ergo auidus muros optatae molior urbis
Pergameamque uoco, et laetam cognomine gentem
hortor amare focos arcemque attollere tectis.
iamque fere sicco subductae litore puppes;
conubiis aruisque nouis operata iuuentus;
iura domosque dabam, subito cum tabida membris
corrupto caeli tractu miserandaque uenit.
arboribusque satisque lues et letifer annus.
linquebant dulces animas aut aegra trahebant
corpora, tum steriles exurere Sirius agros,
arebant herbae et uictum seges aegra negabat.
rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso
hortatur pater ire mari ueniamque precari,
quam fessis finem rebus ferat, unde laborum
temptare auxilium iubeat, quo uertere cursus.
Nox erat, et terris animalia somnus habebat :
effigies sacrae diuom Phrygiique Penates,
quos mecum ab Troia mediisque ex ignibus urbis
extuleram, uisi ante oculos astare iacentis
in somnis, multo manifesti lumine, qua se
plena per insertas fundebat luna fenestras,
tum sic adfari et curas his demere dictis:
'quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est,
hic canit, et tua nos en ultro ad limina mittit.
nos te Dardania incensa tuaque arma secuti,
nos tumidum sub te permensi classibus aequor
idem uenturos tollemus in astra nepotes
imperiumque urbi dabimus. tu moenia magnis
magna para longumque fugae ne linque laborem.
mutandae sedes. non haec tibi litora suasit
Delius aut Cretae iussit considere Apollo.
est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,
terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae,
Oenotri coluere uiri, nunc fama minores
Italiam dixisse ducis de nomine gentem :
hae nobis propriae sedes, hinc Dardanus ortus
Iasiusque pater, genus a quo principe nostrum.
surge age et haec laetus longaeuo dicta parenti
haud dubitanda refer, Corythum terrasque requirat
Ausonias: Dictaea negat tibi Iuppiter arua.'
talibus attonitus uisis et uoce deorum
(nec sopor illud erat, sed coram adgnoscere uoltus uelatasque comas praesentiaque ora uidebar,
tum gelidus toto manabat corpore sudor)
corripio e stratis corpus tendoque supinas
ad caelum cum uoce manus et munera libo
intemerata focis. perfecto laetus honore
Anchisen facio certum remque ordine pando.
adgnouit prolem ambiguam geminosque parentes
seque nouo ueterum deceptum errore locorum.
tum memorat: 'nate, Iliacis exercite fatis,
sola mihi talis casus Cassandra canebat.
nunc repeto haec generi portendere debita nostro et saepe Hesperiam, saepe Itala regna uocare. sed quis ad Hesperiae uenturos litora Teucros crederet? aut quem tum uates Cassandra moueret? cedamus Phoebo et moniti meliora sequamur.' sic ait, et cuncti dicto paremus ouantes. hanc quoque deserimus sedem paucisque relictis uela damus uastumque caua trabe currimus aequor. Postquam altum tenuere rates nec iam amplius ullae apparent terrae, caelum undique et undique pontus, tum mihi caeruleus supra caput astitit imber
noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. 195
continuo uenti uoluont mare magnaque surgunt
aequora, dispersi iactamur gurgite uasto,
inuoluere diem nimbi et nox umida caelum
abstulit, ingeminant abruptis nubibus ignes.
excutimur cursu et caecis erramus in undis.
ipse diem noctemque negat discernere caelo
nec meminisse uiae media Palinurus in unda.
tris adeo incertos caeca caligine soles
erramus pelago, totidem sine sidere noctes.
quarto terra die primum se attollere tandem
uisa, aperire procul montis ac uoluere fumum.
uela cadunt, remis insurgimus, haut mora, nautae
adnixi torquent spumas et caerula uerrunt.
seruatum ex undis Strophadum me litora primum
excipiunt. Strophades Graio stant nomine dictae
insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno
Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam clausa domus mensasque metu liquere priores. tristius haut illis monstrum, nec saeuior ulla pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis. uirginei uolucrum uoltus, foedissima uentris proluuies uncaeque manus et pallida semper ora fame.
huc ubi delati portus intrauimus, ecce
laeta boum passim campis armenta uidemus
caprigenumque pecus nullo custode per herbas.
inruimus ferro, et diuos ipsumque uocamus
in partem praedamque Iouem: tum litore curuo
exstruimusque toros dapibusque epulamur opimis.
at subitae horrifico lapsu de montibus adsunt
Harpyiae et magnis quatiunt clangoribus alas,
diripiuntque dapes contactuque omnia foedant
immundo, tum uox taetrum dira inter odorem.
rursum in secessu longo sub rupe cauata
arboribus clausam circum atque horrentibus umbris
instruimus mensas arisque reponimus ignem : rursum ex diuerso caeli caecisque latebris
turba sonans praedam pedibus circumuolat uncis, polluit ore dapes. sociis tunc arma capessant edico, et dira bellum cum gente gerendum.
haut secus ac iussi faciunt, tectosque per herbam
disponunt enses et scuta latentia condunt.
ergo ubi delapsae sonitum per curua dedcre
litora, dat signum specula Misenus ab alta
aere cauo. inuadunt socii et noua proelia temptant, 240 obscenas pelagi ferro foedare uolucres.
sed neque uim plumis ullam nec uolnera tergo
accipiunt, celerique fuga sub sidera lapsae
semesam praedam et uestigia foeda relinquont.
una in praecelsa consedit rupe Celaeno,
infelix uates, rumpitque hanc pectore uocem :
'bellum etiam pro caede boum stratisque iuuencis,
Laomedontiadae, bellumne inferre paratis
et patrio Harpyias insontis pellere regno? accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
quae Phoebo Pater omnipotens, mihi Phoebus Apollo
praedixit, uobis Furiarum ego maxima pando.
Italiam cursu petitis, uentisque uocatis
ibitis Italiam portusque intrare licebit;
sed non ante datam cingetis moenibus urbem,
quam uos dira fames nostraeque iniuria caedis
ambesas subigat malis absumere mensas.'
dixit, et in siluam pinnis ablata refugit.
at sociis subita gelidus formidine sanguis
deriguit: cecidere animi, nec iam amplius armis
sed uotis precibusque iubent exposcere pacem,
siue deae seu sint dirae obscenaeque uolucres.
et pater Anchises passis de litore palmis
numina magna uocat meritosque indicit honores :
'di prohibete minas; di talem auertite casum
et placidi seruate pios.' tum litore funem
deripere excussosque iubet laxare rudentes.
tendunt uela noti; ferimur spumantibus undis,
qua cursum uentusque gubernatorque uocabat.
iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos
Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis.
effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna,
et terram altricem saeui execramur Vlixi.
mox et Leucatae nimbosa cacumina montis
et formidatus nautis aperitur Apollo.
hunc petimus fessi et paruae succedimus urbi;
ancora de prora iacitur, stant litore puppes.
Ergo insperata tandem tellure potiti
lustramurque Ioui uotisque incendimus aras
Actiaque Iliacis celebramus litora ludis.
exercent patrias oleo labente palaestras
nudati socii, iuuat euasisse tot urbes
Argolicas mediosque fugam tenuisse per hostis.
interea magnum sol circumuoluitur annum,
et glacialis hiemps aquilonibus asperat undas:
aere cauo clipeum, magni gestamen Abantis,
postibus aduersis figo et rem carmine signo
6 AENEAS HAEC DE DANAIS VICTORIBVS ARMA.'
linquere tum portus iubeo et considere transtris. certatim socii feriunt mare et aequora uerrunt. protinus aërias Phaeacum abscondimus arces
litoraque Epiri legimus portuque subimus Chaonio et celsam Buthroti accedimus urbem.
Hic incredibilis rerum fama occupat auris, Priamiden Helenum Graias regnare per urbes, coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum, et patrio Andromachen iterum cessisse marito. obstipui, miroque incensum pectus amore compellare uirum et casus cognoscere tantos. progredior portu classes et litora linquens, sollemnis cum forte dapes et tristia dona ante urbem in luco falsi Simoentis ad undam libabat cineri Andromache manisque uocabat
Hectoreum ad tumulum, uiridi quem caespite inanem et geminas, causam lacrimis, sacrauerat aras. ut me conspexit uenientem et Troïa circum arma amens uidit, magnis exterrita monstris deriguit uisu in medio, calor ossa reliquit, labitur, et longo uix tandem tempore fatur. 'uerane te facies, uerus mihi nuntius adfers, nate dea? uiuisne? aut, si lux alma recessit, Hector ubi est?' dixit, lacrimasque effudit et omnem impleuit clamore locum. uix pauca furenti
subicio et raris turbatus uocibus hisco:
'uiuo equidem, uitamque extrema per omnia duco; 315 ne dubita, nam uera uides.
heu quis te casus deiectam coniuge tanto
excipit, aut quae digna satis fortuna reuisit?
Hectoris Andromache Pyrrhin conubia seruas ?'
deiecit uoltum et demissa uoce locuta est:
'o felix una ante alias Priameia uirgo,
hostilem ad tumulum Troiae sub moenibus altis
iussa mori, quae sortitus non pertulit ullos
nec uictoris eri tetigit captiua cubile!
nos patria incensa diuersa per aequora uectae stirpis Achilleae fastus iuuenemque superbum,
319. Andromache codd. plur. Andromachen cod. c, et in M spatium relictum. dubitasse ueteres nominatiuusne an accusatiuus legendus sit testatur Seruius. nos edidimus ut W. G. F., quibus interrogatio uidetur esse non incusantis sed miserantis. reuisit Hectoris Andromachen? L. C. uocatiuus apud R. languet.
|