vide inf. v. 165.

1. Poëta initio Aeneidis paucis verbis totum carminis argumentum complectitur, Homerum secutus, qui idem fecit et in Iliadis et in Odysseae principio. Summa enim Aeneidis est

ma,

Ar

i. e.

Aeneae in Latium adventus et sedes ex foedere cum Latino icto ibi accepta. Cf. Aen. XII, 187 sqq. virumque cano cett., Bella canam et viri fata illius, qui adventu suo in Italiam ea excitavit. Aliam enim explicationem haec verba cum praecedentibus coniuncta non admittere, quisque videt. Si tamen principium Aeneidis per se spectatur, priorum quatuor versuum nulla ratione habita, tum sane arma virumque cum Burm. et Wagn. (qui provocat ad Ovidii locum supra laud. Trist. II, 533.) per ἓν διὰ δυοῖν explicare possumus, ut omnino hominis bello clari notionem inesse statuamus (coll. infra v. 566. virtutesque virosque et Silii IV, 11. Mavors strepit et ciet arma virosque); quamquam vel sic altera ratio videtur praestare, quum Virgilius Homeri Iliadem et Odysseam in unum complexurus et bella et fata (errores) Aeneae canere constituerit. Ceterum cf. etiam Aen. XI, 747. „Primus Troiae ab oris ita intelliges, primum e Troianis in has certe Italiae [proprie dictae] partes ad Lavinium (quod iam auctor libri de Orig. G. Rom. c. 1. docuit) pervenisse Aeneam; nam Antenor ad Venetos in intimo sinu Adriatico, in aliam Italiae partem, quae Galliae Cisalpinae erat [ideoque non pertinebat ad Italiam antiquam Rubicone terminatam], appulerat; cf. inf. v. 247. et, qui ante