nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas. uer adeo frondi nemorum, uer utile siluis; uere tument terrae et genitalia semina poscunt. tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether coniugis in gremium laetae descendit, et omnis. magnus alit magno commixtus corpore fetus. auia tum resonant auibus uirgulta canoris, et Venerem certis repetunt armenta diebus; parturit almus ager, Zephyrique tepentibus auris laxant arua sinus; superat tener omnibus umor; inque nouos soles audent se germina tuto credere, nec metuit surgentis pampinus austros aut actum caelo magnis aquilonibus imbrem, sed trudit gemmas et frondes explicat omnis. non alios prima crescentis origine mundi inluxisse dies aliumue habuisse tenorem crediderim uer illud erat, uer magnus agebat orbis, et hibernis parcebant flatibus Euri, cum primae lucem pecudes hausere, uirumque terrea progenies duris caput extulit aruis, immissaeque ferae siluis et sidera caelo.
nec res hunc tenerae possent perferre laborem, si non tanta quies iret frigusque caloremque
inter, et exciperet caeli indulgentia terras.
Quod superest, quaecumque premes uirgulta per agros,
sparge fimo pingui, et multa memor occule terra,
aut lapidem bibulum aut squalentis infode conchas:
inter enim labentur aquae, tenuisque subibit
halitus, atque animos tollent sata. iamque reperti,
qui saxo super atque ingentis pondere testae
urgerent: hoc effusos munimen ad imbres,
hoc, ubi hiulca siti findit Canis aestifer arua.
Seminibus positis superest diducere terram
saepius ad capita et duros iactare bidentis,
aut presso exercere solum sub uomere et ipsa
flectere luctantis inter uineta iuuencos;
tum leuis calamos et rasae hastilia uirgae
fraxineasque aptare sudes furcasque ualentis,
uiribus eniti quarum et contemnere uentos
adsuescant summasque sequi tabulata per ulmos.
Ac dum prima nouis adolescit frondibus aetas, parcendum teneris, et dum se laetus ad auras palmes agit laxis per purum in.missus habenis, ipsa acie nondum falcis temptanda, sed uncis carpendae manibus frondes interque legendae. inde ubi iam ualidis amplexae stirpibus ulmos exierint, tum stringe comas, tum bracchia tonde (ante reformidant ferrum), tum denique dura exerce imperia et ramos compesce fluentis.
Texendae saepes etiam et pecus omne tenendum, praecipue dum frons tenera inprudensque laborum ; cui super in dignas hiemes solemque potentem siluestres uri adsidue capreaeque sequaces inludunt, pascuntur oues auidaeque iuuencae. frigora nec tantum cana concreta pruina
aut grauis incumbens scopulis arentibus aestas,
quantum illi nocuere greges durique uenenum
dentis et admorso signata in stirpe cicatrix.
non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
caeditur et ueteres ineunt proscaenia ludi,
praemiaque ingeniis pagos et compita circum
Thesidae posuere, atque inter pocula laeti
mollibus in pratis unctos saluere per utres.
nec non Ausonii Troia gens missa coloni
uersibus incomptis ludunt risuque soluto,
oraque corticibus sumunt horrenda cauatis,
et te, Bacche, uocant per carmina laeta, tibique
oscilla ex alta suspendunt mollia pinu.
hinc omnis largo pubescit uinea fetu,
complentur uallesque cauae saltusque profundi
et quocumque deus circum caput egit honestum.
ergo rite suum Baccho dicemus honorem
carminibus patriis, lancesque et liba feremus,
et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram,
pinguiaque in ueribus torrebimus exta colurnis.
Est etiam ille labor curandis uitibus alter,
379. ad morsum R. uariant codd. admorso C. qui haesisse librarios putat in genere nominis stirps.
382. ingentis (codd. P M). in gentis R. in Ed. mai. sed in minore ingeniis, ita et C.
cui numquam exhausti satis est: namque omne quotannis
terque quaterque solum scindendum glaebaque uersis
aeternum frangenda bidentibus, omne leuandum
fronde nemus. redit agricolis labor actus in orbem,
atque in se sua per uestigia uoluitur annus.
ac iam olim, seras posuit cum uinea frondes
frigidus et siluis Aquilo decussit honorem,
iam tum acer curas uenientem extendit in annum
rusticus, et curuo Saturni dente relictam
persequitur uitem attondens fingitque putando.
primus humum fodito, primus deuecta cremato
sarmenta, et uallos primus sub tecta referto;
postremus metito. bis uitibus ingruit umbra,
bis segetem densis obducunt sentibus herbae;
durus uterque labor: laudato ingentia rura,
exiguum colito. nec non etiam aspera rusci
uimina per siluam et ripis fluuialis harundo
caeditur, incultique exercet cura salicti.
iam uinctae uites, iam falcem arbusta reponunt,
iam canit effectos extremus uinitor antes:
sollicitanda tamen tellus puluisque mouendus,
et iam maturis metuendus Iuppiter uuis.
Contra non ullast oleis cultura: neque illae procuruam expectant falcem rastrosque tenacis, cum semel haeserunt aruis aurasque tulerunt; ipsa satis tellus, cum dente recluditur unco, sufficit umorem et grauidas, cum uomere, fruges. hoc pinguem et placitam Paci nutritor oliuam.
Poma quoque, ut primum truncos sensere ualentis et uiris habuere suas, ad sidera raptim
ui propria nituntur opisque haut indiga nostrae.
nec minus interea fetu nemus omne grauescit, sanguineisque inculta rubent auiaria bacis. tondentur cytisi, taedas silua alta ministrat, pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt.
*et dubitant homines serere atque inpendere curam?* quid maiora sequar? salices humilesque genistae aut illae pecori frondem aut pastoribus umbram sufficiunt saepemque satis et pabula melli. et iuuat undantem buxo spectare Cytorum
Naryciaeque picis lucos, iuuat arua uidere
non rastris, hominum non ulli obnoxia curae.
ipsae Caucaseo steriles in uertice siluae,
quas animosi Euri adsidue franguntque feruntque,
dant alios aliae fetus, dant utile lignum
nauigiis pinus, domibus cedrumque cupressosque:
hinc radios triuere rotis, hinc tympana plaustris
agricolae, et pandas ratibus posuere carinas.
uiminibus salices, fecundae frondibus ulmi,
at myrtus ualidis hastilibus et bona bello
cornus, Ituraeos taxi torquentur in arcus.
nec tiliae leues aut torno rasile buxum
non formam accipiunt ferroque cauantur acuto.
nec non et torrentem undam leuis innatat alnus
missa Pado; nec non et apes examina condunt
corticibusque cauis uitiosaeque ilicis aluo.
quid memorandum aeque Baccheia dona tulerunt?
Bacchus et ad culpam causas dedit; ille furentis
Centauros leto domuit, Rhoecumque Pholumque
et magno Hylaeum Lapithis cratere minantem.
O fortunatos nimium, sua si bona norint,
agricolas, quibus ipsa procul discordibus armis
fundit humo facilem uictum iustissima tellus !
si non ingentem foribus domus alta superbis
mane salutantum totis uomit aedibus undam,
nec uarios inhiant pulchra testudine postes,
inlusasque auro uestes Ephyreiaque aera,
alba neque Assyrio fucatur lana ueneno,
nec casia liquidi corrumpitur usus oliui;
at secura quies et nescia fallere uita,
diues opum uariarum, at latis otia fundis,
speluncae uiuique lacus et frigida tempe
mugitusque boum mollesque sub arbore somni,
non absunt; illic saltus ac lustra ferarum,
et patiens operum exiguoque adsueta iuuentus,
sacra deum sanctique patres; extrema per illos
Iustitia excedens terris uestigia fecit.
456. Centaurus hic Rhoecus sit an Rhoetus in controuersia est. Rhoecum R. (cum uno cod. P), quem secuti sumus, sed dubitantes. uid. omnino Bentl. ad Hor. c. II. 19. Rhoetum C.
Me uero primum dulces ante omnia Musae, quarum sacra fero ingenti percussus amore, accipiant, caelique uias et sidera monstrent, defectus solis uarios lunaeque labores;
unde tremor terris, qua ui maria alta tumescant
obicibus ruptis rursusque in se ipsa residant,
quid tantum Oceano properent se tinguere soles
hiberni, uel quae tardis mora noctibus obstet.
sin has ne possim naturae accedere partis
frigidus obstiterit circum praecordia sanguis,
rura mihi et rigui placeant in uallibus amnes,
flumina amem siluasque inglorius. o ubi campi
Spercheosque et uirginibus bacchata Lacaenis
Taygeta, o qui me gelidis conuallibus Haemi
sistat, et ingenti ramorum protegat umbra?
felix, qui potuit rerum cognoscere causas,
atque metus omnis et inexorabile fatum
subiecit pedibus strepitumque Acherontis auari.
fortunatus et ille, deos qui nouit agrestis,
Panaque Siluanumque senem Nymphasque sorores.
illum non populi fasces, non purpura regum
flexit et infidos agitans discordia fratres,
aut coniurato descendens Dacus ab Histro,
non res Romanae perituraque regna: neque ille
aut doluit miserans inopem aut inuidit habenti.
quos rami fructus, quos ipsa uolentia rura
sponte tulere sua, carpsit, nec ferrea iura
insanumque forum aut populi tabularia uidit.
sollicitant alii remis freta caeca, ruuntque
in ferrum, penetrant aulas et limina regum;
hic petit excidiis urbem miserosque penatis,
ut gemma bibat et Sarrano dormiat ostro;
condit opes alius defossoque incubat auro;
hic stupet attonitus rostris; hunc plausus hiantem
per cuneos geminatus enim plebisque patrumque
corripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum, exilioque domos et dulcia limina mutant
atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.
agricola incuruo terram dimouit aratro :
488. conuallibus (codd. M P) R. in uallibus (codd. R al.).
|