Page images
PDF
EPUB

Virgile recommande en second lieu d'être altentif aux maladics, d'après ce précepte de Varron: Animadvertendum quæ cujusque morbi sint causæ , quæque signa earum causarum sint, et quce quemque morbum ratio curandi sequi debeat (Manuel rural, liv. II). La première de ces maladies, la gale, se guérit par les bains, les frictions, l'incision. Les accès de fièvre se calment par la saignée; mais la peste , le plus terrible des fléaux, ne peut être arrêtée que par la mort de l'animal. L'exemple récent d'une épizootie qui venoit de dépeupler la Bavière et le Frioul fournit au poëte son épilogue.

[ocr errors]
[ocr errors]

IX.

7

470

Non tàm creber agens hyemem ruit æquore turbo,
Quàm multæ pecudum pestes : nec singula morbi
Corpora corripiunt, sed tota æstiva repentė, [gentem
Spemque, gregemque simul, cunctamque ab origine
Túm sciat, aërias Alpes et Norica si quis
Castella in tumulis, et lapydis arva Timavi,
Nunc quoque post tantùm videat, desertaque regna
Pastorum , et longé saltus latéque vacantes.

Hîc quondam morbo coeli miseranda coorta est Tempestas, totoque autumni incanduit æsta , 480Et genus omne neci pecudum dedit, omne ferarum;

Corrupitque lacus; infecit pabula tabo.
Nec via mortis erat simplex : sed ubi ignea venis
Omnibus acta sitis miseros adduxerat artus,
Rursùs abundabat fluidus liquor, omniaque in se
Ossa minutatim morbo collapsa trahebat.
Sæpè in honore deûm medio stans hostia ad aram,
Lanea dùm niveâ circumdatur infula vittâ ,

[ocr errors]

Inter cunctantes cecidit moribunda ministros.

Aut si quam ferro mactaverat antè sacerdos, 490Indė neque impositis ardent altaria fibris,

Nec responsa potest consultus reddere vates ;
Ac vix suppositi tinguntur sanguine cultri,
Summaque jejunâ sanie infuscatur arena.
Hinc lætis vituli vulgò moriuntur in herbis,
Et dulces animas plena ad præsepia reddunt.
Hinc canibus blandis rabies venit; et quatit ægros
Tussis anhela sues, ac faucibus angit obesis.

Labitur infelix, studiorum atque immemor herbæ, Victor equus, fontesque avertitur, et pede terram 500Crebra ferit : demissæ aures; incertus ibidem

Sudor, et ille quidem morituris frigidus, aret
Pellis, et ad tactum tractanti dura resistit.
Hæc antè exitium primis dant signa diebus,
Sin in processu coepit crudescere morbus,
Tùm verò ardentes oculi , atque attractus ab alto.
Spiritus, interdum gemitu gravis, imaque longo
Ilia singultu tendunt; it naribus ater
Sanguis, et obsessas fauces premit aspera lingua.

Profuit inserto latices infundere cornų. 510Lenæos; ea visa salus morientibus una :

Mox erat hoc ipsum exitio, furiisque refecti
Ardebant, ipsique suos , jèm morte subægrâ ,
Di meliora piis, erroremque hostibus illum!
Discissos audis laniabant dentibus artus.

Ecce autem duro fumans sub vomere taurus
Concidit, et mixtum spumis vomit ore cruorem,
Extremosque cięt gemitus : it tristis arator ,
Mærentem abjungens fraternâ morte jnvencum,
Atque opere in medio defixa relinquit aratra,

:

[ocr errors]

520Non ́umbræ altoruin nemorum, non mollia possunt

,
Prata movere animum, non, qui per saxa volutus
Parior electro campum petit amnis; at ima

'
Solvuntur latera, atque oculos stupor urget inertes ,
Ad terramque fluit devexo pondere cervix.
Quid labor aut benefacta juvant? quid vomere terras
Invertisse graves ? atqui non Massica Bacchi
Munera , non illis epulæ nocuêre repostæ:
Frondibus et victu pascuntur simplicis herbæ;

Pocula sunt fontes liquidi atque exercita cursu 530 Flamina, nec somnos abrumpit cura salubres.

Tempore non alio dicunt regionibus illis
Quæsitas ad sacra boves Junonis, et uris
Imparibus ductos alta ad donaria currus.
Ergò ægrè rastris terram rimantur, et ipsis
Unguibus infodiunt fruges , montesque per

altos
Contentà/cervice trahunt stridentia plaustra.
Non lupus insidias explorat ovilia circúm,
Nec gregibus nocturnus obambulat; acrior illam

Cura domat. Timidi dama cerv que fugaces 540 Nunc interque canes et circům tecta vagantur.

Jàm maris immensi prolem, et geņus omne natantum
Littore in extremo, ceu naufraga corpora, fluctus
Proluit; insolitæ fugiunt in flumina phocæ.
Interit et curvis frustra defensa latebris
Vipera, et attoniti squamis adstantibus hydri.
Ipsis est aër avibus non æquus, et illæ
Præcipites altâ vitam sub nube relinquunt.

Prætereà nec jảm mutari pabula refert, Quæsitæque nocent artes; cessêre magistri , 550Phillyrides Chiron, Amythaoniusque Melampus.

Sævit, et in lucem Stygiis emissa tenebris

Pallida Tisiphone Morbos agit antė Metumque,
Inque dies avidum surgens caput altiùs effert.
Balatu pecorum et crebris mugitibus amnes
Arentesque sonant ripæ , collesque supini.
Jamque catervation dat stragem, atque aggerat ipsis
In stabulis turpi dilapsa cadavera tabo;
Donec humo tegere ac fovejs abscondere discunt.

Nam neque erat coriis usus; nec viscera quisquam 560 Aut undis abolere potest, aut vincere flammâ ;

Nec tondere quidem morbo illuvieque peresa
Vellera , nec telas possunt attingere putres.
Verum etiam invisos si quis tentârat amictus,
Ardentes papulæ, atque immundus olentia sudor
Membra sequebatur; nec longo deindè moranti
Tempore contactos artus sacer ignis edebat.

[ocr errors]

a

Cet effrayant tableau de la Peste des animaux représente sans doute un fait historique , quoique les symptômes de la maladie ct ses principales circonstances soient tirés de la Peste d'Athènes, décrite par Thucydide et Lucrèce. Ce terriblu fléau, sorti de l'Ethiopie, détruisit les deux tiers des habitants de l'Attique, tandis que l'épidémie de Bavière n'exerça ses ravages que sur les animaux.Cette restriction, qui sembloit laisser moins de ressources à Virgile, lui a fourni au contraire ses traits les plus touchants. Avec quel art il sait nous intéresser successivement aux souffrances de la brebis, du cheval, du taureau, des animaux sauvages ,

de la nature entière. Quelle gradation de couleurs! quelle vérité de sentiments. La description de Lucrèce, plus importante pour le fond du sujet, perd une partie

intérêt la surabondance des détails techniques que Virgile a judicieusement abrégés, et qui convenoient moins au počte qu'à l'historien. Elle se distingue toutefois par plusieurs passages remarquables qui lui ont assuré une juste réputation.

de son

par

Nous allons la transcrire ici en indiquant pour rapprochements les textes d'Hippocrate (Epidem. 111, section 3) et de Thucydide (Histoire, liv. II, section 47 à 54):

:

Hæc ratio quondam morborum , et mortifer æstus
Finibu' Cecropiis funestos reddidit agros,
Vastavitque vias, exhausit civibus urbem.
Nam penitùs veniens Ægypti è finibus ortus,
Aëra permensus multum , camposque natantes,
Incubuit tandem populo Pandionis : omnes
Indè catervatim morbo mortique dabantur.

Principiò, caput incensum fervore gerebant,
Et duplices oculos suffusâ luce rubentes,
Sudabant etiam fauces intrinsecùs atro
Sanguine, et ulceribus vocis via septa coïbat.
Atque animi interpres manabat lingua cruore,
Debilitata malis, motu gravis, aspera tactu.
Indè, ubi per fauces pectus complêrat, et ipsum
Morbida vis in cor mæstum confluxerat ægris,
Omnia tùm verò vitaï claustra lababant.
Spiritus ore forås tetrum volvebat odorem ,
Raacida quo perolent projecta cadavera ritu.
Atque animi prorsùm vires totius, et omne
Languebat corpus, lethi jam limine in ipso.
Intolerabilibusque malis erat anxius angor
Assiduè comes, et gemitu commista querela;
Singultusque frequens noclem per sæpè diemque
Corripere assiduè nervos et membra coactans,
Dissolvebat defessos antè fatigans.

Nec nimio cuiquam posses ardore tueri
Corporis in summo summam fervescere partem ;
Sed potiùs tepidum manibus proponere tactum ,
Et simul ulceribus quasi inustis omne rubere
Corpus, ut est, per membra sacer cùm diditur ignis,
Intima pars homini verd flagrabat ad ossa :

eos,

« PreviousContinue »