et me saeuus equis Oriens adflauit anhelis.' dixerat, et tenuis fugit ceu fumus in auras. Aeneas quo deinde ruis? quo proripis?' inquit, 'quem fugis? aut quis te nostris complexibus arcet?' haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignis Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae farre pio et plena supplex ueneratur acerra.

Extemplo socios primumque arcessit Acesten, et Iouis imperium et cari praecepta parentis edocet et quae nunc animo sententia constet. haut mora consiliis, nec iussa recusat Acestes. transcribunt urbi matres populumque uolentem deponunt, animos nil magnae laudis egentes. ipsi transtra nouant flammisque ambesa reponunt robora nauigiis, aptant remosque rudentisque, exigui numero, sed bello uiuida uirtus.

740

745

750

interea Aeneas urbem designat aratro

755

sortiturque domos, hoc Ilium et haec loca Troiam

esse iubet. gaudet regno Troianus Acestes,

indicitque forum et patribus dat iura uocatis. tum uicina astris Erycino in uertice sedes

fundatur Veneri Idaliae, tumuloque sacerdos ac lucus late sacer additur Anchiseo.

760

Iamque dies epulata nouem gens omnis, et aris factus honos: placidi strauerunt aequora uenti, creber et adspirans rursus uocat Auster in altum. exoritur procurua ingens per litora fletus; complexi inter se noctemque diemque morantur. ipsae iam matres, ipsi, quibus aspera quondam uisa maris facies et non tolerabile nomen, ire uolunt omnemque fugae perferre laborem. quos bonus Aeneas dictis solatur amicis

765

770

et consanguineo lacrimans commendat Acestae. tris Eryci uitulos et Tempestatibus agnam

caedere deinde iubet soluique ex ordine funem. ipse caput tonsae foliis euinctus oliuae,

stans procul in prora pateram tenet, extaque salsos 775 proicit in fluctus ac uina liquentia fundit.

prosequitur surgens a puppi uentus euntis:

certatim socii feriunt mare et aequora uerrunt.

At Venus interea Neptunum exercita curis adloquitur talisque effundit pectore questus: 'Iunonis grauis ira neque exsaturabile pectus cogunt me, Neptune, preces descendere in omnis, quam nec longa dies pietas nec mitigat ulla,

780

nec Iouis imperio fatisque infracta quiescit.

non media de gente Phrygum exedisse nefandis

785

urbem odiis satis est nec poenam traxe per omnem:

reliquias Troiae, cineres atque ossa peremptae

insequitur. causas tanti sciat illa furoris.

ipse mihi nuper Libycis tu testis in undis

quam molem subito excierit: maria omnia caelo
miscuit, Aeoliis nequiquam freta procellis,
in regnis hoc ausa tuis.

790

per scelus ecce etiam Troianis matribus actis
exussit foede puppis, et classe subegit
amissa socios ignotae linquere terrae.

quod superest oro liceat dare tuta per undas
uela tibi, liceat Laurentem attingere Thybrim,
si concessa peto, si dant ea moenia Parcae.'
tum Saturnius haec domitor maris edidit alti:
'fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis,
unde genus ducis. merui quoque saepe furores
compressi et rabiem tantam caelique marisque.
nec minor in terris, Xanthum Simoentaque testor,
Aeneae mihi cura tui. cum Troïa Achilles
exanimata sequens inpingeret agmina muris,
milia multa daret leto, gemerentque repleti
amnes, nec reperire uiam atque euoluere posset
in mare se Xanthus, Pelidae tunc ego forti
congressum Aenean nec dis nec uiribus aequis
nube caua rapui, cuperem cum uertere ab imo
structa meis manibus periurae moenia Troiae.
nunc quoque mens eadem perstat mihi, pelle timores.
tutus quos optas portus accedet Auerni.

unus erit tantum, amissum quem gurgite quaeret ;
unum pro multis dabitur caput.'

his ubi laeta deae permulsit pectora dictis, iungit equos auro genitor spumantiaque addit frena feris manibusque omnis effundit habenas.

795

800

805

810

815

caeruleo per summa leuis uolat aequora curru;
subsidunt undae, tumidumque sub axe tonanti
sternitur aequor aquis, fugiunt uasto aethere nimbi.
tum uariae comitum facies, inmania cete,
et senior Glauci chorus Inousque Palaemon
Tritonesque citi Phorcique exercitus omnis.
laeua tenent Thetis et Melite Panopeaque uirgo,
Nisaee Spioque Thaliaque Cymodoceque.

Hic patris Aeneae suspensam blanda uicissim gaudia pertemptant mentem: iubet ocius omnis attolli malos, intendi bracchia uelis.

una omnes fecere pedem pariterque sinistros,
nunc dextros soluere sinus, una ardua torquent
cornua detorquentque, ferunt sua flamina classem.
princeps ante omnis densum Palinurus agebat
agmen; ad hunc alii cursum contendere iussi.
iamque fere mediam caeli Nox umida metam
contigerat, placida laxabant membra quiete
sub remis fusi per dura sedilia nautae:
cum leuis aetheriis delapsus Somnus ab astris
aëra dimouit tenebrosum et dispulit umbras,
te, Palinure, petens, tibi somnia tristia portans
insonti; puppique deus consedit in alta,
Phorbanti similis, funditque has ore loquellas :
'Iaside Palinure, ferunt ipsa aequora classem;
aequatae spirant aurae; datur hora quieti.
pone caput fessosque oculos furare labori.
ipse ego paulisper pro te tua munera inibo.'
cui uix attollens Palinurus lumina fatur:
'mene salis placidi uoltum fluctusque quietos
ignorare iubes? mene huic confidere monstro?
Aenean credam quid enim, fallacibus auris
et caeli totiens deceptus fraude sereni!'
talia dicta dabat, clauomque adfixus et haerens
nusquam amittebat oculosque sub astra tenebat.

820

825

830

835

840

845

850

821. fugiunt uasto aethere (codd. fere omn.) edd. pler. fugiuntque ex aethere (cod. M2) W. al.

850, 1. Hunc locum uarie torserunt critici. nobis nihil melius uidetur quam quod in textu est, ut Palinurus dicat: 'Si ego pelago confidere possim, quid ei credam Aenean?'

ecce deus ramum Lethaeo rore madentem uique soporatum Stygia super utraque quassat tempora, cunctantique natantia lumina soluit. uix primos inopina quies laxauerat artus,

855

et super incumbens cum puppis parte reuolsa
cumque gubernaclo liquidas proiecit in undas
praecipitem ac socios nequiquam saepe uocantem ;
ipse uolans tenuis se sustulit ales ad auras.
currit iter tutum non setius aequore classis
promissisque patris Neptuni interrita fertur.
iamque adeo scopulos Sirenum aduecta subibat
difficilis quondam multorumque ossibus albos
(tum rauca adsiduo longe sale saxa sonabant),
cum pater amisso fluitantem errare magistro
sensit, et ipse ratem nocturnis rexit in undis,
multa gemens casuque animum concussus amici:
'o nimium caelo et pelago confise sereno,
nudus in ignota, Palinure, iacebis harena.'

86c

865

870

In uu. 513, 14 iamdudum...tenens in parenthesi posuimus quo perspicua magis fieret constructio.

pro uerbo finito sumimus.

mox iam cum laetam, speculatus

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER SEXTVS.

Sic fatur lacrimans, classique inmittit habenas, et tandem Euboicis Cumarum adlabitur oris. obuertunt pelago proras; tum dente tenaci ancora fundabat nauis et litora curuae praetexunt puppes. iuuenum manus emicat ardens litus in Hesperium; quaerit pars semina flammac abstrusa in uenis silicis, pars densa ferarum tecta rapit siluas inuentaque flumina monstrat. at pius Aeneas arces, quibus altus Apollo praesidet, horrendaeque procul secreta Sibyllae,

antrum immane petit, magnam cui mentem animumque Delius inspirat uates aperitque futura.

iam subeunt Triuiae lucos atque aurea tecta.
Daedalus, ut fama est, fugiens Minoia regna,

praepetibus pinnis ausus se credere caelo,
insuetum per iter gelidas enauit ad Arctos
Chalcidicaque leuis tandem super astitit arce.
redditus his primum terris tibi, Phoebe, sacrauit
remigium alarum posuitque immania templa.
in foribus letum Androgeo, tum pendere poenas
Cecropidae iussi, miserum! septena quotannis
corpora natorum, stat ductis sortibus urna.
contra elata mari respondet Cnosia tellus :
hic crudelis amor tauri suppostaque furto
Pasiphae mixtumque genus prolesque biformis

I, 2.

K. V.

Hos uersus R. libro quinto adserit, quod non opus est.

13

5

ΙΟ

15

20

25