Et klicem curuis inuifam pafcit aratris:
Heic tibi præualidas olim, multoque fluenteis
Sufficiet Baccho viteis: heic fertilis vux,

Heic laticis,qualem pareris libamur, & auro,
Indauit cùm pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus & pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis ftudium, vitulosque rueri,
Aut ferus ouium, aut vrenteis culta capellas:
Saltus, & faturi petito longinqua Tarenti,
Er qualem infeliz amifit Mantua campum,
Pafcenten niueos herbofo flumine cycnos.
Non liquidi gregibus fontes, non gramina defunts
Et quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra ferè, & preffo piaguis fub vomere terra,
Et cui putre folum (namque hoc imitamur arando)
Optuma frumentis: (non vllo ex æquore cernes
Plura domum tardis decedere plauftra iuuencis)
Aut vode iratus filuam deuexit arator,

Et nemora euertit multos ignaua per annos,
Antiquásque domos auium cum ftirpibus imis
Eruit:illa altum nidis petiêre reli&is:
At rudis enituit impulfo vomere campus.
Nim ieiuna quidem cliuufi glarea ruris
Vix humileis apibus cafias, roremque miniftrat:
Et tophus fcaber, & nigris exefa chelydris
Cresa,negant alios æquè ferpentibus agros
Dulcem ferre cibum, & curuas probere latebras.
Qax teauem exhalat nebulam, fumosq.volucreis,
Et bibit humorem, &,cùm vult,ex fe ipfa remilit
Qurgue fuo viridi femper fe gramine veftit,
Nec fcabie, & falfa lædic robigine ferrum;
Illa tibi lætis interet vitibus vimos;
Illa feras olex ek,illam experiere colendo
Et facilem pecori,& patientem vomeris vnci.
Talem diues arat Capua, & vicina Veleuo
Ora iugo, & vacuis Clanius non æquus Acerris,
Nunc,quo quamq.modo pofsis cognofcere, dicam:
Rara fic,an fupra morem fi denfa,requiras;
Altera frumentis quoniam fauer, altera Baccho;
Denfa magis Cereri,rarifsima quæque Lyso:
Antè locum capies oculis,alceque iubebis
In folido puteum demitti, 'omnemque repones
Rurfus humum,&pedibus fummas æquabis arenas.

A

Si decrunt

Si deerunt; rarum pecorique, & vitibus almis
Aptius vber.erit.fin in fua poffe negabunt
Ire loca, & ferobibus fuperabit terra repletis,
Spiffus ager, glebas cun&anteis, craffaque terga
Exfpe&a,& validis terram profcinde inuencis.
Salfa autem tellus,& quæ perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec manfuefeit arando,
Nec Baccho genus, aut pomis fua nomina feruat)
Tale dabit fpecimen. tu fpiffo vimine qualos,
Colaque pralorum fumolis deripe teaís.
Huc ager ille malus, dulcesque à fontibus vnda
Ad plenom calcentur. aqua elu&tabitur omnis
Scilicet, & grandes ibant per vimina guita.
At fapor indicium facier manifeftus,& ora
Triftia tentantum fenfu torquebit amaror.
Pingais item quæ fit tellus, hoc denique pa&o
Difcimus:haud vmquam manibus iactata fatifcit,
Sed picis in morem ad digitos lentefeit habendo.
Humida maiores herbas alit, ipfaque iufto
Latior.ah, nimiùm we fit mihi fertilis illa,
Neu fe præualidam primis oftendat ariftis.
Quz grauis eft ipfo tacitam fe pondere prodit;
Quzque leuis promú eft oculis prædifcere nigram,
Et quis cui color.at fceleratum exquirere frigus
Difficile eft:piceæ tantùm, taxique nocentes
Interdum,aut ederæ pandunt veftigia nigræ,
His animaduerfis,terram multò antè memento
Excoquere, & magnos fcrobibus concidere mõteis:
Antè fupinatas Aquiloni oftendere glebas,
Quàm lætum infodias vitis genus optima putri
Arua fole:id venti curant,gelidaque pruinx,
Et labefacta mouens robuftus ingera foffor.
At,fi quos haud vlla viros vigilantia fugit:
Antè locum fimilem exquirunt, vbi prima pareiur
Arboribus feges,& quò mos digefta feratur,
Mutatam ignorent fubitò ne femina matrem.
Quin etiam cæli regionem in cortice fignant:
Vr,quo quzque modo fteterit, qua parte calores
Auftrinos tulerit, qua terga obuerterit axi.
Reftituant.adeò in teneris confuefcere multum eft.
Collibus,an plano melius fit ponere viteis,
Quare priùs fi pinguis agros metabere campi,
Deofa fere:in denfo non fegnior vbere Bacchus.
Sin tumalis accliue folum, colleis que fupinos,

Indulge

Indulge ordinibus:nec feciùs omnis in vnguem
Arboribus pofitis fecto via limite quadret.
Wt fæpè ingenti bello cùm longa cohorteis
Explicuit legio, & campo ftetit aginen aperto,
Durexque acies, ac latè fluctuat omnis
Aere renidenti tellus, dec dum horrida mifcent
Prælia,fed dubius mediis Mars errat in armis;
Omnia fint paribus numeris dimensa viarum:
Non animum modò vti pascat profpe&us inanem,
Sed quia non aliter vites dabit omnibus æquas
Terra,neque in vacuum poterat fe extendere rami.
Forfitan & fcrobibus quæ fint faftigia quæras.
Aufim vel tenui vitem committere fulco:
Altins,ac penitus terræ defigitur arbos,
Efculus in primis:quæ quantum vertice ad auras
Aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
Ergo non hiemes illam, non sabra,neque imbres
Conuellant:immota manet, multosque per annos
Multa virum voluens durando fxcala vincit.
Tum forteis latè ramos, & brachia tendens
Huc illuc, media ipfa ingentem fuftinet vmbram.
Neve tibi ad Solem vergant vineta cadentem:
Néve inter viteis corulum fere:néve flagella
Summa pere,aut fummas defringe ex arbore plátas:
(Fantus amor terrr) neu ferro Izde retufo
Semina,néve olex filucftreis infere truncos,
Nam fæpè incautis paftoribus excidit ignis,
Qui furtim pingui primùm fub cortice teâus
Robora comprendit, frondé que elapfus in altas,
Ingentem cælo fonitum dedit: inde fecutus
Per ramos victor.pérque alta cacumina regnat,
Et totum inuoluit Ramis nemus, & ruit atram
Ad cælum picea craffus caligine nubem:
Præfertim i tempeftas à vertice filuis
Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
Hocvbi: non à ftirpe valent,cæfzque reuerti
Poffunt, atque ima fimiles reuirefcere terra:
Infelix fuperat foliis pleafter amaris.

Nec tibi cam prudens quifquam perfuadeat au&or,
Tellurem Borea rigidam fpirante mouere.
Rura gelu tum claudit hiems;nec femine iato
Concretam patitur radicem affigere terræ,
Optima vinetis fatio eft, cùm vere rubenti
Candida renit auis longis inuifà colubris;

Prima

Prima vel autumni sub trigora, cùm rapidus Sol
Nondum hiemé contingit equis.iam præterit a ftas.
Ver adeò fromdi nemorum,ver vtile filuis:

Vere tument terrz, & genitalia femina pofcunt.
Tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether
Coniugis in gremium lætz'defcendit; & omneis
Magnus alir, magno commiftus corpore, fetus.
Auia tumi refonant auibus virgulta canoris,
Et Venerem certis repetunt armenta diebus.
Parturit almus ager, Zephyrique tepentibus auris
Laxant arua finus, fuperat tener omnibus humor,
Inque nouos folės audent fe gramına tutò
Credere: nec metuit furgenteis pampinus Auftros,
Aut a&tum calo magnis Aquilonibus in brem:
·Sed trudit gemmas, & frondeis explicat omneis,
Non alios prima crefcentis origine mundi
Dluxiffe dies, aliúmve habuifle tenorem
Erediderim ver illud erat:ver magnus agebat
Orbis,& hibernis parcebant flatibus Eur:
Cùm primum lucem pecudes hausere, virâm que`
Ferrea progenies duris capur extulit aruis,
Immifizque feræ filuis, & fidera czlo:

Nec res hunc tenera poffent perferre laborem,
St non tanta quies iret frigusque, calorem que
Inter, & exciperet cali indulgentia terras.

Quod fupereft, quauq. premes virgulta per agros,
Sparge fimo pingui, & multa memor occule icira;
Aut lapide bibula, aut fqualenteis infede conchas.
Inter cnim-labentur aqua, tenui:que fubibit
Haluus, atque animos tollent fata.iamque reperti,
Qui laxo fuper, acque ingentis pondert ieftæ
Vigerent,hoc,effufos munimen ad im breis;
Hec,vbi hiulca fiti findit Canis æftifer arua.
Seminibus pofius, fuperef deducere terram
Sæpiùs ad capita, & duros iactare bidentcis;
Aut preflo exercere folum fub vomere, & ipfa
Fedele ludantes inter vineta juuencos.
Tum leueis calamos, & rafa hafilia virga,
Fraxineásque aptare fudes,furcásque bicorneis:
Viribus eniti quarum,& contemnere vantos
Afuefcant,fummásque fequi tabulata per vimos,
Ac,dum prima nouis adolefcit frondibus aias,
Parcendum tenetis; &,dum fe lætus ad auras
Palmes agit,laxis per purum in millus habenis,

Ipfa acies falcis nondum tentanda, fed vncis
Carpende manibus frondes, interque legends.
Inde vbi iam validis amplexx Airpibus vimos
Exierint; tunc fringe comas,tunc brachia tonde;
Antè reformidant ferrum: tunc denique dura
Exerce imperia,& ramos compefce fuenteis.
Texenda fepes etiam,&pecus omne tenendum ef:
Præcipuè dum frons tenera, imprudensq. laborum:
Cui,fuper indignas hiemes, Solemque potentem,
Silugares vri afsiduè,capreæque fequaces
Hludunt:pafcuntur ques,auidæque juuencæ.
Frigora nec tantum cana concreta pruina,
Aut grauis incumbens fcopulis arentibus æftas,
Quintum illi nocuere greges,durique venenum
Dentis, & admorfo fignata in ftirpe cicatrix.
Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
Ezditur, & veteres ineunt profcepia ludi:
Premiaque ingenteis pagos, & compita circum
Thefeidz pofuere, atque inter pocula læti
Mellibus in pratis vnctos faliere per vires.
Nec non Aufonij, Troia gens miffa,coloni
Verfibus incomus ludunt,rifuque foluto,
Oraque corticibus fumunt horrenda cauatis:
Et te, Bacche,vocant per carmina læta,tibique
Ofcilla ex alta fufpendunt mollia pinu.
Hinc omnis largo pubefcit vinea feru,

Complentur vallesque cauz,faltusque profundi,
Et quocumque deus circum caput egit honeftuin.
Ergo ritè fuum Baccho dicemur honorem
Carminibus patriis, lancesque & liba feremus,
Er ductus cornu ftabit facer hircus ad aram,
Pinguiaque in verubus torrebimus exfa colurnis.
Eft etiam ille labor curandis vitibus alter:

Cui nuquá exhaufti fatis eft.name omine quotannis
Terque quaterque folum feradendum,glebaq.verfis
Aeternum frangenda bidentibus:omne leuandum
Fronde nemus.redit agricolis labor actus in orbem,
Atque in fe fua per veftigia voluitur annus.
Et iam olim feras pofuit cum vinea frondeis,
Frigidus & filuis Aquilo decussit honorem;
Iam tum acer curas venientem extendit ia anaum
Rukicus,& curuo Saturni dente reli&am
Perfequitur vitem attondens, fingitque putando.
Primus humum fedito, primus deueta cremato
Sarmenta