hic tibi (fabor enim, quando haec te cura remordet,
longius et uoluens fatorum arcana mouebo)
bellum ingens geret Italia populosque feroces
contundet, moresque uiris et moenia ponet,
tertia dum Latio regnantem uiderit aestas
ternaque transierint Rutulis hiberna subactis.
at puer Ascanius, quoi nunc cognomen Iulo
additur (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno),
triginta magnos uoluendis mensibus orbis
imperio explebit, regnumque ab sede Lauini
transferet, et longam multa ui muniet Albam.
hic iam ter centum totos regnabitur annos
gente sub Hectorea, donec regina sacerdos
Marte grauis geminam partu dabit Ilia prolem.
inde lupae fuluo nutricis tegmine laetus
Romulus excipiet gentem, et Mauortia condet
moenia Romanosque suo de nomine dicet.
his ego nec metas rerum nec tempora pono,
imperium sine fine dedi. quin aspera Iuno,
quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat, 280 consilia in melius referet, mecumque fouebit Romanos, rerum dominos, gentemque togatam. sic placitum. ueniet lustris labentibus aetas, cum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas seruitio premet ac uictis dominabitur Argis. nascetur pulchra Troianus origine Caesar, imperium Oceano, famam qui terminet astris, Iulius, a magno demissum nomen Iulo. hunc tu olim caelo, spoliis Orientis onustum, accipies secura; uocabitur hic quoque uotis. aspera tum positis mitescent saecula bellis; cana Fides et Vesta, Remo cum fratre Quirinus iura dabunt; dirae ferro et compagibus artis claudentur Belli portae; Furor impius intus
saeua sedens super arma et centum uinctus aënis post tergum nodis fremet horridus ore cruento.'
Haec ait, et Maia genitum demittit ab alto, ut terrae utque nouae pateant Karthaginis arces hospitio Teucris, ne fati nescia Dido finibus arceret. uolat ille per aëra magnum
remigio alarum, ac Libyae citus astitit oris.
et iam iussa facit, ponuntque ferocia Poeni
corda uolente deo; in primis regina quietum
accipit in Teucros animum mentemque benignam.
At pius Aeneas, per noctem plurima uoluens,
ut primum lux alma datast, exire locosque
explorare nouos, quas uento accesserit oras,
qui teneant, nam inculta uidet, hominesne feraene,
quaerere constituit sociisque exacta referre.
classem in conuexo nemorum sub rupe cauata
arboribus clausam circum atque horrentibus umbris
occulit; ipse uno graditur comitatus Achate, bina manu lato crispans hastilia ferro.
cui mater media sese tulit obuia silua,
uirginis os habitumque gerens et uirginis arma,
Spartanae uel qualis equos Threissa fatigat
Harpalyce uolucremque fuga praeuertitur Eurum.
namque umeris de more habilem suspenderat arcum
uenatrix, dederatque comam diffundere uentis,
nuda genu nodoque sinus collecta fluentis.
ac prior 'heus' inquit, 'iuuenes, monstrate, mearum uidistis siquam hic errantem forte sororum, succinctam pharetra, et maculoso tegmine lyncis aut spumantis apri cursum clamore prementem.' Sic Venus, et Veneris contra sic filius orsus: 'nulla tuarum audita mihi neque uisa sororum, o-quam te memorem, uirgo? namque haut tibi uoltus mortalis, nec uox hominem sonat; o dea certe, an Phoebi soror an Nympharum sanguinis una? sis felix, nostrumque leues quaecumque laborem, et, quo sub caelo tandem, quibus orbis in oris iactemur, doceas; ignari hominumque locorumque erramus, uento huc uastis et fluctibus acti: multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra.' Tum Venus: 'haut equidem tali me dignor honore; 335
317. Hebrum (codd. et Grammat.) C. al. Eurum R. ex coni., approbante Maduigio.
323. maculosae (codd.); sed Maduigius optime coniecit maculoso (a lynx of spotted hide), comp. G. II. 241, Aen. III. 618. male R. ex cod. y recepit tegmina.
uirginibus Tyriis mos est gestare pharetram
purpureoque alte suras uincire cothurno.
Punica regna uides, Tyrios et Agenoris urbem;
sed fines Libyci, genus intractabile bello.
imperium Dido Tyria regit urbe profecta,
germanum fugiens. longa est iniuria, longae
ambages; sed summa sequar fastigia rerum.
huic coniunx Sychaeus erat, ditissimus agri
Phoenicum, et magno miserae dilectus amore,
cui pater intactam dederat primisque iugarat
ominibus. sed regna Tyri germanus habebat
Pygmalion, scelere ante alios immanior omnis.
quos inter medius uenit furor. ille Sychaeum
impius ante aras atque auri caecus amore
clam ferro incautum superat, securus amorum
germanae; factumque diu celauit, et aegram
multa malus simulans uana spe lusit amantem.
ipsa sed in somnis inhumati uenit imago
coniugis; ora modis attollens pallida miris
crudelis aras traiectaque pectora ferro
nudauit, caecumque domus scelus omne retexit.
tum celerare fugam patriaque excedere suadet,
auxiliumque uiae ueteris tellure recludit
thesauros, ignotum argenti pondus et auri.
his commota fugam Dido sociosque parabat.
conueniunt, quibus aut odium crudele tyranni
aut metus acer erat; nauis, quae forte paratae,
corripiunt onerantque auro. portantur auari
Pygmalionis opes pelago; dux femina facti.
deuenere locos, ubi nunc ingentia cernes
moenia surgentemque nouae Karthaginis arcem,
mercatique solum, facti de nomine Byrsam,
taurino quantum possent circumdare tergo.
sed uos qui tandem quibus aut uenistis ab oris, quoue tenetis iter?' quaerenti talibus ille suspirans imoque trahens a pectore uocem :
O dea, si prima repetens ab origine pergam,
et uacet annalis nostrorum audire laborum,
343. agri (codd. et Grammat. omn.) edd. pler. auri R. ex coniect.,
quam recipere non ausi sumus.
ante diem clauso componat Vesper Olympo.
nos Troia antiqua, si uestras forte per auris
Troiae nomen iit, diuersa per aequora uectos
forte sua Libycis tempestas adpulit oris.
sum pius Aeneas, raptos qui ex hoste Penates
classe ueho mecum, fama super aethera notus.
Italiam quaero patriam et genus ab Ioue summo.
bis denis Phrygium conscendi nauibus aequor
matre dea monstrante uiam data fata secutus;
uix septem conuolsae undis Euroque supersunt.
ipse ignotus egens Libyae deserta peragro,
Europa atque Asia pulsus.' nec plura querentem
passa Venus medio sic interfata dolore est :
'Quisquis es, haut, credo, inuisus caelestibus auras
uitalis carpis, Tyriam qui adueneris urbem.
perge modo atque hinc te reginae ad limina perfer.
namque tibi reduces socios classemque relatam
nuntio et in tutum uersis aquilonibus actam,
ni frustra augurium uani docuere parentes.
aspice bis senos laetantis agmine cycnos,
aetheria quos lapsa plaga Iouis ales aperto
turbabat caelo; nunc terras ordine longo
aut capere aut captas iam respectare uidentur :
ut reduces illi ludunt stridentibus alis
et coetu cinxere polum cantusque dedere,
haut aliter puppesque tuae pubesque tuorum
aut portum tenet aut pleno subit ostia uelo.
perge modo et, qua te ducit uia, derige gressum.'
Dixit, et auertens rosea ceruice refulsit,
ambrosiaeque comae diuinum uertice odorem
spirauere; pedes uestis defluxit ad imos:
et uera incessu patuit dea. ille ubi matrem
adgnouit, tali fugientem est uoce secutus:
'quid natum totiens, crudelis tu quoque, falsis
ludis imaginibus? cur dextrae iungere dextram
374. componet (codd. M y) R. F. quod recte se habere arbitramur. uid. p.
componat (codd. R P) C. al., 107.
396. despectare (codd. plur.) C. al. respectare (cod. P) R., quod tuetur Weidner, quia cycni, cum plumas rostris expoliunt, terram 'respectare uidentur.' hi igitur terras iam ceperunt (portum tenent).
non datur, ac ueras audire et reddere uoces?'
talibus incusat, gressumque ad moenia tendit.
at Venus obscuro gradientis aëre saepsit,
et multo nebulae circum dea fudit amictu,
cernere nequis eos neu quis contingere posset
moliriue moram aut ueniendi poscere causas.
ipsa Paphum sublimis abit, sedesque reuisit
laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo
ture calent arae sertisque recentibus halant.
Corripuere uiam interea, qua semita monstrat :
iamque ascendebant collem, qui plurimus urbi
imminet aduersasque aspectat desuper arces.
miratur molem Aeneas, magalia quondam,
miratur portas strepitumque et strata uiarum.
instant ardentes Tyrii, pars ducere muros
molirique arcem et manibus subuoluere saxa,
pars optare locum tecto et concludere sulco.
*iura magistratusque legunt sanctumque senatum.*
hic portus alii effodiunt; hinc lata theatris
fundamenta petunt alii, immanisque columnas
rupibus excidunt, scaenis decora alta futuris :
qualis apes aestate noua per florea rura
exercet sub sole labor, cum gentis adultos
educunt fetus, aut cum liquentia mella stipant et dulci distendunt nectare cellas,
aut onera accipiunt uenientum, aut agmine facto
ignauum fucos pecus a praesepibus arcent;
feruet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
'o fortunati, quorum iam moenia surgunt!'
Aeneas ait, et fastigia suspicit urbis.
infert se saeptus nebula, mirabile dictu,
per medios miscetque uiris, neque cernitur ulli. Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbrae,
quo primum iactati undis et turbine Poeni effodere loco signum, quod regia Iuno
monstrarat, caput acris equi: sic nam fore bello egregiam et facilem uictu per saecula gentem. hic templum Iunoni ingens Sidonia Dido
426 unc. incl. R., repudiauit etiam H. propter 507. sed tuentur codd., interpretatur Seruius.
|