66 P. VIRGILI AENEID. LIB. VII. 802

Hos super advenit Volsca de gente Camilla, Agmen agens equitum, et florentes aere catervas, Bellatrix: non illa colo calathisve Minervae Femineas adsueta manus, sed proelia virgo Dura pati, cursuque pedum praevertere ventos. Illa vel intactae segetis per summa volaret Gramina, nec teneras cursu laesisset aristas; Vel mare per medium, fluctu suspensa tumenti, Ferret iter, celeres nec tingeret aequore plantas. Illam omnis tectis agrisque effusa iuventus, Turbaque miratur matrum, et prospectat euntem Attonitis inhians animis: ut regius ostro Velet honos leves humeros, ut fibula crinem Auro internectat; Lyciam ut gerat ipsa pharetram, Et pastoralem praefixa cuspide myrtum.

VIRGILII MARONIS

AENEIDOS

LIBER OCTAVVS.

Ve belli

t belli signum Laurenti Turnus ab arce Extulit, et rauco strepuerunt cornua cantu, Vtque acres concussit equos, utque impulit arma; Extemplo turbati animi: simul omne tumultu Coniurat trepido Latium, saevitque iuventus Effera. Ductores primi Messapus et Vfens, Contemptorque deûm Mezentius, undique cogunt Auxilia, et latos vastant cultoribus agros. Mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem, Qui petat auxilium, et Latio consistere Teucros, Advectum Aenean classi, victosque Penates Inferre, et fatis regem se dicere posci, Edoceat, multasque viro se adiungere gentes Dardanio, et late Latio increbrescere nomen. Quid struat his coeptis, quem, si fortuna sequatur, Eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi, Quam Turno regi, aut regi apparere Latino. Talia per Latium: quae Laomedontius heros

Cuncta videns, magno curarum fluctuat aestu;
Atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc,
In partesque rapit varias, perque omnia versat.
Sicut aquae tremulum labris ubi lumen ahenis
Sole repercussum, aut radiantis imaginae lunae,
Omnia pervolitat late loca, iamque sub auras
Erigitur, summique ferit laquearia tecti.
Nox erat: et terras animalia fessa per omnes
Alituum pecudumque genus sopor altus habebat:
Quum pater in ripa gelidique sub aetheris axe
Aeneas, tristi turbatus pectora bello,
Procubuit, seramque dedit per membra quietem.
Huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
Populeas inter senior se attollere frondes
Visus: eum tenuis glauco velabat amictu
Carbasus, et crines umbrosa tegebat arundo.
Tum sic adfari, et curas his demere dictis:

O sate gente deûm, Troianam ex hostibus urbem
Qui revehis nobis, aeternaque Pergama servas,
Exspectate solo Laurenti arvisque Latinis;
Hic tibi certa domus, certi (ne absiste) penates;
Neu belli terrere minis. Tumor omnis et irae

Concessere deûm.

Iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum, Litoreis ingens inventa sub ilicibus sus, Triginta capitum fetus enixa, iacebit; Alba, solo recubans, albi circum ubera nati. [Hic locus urbis erit, requies ea certa laborum:)

Ex quo ter denis urbem redeuntibus annis
Ascanius clari condet cognominis Albam.
Haud incerta cano. Nunc, qua ratione, quod instat,
Expedias victor, paucis, adverte, docebo.
Arcades his oris, genus a Pallante profectum;
Qui regem Euandrum comites, qui signa sequuti,
Delegere locum, et posuere in montibus urbem,
Pallantis proavi de nomine Pallanteum.
Hi bellum adsidue ducunt cum gente Latina:
Hos castris adhibe socios, et foedera iunge.
Ipse ego te ripis et recto flumine ducam,
Adversum remis superes subvectus ut amnem.
Surge age, nate dea; primisque cadentibus astris
Iunoni fer rite preces, iramque minasque
Supplicibus supera votis. Mihi victor honorem
Persolves. Ego sum, pleno quem flumine cernis
Stringentem ripas, et pinguia culta secantem,
Caeruleus Thybris, caelo gratissimus amnis.
Hic mihi magna domus, celsis caput urbibus, exit.

Dixit, deinde lacu fluvius se condidit alto,
Ima petens. Nox Aenean somnusque reliquit.
Surgit, et, aetherii spectans orientia solis
Lumina, rite cavis undam de flumine palmis
Sustulit, ac tales effundit ad aethera voces:
Nymphae, Laurentes nymphae, genusamnibus unde est,
Tuque, o Thybri tuo genitor cum flumine sancto,
Accipite Aenean, et tandem arcete periclis.
Quo te cumque lacus, miserantem incommoda nostra,

Fonte tenet, quocumque solo pulcherrimus exis; Semper honore meo, semper celebrabere donis, Corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum. Adsis o tantum, et propius tua numina firmes. Sic memorat, geminasque legit de classe biremes, Remigioque aptat; socios simul instruit armis.

Ecce autem subitum atque oculis mirabile monstrum, Candida per silvam cum fetu concolor albo Procubuit, viridique in litore conspicitur sus: Quam pius Aeneas tibi enim, tibi, maxima Iuno, Mactat, sacra ferens, et cum grege sistit ad aram. Thybris ea fluvium, quam longa est, nocte tumentem Leniit, et tacita refluens ita substitit unda, Mitis ut in morem stagni placidaeque paludis Sterneret aequor aquis, remo ut luctamen abesset. Ergo iter inceptum celerant: rumore secundo Labitur uncta vadis abies: mirantur et undae, Miratur nemus insuetum fulgentia longe Scuta virûm fluvio pictasque innare carinas. Olli remigio noctemque diemque fatigant, Et longos superant flexus, variisque teguntur Arboribus, viridesque secant placido aequore silvas. Sol medium caeli conscenderat igneus orbem, Quum muros arcemque procul ac rara domorum Tecta vident; quae nunc Romana potentia caelo Aequavit: tum res inopes Euandrus habebat. Ocius advertunt proras, urbique propinquant. Forte die sollemnem illo rex Arcas honorem