Litora litoribus contraria, fluctibus undas

Imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque !"

66

Haec ait, et partes animum versabat in omnes,
Invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem affata Sychaei :
Namque suam patria antiqua cinis ater habebat:
Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem ;
Dic, corpus properet fluviali spargere lympha,
Et pecudes secum et monstrata piacula ducat.
Sic veniat; tuque ipsa pia tege tempora vitta.
Sacra Jovi Stygio, quae rite incepta paravi,
Perficere est animus, finemque imponere curis,
Dardaniique rogum capitis permittere flammae."
Sic ait; illa gradum studio celerabat anilem.
At trepida, et coeptis immanibus effera Dido,
Sanguineam volvens aciem, maculisque trementes
Interfusa genas, et pallida morte futura,
Interiora domus irrumpit limina, et altos

Conscendit furibunda rogos, ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus.
Hic, postquam Iliacas vestes notumque cubile
Conspexit, paulum lacrimis et mente morata,
Incubuitque toro, dixitque novissima verba:
"Dulces exuviae, dum fata deusque sinebat,
Accipite hanc animam, meque his exsolvite curis.
Vixi, et, quem dederat cursum Fortuna, peregi,
Et nunc magna mei sub terras ibit imago.
Urbem praeclaram statui, mea moenia vidi;
Ulta virum, poenas inimico a fratre recepi:
Felix, heu nimium felix, si litora tantum

Numquam Dardaniae tetigissent nostra carinae!"

66

Dixit, et, os impressa toro, Moriemur inultae;

630

635

640

645

650

655

Sed moriamur!" ait: "sic, sic juvat ire sub umbras. 660 Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto

Dardanus, et nostrae secum ferat omina mortis."

Dixerat; atque illam media inter talia ferro
Collapsam aspiciunt comites, ensemque cruore

Spumantem, sparsasque manus. It clamor ad alta 665
Atria; concussam bacchatur Fama per urbem;

Lamentis gemituque et femineo ululatu

675

680

Tecta fremunt; resonat magnis plangoribus aether,
Non aliter quam si immissis ruat hostibus omnis
Carthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes 670
Culmina perque hominum volvantur perque deorum.
Audiit exanimis, trepidoque exterrita cursu,
Unguibus ora soror foedans et pectora pugnis,
Per medios ruit, ac morientem nomine clamat:
"Hoc illud, germana, fuit? me fraude petebas?
Hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant?
Quid primum deserta querar? comitemne sororem
Sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocasses;
Idem ambas ferro dolor atque eadem hora tulisset!
His etiam struxi manibus, patriosque vocavi
Voce deos, sic te ut posita, crudelis, abessem?
Exstinxti te meque, soror, populumque patresque
Sidonios urbemque tuam. Date, vulnera lymphis
Abluam, et, extremus si quis super halitus errat,
Ore legam." Sic fata gradus evaserat altos,
Semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
Cum gemitu, atque atros siccabat veste cruores.
Illa, graves oculos conata attollere, rursus
Deficit; infixum stridit sub pectore vulnus.
Ter sese attollens cubitoque annixa levavit;
Ter revoluta toro est, oculisque errantibus alto
Quaesivit caelo lucem, ingemuitque reperta.

Tum Juno omnipotens, longum miserata dolorem
Difficilesque obitus, Irim demisit Olympo,

685

690

Quae luctantem animam nexosque resolveret artus. 695
Nam quia nec fato, merita nec morte peribat,
Sed misera ante diem, subitoque accensa furore,
Nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
Abstulerat, Stygioque caput damnaverat Orco.
Ergo Iris croceis per caelum roscida pennis,
Mille trahens varios adverso sole colores,
Devolat, et supra caput adstitit: Hunc ego
Sacrum jussa fero, teque isto corpore solvo,"
Sic ait, et dextra crinem secat: omnis et una
Dilapsus calor, atque in ventos vita recessit.

6.

Diti

700

705

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER QUINTUS.

INTEREA medium Aeneas jam classe tenebat
Certus iter, fluctusque atros Aquilone secabat,
Moenia respiciens, quae jam infelicis Elissae
Collucent flammis. Quae tantum accenderit ignem,
Causa latet; duri magno sed amore dolores
Polluto, notumque. furens quid femina possit,
Triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
Ut pelagus tenuere rates, nec jam amplius ulla
Occurrit tellus, maria undique et undique caelum,
Olli caeruleus supra caput adstitit imber,
Noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris.
Ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:

'Heu, quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?
Quidve, pater Neptune, paras?" Sic deinde locutus
Colligere arma jubet validisque incumbere remis,
Obliquatque sinus in ventum, ac talia fatur:
'Magnanime Aenea, non, si mihi Jupiter auctor
Spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo.
Mutati transversa fremunt et vespere ab atro
Consurgunt venti, atque in nubem cogitur aër;
Nec nos obniti contra, nec tendere tantum
Sufficimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur,
Quoque vocat, vertamus iter.
Nec litora longe
Fida reor fraterna Erycis portusque Sicanos,
Si modo rite memor servata remetior astra "

5

10

15

20

25

91

Tum pius Aeneas: "Equidem sic poscere ventos
Jamdudum et frustra cerno te tendere contra.
Flecte viam velis. An sit mihi gratior ulla,
Quove magis fessas optem demittere naves,
Quam quae Dardanium tellus mihi servat Acesten, 30
Et patris Anchisae gremio complectitur ossa?"
Haec ubi dicta, petunt portus, et vela secundi
Intendunt Zephyri: fertur cita gurgite classis,
Et tandem laeti notae advertuntur arenae.

At procul ex celso miratus vertice montis
Adventum sociasque rates, occurrit Acestes,
Horridus in jaculis et pelle Libystidis ursae,
Troïa Criniso conceptum flumine mater

Quem genuit. Veterum non immemor ille parentum,
Gratatur reduces, et gaza laetus agresti
Excipit, ac fessos opibus solatur amicis.

Postera quum primo stellas Oriente fugarat Clara dies, socios in coetum litore ab omni Advocat Aeneas, tumulique ex aggere fatur:

35

40

"Dardanidae magni, genus alto a sanguine divům, 45 Annuus exactis completur mensibus orbis, Ex quo reliquias divinique ossa parentis

Condidimus terra, maestasque sacravimus aras;

Jamque dies, nisi fallor, adest, quem semper acerbum,
Semper honoratum (sic di voluistis) habebo.
Hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul,
Argolicove mari deprensus, et urbe Mycenae,
Annua vota tamen sollemnesque ordine pompas
Exsequerer, strueremque suis altaria donis.
Nunc ultro ad cineres ipsius et ossa parentis,
(Haud equidem sine mente reor, sine numine divâm,)
Adsumus, et portus delati intramus amicos:
Ergo agite, et laetum cuncti celebremus honorem ;
Poscamus ventos, atque haec me sacra quotannis
Urbe velit posita templis sibi ferre dicatis.
Bina boum vobis Troja generatus Acestes
Dat numero capita in naves; adhibete Penates

50

55

60

Et patrios epulis, et quos colit hospes Acestes.
Praeterca, si nona diem mortalibus almum
Aurora extulerit radiisque retexerit orbem,
Prima citae Teucris ponam certamina classis;
Quique pedum cursu valet, et qui viribus audax
Aut jaculo incedit melior levibusque sagittis,
Seu crudo fidit pugnam committere caestu,

65

Cuncti adsint, meritaeque exspectent praemia palmae. 70 Ore favete omnes, et cingite tempora ramis."

Sic fatus, velat materna tempora myrto.
Hoc Helymus facit, hoc aevi maturus Accstes,
Hoc puer Ascanius, sequitur quos cetera pubes.
Ille e concilio multis cum milibus ibat

75

Ad tumulum, magna medius comitante caterva.
Hic duo rite mero libans carchesia Baccho
Fundit humi, duo lacte novo, duo sanguine sacro,
Purpureosque jacit flores, ac talia fatur:

80

"Salve, sancte parens; iterum salvete, recepti Nequidquam cineres, animacque umbraeque paternae ! Non licuit fines Italos fataliaque arva,

Nec tecum Ausonium, quicumque est, quaerere Thybrim."

Dixerat haec, adytis quum lubricus anguis ab imis
Septem ingens gyros, septena volumina traxit,
Amplexus placide tumulum, lapsusque per aras,
Caeruleae cui terga notae, maculosus et auro
Squamam incendebat fulgor, ceu nubibus arcus
Mille jacit varios adverso sole colores.
Obstupuit visu Aeneas. Ille agmine longo
Tandem inter pateras et levia pocula serpens
Libavitque dapes, rursusque innoxius imo
Successit tumulo, et depasta altaria liquit.
Hoe magis inceptos genitori instaurat honores,
Incertus, Geniumne loci famulumne parentis
Esse putet; caedit binas de more bidentes
Totque sues, totidemque nigrantes terga juvencos,
Vinaque fundebat pateris, animamque vocabat
Anchisae magni Manesque Acheronte remissos.

85

99

90

95