485

iamque pedem referens casus euaserat omnis, redditaque Eurydice superas ueniebat ad auras pone sequens, namque hanc dederat Proserpina legem, cum subita incautum dementia cepit amantem, ignoscenda quidem, scirent si ignoscere Manes: restitit, Eurydicenque suam iam luce sub ipsa immemor heu uictusque animi respexit. ibi omnis effusus labor atque immitis rupta tyranni

foedera terque fragor stagnist auditus Auerni.

490

illa 'quis et me' inquit miseram et te perdidit, Orpheu, quis tantus furor?

en iterum crudelia retro

fata uocant, conditque natantia lumina somnus.
iamque uale: feror ingenti circumdata nocte
inualidasque tibi tendens, heu non tua, palmas.'
dixit, et ex oculis subito ceu fumus in auras
commixtus tenuis fugit diuersa, neque illum
prensantem nequiquam umbras et multa uolentem
dicere praeterea uidit; nec portitor Orci
amplius obiectam passus transire paludem.
quid faceret? quo se rapta bis coniuge ferret?
quo fletu Manis, qua numina uoce moueret?
illa quidem Stygia nabat iam frigida cumba.
septem illum totos perhibent ex ordine menses
rupe sub aëria deserti ad Strymonis undam
fleuisse et gelidis haec euoluisse sub antris
mulcentem tigris et agentem carmine quercus ;
qualis populea maerens philomela sub umbra
amissos queritur fetus, quos durus arator
obseruans nido inplumis detraxit; at illa
flet noctem, ramoque sedens miserabile carmen
integrat, et maestis late loca questibus implet.
nulla Venus, non ulli animum flexere hymenaei.
solus hyperboreas glacies Tanaimque niualem
aruaque Rhipaeis numquam uiduata pruinis
lustrabat raptam Eurydicen atque inrita Ditis

495

500

505

510

515

stagni est (cod. R) R. Auerni (codd. al.

qua (codd. y al.) C.

fleuisse (codd. plur.) C. astris (cod.

dona querens; spretae Ciconum quo munere matres 520 inter sacra deum nocturnique orgia Bacchi discerptum latos iuuenem sparsere per agros. tum quoque marmorea caput a ceruice reuolsum gurgite cum medio portans Oeagrius Hebrus uolueret, Eurydicen uox ipsa et frigida lingua 'a miseram Eurydicen' anima fugiente uocabat, Eurydicen toto referebant flumine ripae.'

Haec Proteus, et se iactu dedit aequor in altum, quaque dedit, spumantem undam sub uertice torsit. at non Cyrene; namque ultro adfata timentem : 'nate, licet tristis animo deponere curas. haec omnis morbi causa, hinc miserabile Nymphae, cum quibus illa choros lucis agitabat in altis, exitium misere apibus. tu munera supplex tende petens pacem, et facilis uenerare Napaeas; namque dabunt ueniam uotis, irasque remittent. sed modus orandi qui sit, prius ordine dicam. quattuor eximios praestanti corpore tauros, qui tibi nunc uiridis depascunt summa Lycaei, delige, et intacta totidem ceruice iuuencas. quattuor his aras alta ad delubra dearum constitue, et sacrum iugulis demitte cruorem, corporaque ipsa boum frondoso desere luco. post ubi nona suos Aurora ostenderit ortus, inferias Orphei Lethaea papauera mittes, et nigram mactabis ouem, lucumque reuises: placatam Eurydicen uitula uenerabere caesa.'

Haut mora: continuo matris praecepta facessit ; ad delubra uenit, monstratas excitat aras, quattuor eximios praestanti corpore tauros ducit et intacta totidem ceruice iuuencas. post ubi nona suos Aurora induxerat ortus, inferias Orphei mittit, lucumque reuisit. hic uero subitum ac dictu mirabile monstrum aspiciunt, liquefacta boum per uiscera toto. stridere apes utero et ruptis efferuere costis, immensasque trahi nubes, iamque arbore summa confluere et lentis uuam demittere ramis.

525

530

535

540

545

550

555

86 P. VERGILI MARONIS GEORG. LIB. IV.

Haec super aruorum cultu pecorumque canebam et super arboribus, Caesar dum magnus ad altum fulminat Euphraten bello, uictorque uolentis per populos dat iura, uiamque adfectat Olympo. illo Vergilium me tempore dulcis alebat Parthenope studiis florentem ignobilis oti, carmina qui lusi pastorum, audaxque iuuenta, Tityre, te patulae cecini sub tegmine fagi.

560

565

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER PRIMVS.

Arma uirumque cano, Troiae qui primus ab oris
Italiam fato profugus Lauinaque uenit

litora, multum ille et terris iactatus et alto
ui superum saeuae memorem Iunonis ob iram,
multa quoque et bello passus, dum conderet urbem
inferretque deos Latio, genus unde Latinum
Albanique patres atque altae moenia Romae.

Musa, mihi causas memora, quo numine laeso quidue dolens regina deum tot uoluere casus insignem pietate uirum, tot adire labores. inpulerit. tantaene animis caelestibus irae?

Vrbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni, Karthago, Italiam contra Tiberinaque longe ostia, diues opum studiisque asperrima belli; quam Iuno fertur terris magis omnibus unam posthabita coluisse Samo: hic illius arma, hic currus fuit; hoc regnum dea, gentibus esse siqua fata sinant, iam tum tenditque fouetque. progeniem sed enim Troiano a sanguine duci audierat, Tyrias olim quae uerteret arces;

5

ΙΟ

15

20

1. Vergili non sunt isti quattuor uersus, quos in Conspectu Lectionum exscripsimus: ille ego....

2. Lauinaque (codd. Ry al. Seru. al.) C. Munro. Lauiniaque (codd. V M Grammat. multi) R. al.

17 ita interpunximus, ut regnum bis sumendum ostenderemus.

hinc populum late regem belloque superbum
uenturum excidio Libyae: sic uoluere Parcas.
id metuens ueterisque memor Saturnia belli,
prima quod ad Troiam pro caris gesserat Argis:-
necdum etiam causae irarum saeuique dolores
exciderant animo; manet alta mente repostum
iudicium Paridis spretaeque iniuria formae
et genus inuisum et rapti Ganymedis honores :-
his accensa super iactatos aequore toto
Troas, reliquias Danaum atque immitis Achilli,
arcebat longe Latio, multosque per annos
errabant acti fatis maria omnia circum.
tantae molis erat Romanam condere gentem.

Vix e conspectu Siculae telluris in altum
uela dabant laeti et spumas salis aere ruebant,
cum Iuno aeternum seruans sub pectore uolnus
haec secum: 'mene incepto desistere uictam,
nec posse Italia Teucrorum auertere regem ?
quippe uetor fatis. Pallasne exurere classem
Argiuom atque ipsos potuit submergere ponto
unius ob noxam et furias Aiacis Oili?
ipsa Iouis rapidum iaculata e nubibus ignem
disiecitque rates euertitque aequora uentis,
illum expirantem transfixo pectore flammas
turbine corripuit scopuloque infixit acuto;
ast ego, quae diuom incedo regina, Iouisque
et soror et coniunx, una cum gente tot annos
bella gero.
et quisquam numen Iunonis adorat
praeterea, aut supplex aris imponet honorem ?'
Talia flammato secum dea corde uolutans
nimborum in patriam, loca feta furentibus austris,
Aeoliam uenit. hic uasto rex Aeolus antro
luctantes uentos tempestatesque sonoras
imperio premit, ac uinclis et carcere frenat.
illi indignantes magno cum murmure montis
circum claustra fremunt; celsa sedet Aeolus arce
sceptra tenens, mollitque animos et temperat iras:
ni faciat, maria ac terras caelumque profundum
quippe ferant rapidi secum uerrantque per auras :
sed Pater omnipotens speluncis abdidit atris