Devenere locos lætos, et amoena vireta prata jucunda, et sedes beatas sylvarum felicium. Hic aër ambit et luce purpurea: et incolæ cognoscunt suum Solem et sua astra. corpora in herbosis locis, certant ludis, et luctantur in arena fulva. 640 agros liberior Pars exercent Pars agitant hæc perpetua aberratio; et vid. Not. ad v. 629.-638. Advenere aliquis ap. Guell., qui ignorabat, præpositum fere poëtis omitti, Græcorum exemplo. virecta scribunt fere librarii hic et alibi.-640. campus (ut sit: L. h. campus, æther et l. v. P.) Pieriani aliquot Rom. et Gud. a m. sec. Mentel. pr. a m. pr. et fragm. Vatic. a m. pr., et mutatum videri potest, ex malo metri ruentis metu; sed verisimilius librario hoc deberi, qui ad Largior retulerat. hic ather campos Goth. sec. et Parrhas. metri causa; et, aër campos, aliquot Pier. de lumine Reg. a m. pr. In et neminem hæsisse miror. Scilicet ordo verborum, aut: Largior hic ather est, et campos 1. v. P., aut: Æther largior, et lumine purpureo, vestit campos, h. e. circumdat. Hoc malim. Sic jam Cicero in Phænom. v. 60 Quem (Capricornum) cum perpetuo vestivit lumine Titan.-641. Distinctione sublata, Solemque suum sua sidera norunt, scribit Wakefield, ut sit sua sidera norunt Solem suum. quæ non satis assequor e mente quidem veterum; nam ad Popii sensum: and other planets roll round other suns si acciperes: majorem, quam illa habuit, et subtiliorem doctrinam tribueres antiquitati. Multo minus talem sensum expectares in loco Manilii II, 776 ubi sylvis cæsis in loco ædificiis exstruendis addicto: saltusque vetusti Procumbunt, solemque novum, nova sidera cernunt, sententiam eandem locum habere: sidera cernere novum Solem.-642. exercet multi Heins. et Burm.644. fidibus plaudunt Hugen. pro var. lect. pedibus claudunt Medic. a m. pr., ridiculo lapsu. c. ducunt Rottend. pr. a m. pr. et Exc. Burm. a m. sec. NOTE 638 Locos lætos, &c.] Elysium. Locus erat piis apud Inferos destinatus, deliciis omnibus affluens. Alii collocant in insulis fortunatis, Canaries, ad latus occidentale Africæ, de quibus En. Iv. 480. Alii in Hispania Bætica, Andalousie, Grenade. Alii apud Indos. Alii in pratis aëriis, cœlum inter ac terram mediis. Nomen aliqui fingunt ab Elysio quodam Eleutheri filio: aliqui ab hλvous, profectio, quod illuc piorum animæ post obitum proficiscantur aliqui quasi où Xúσlov non solubile, quia sedes est anima rum immortalium, quæ dissolvi non possunt. Vireta] Loca sunt herbarum arborumque viriditate amona. 641 Purpureo; Solemque, &c.] Lumine purpureo, pulchro, Æn. 1. 595. Solem in Elysio, alium statuit etiam Plato in Phædone. 642 Gramineis palæstris] Palastra, tam pro ludo sumitur, quam pro loco ludis addicto. Hic pro loco. De Palæstra, sive lucta, Æn. 111. 280. in quo differat a pugilatu, Æn. v. 401. Necnon Threicius longa cum veste sacerdos Per campos pascuntur equi. Quæ gratia currum 645 650 655 saltationes pedibus, et canunt cantilenas. Vates etiam Thracius cum veste longa canit numeris septem discrimina sonorum: et sonat eadem, modo digitis, modo plectro eburneo. Hic est vetusta propaga Teucri, soboles clarissima, heroës magnanimi, nati temporibus felicioribus: et Ilus, et Assaracus, et Dardanus fundator Troja. Miratur procul arma et currus virorum vacuos. Hasta sunt fixa in terra, et equi liberi pascuntur passim in campis: amor curruum et armorum qui fuit viventibus, studium quod fuit alendi pingues equos; idem manet iis depositis sub terra. Ecce dicant Gud.-647. Jamque fidem emendatio est Marklandi ad Statium p. 181 elegantissima, quam et ipse a poëta profectam esse malim. Est præterea lapsus ex literarum certæ ætatis ductu facillimus ex fidem in eadem. Cum tamen vulgata et ipsa bona sit, nolo pessimi exempli auctor esse, ut non librarii errorem sed ipsum poëtam emendatum dare velim: idque per totum poëtam sequar.-648. Laudat locum, et Teucri nomen de Teucris accipit Auctor libelli de Augusti progenie c. 3.-649. M. proceres Vratisl.-651. mirantur multi ap. Heins. et Burm. et edd. ante Pier. cum fragm. Vatic. cf. 477. 678.-652. terra Heins. e Codd. post Pierium, non modo ad sonum suavius, sed et exquisitius. Vulgo terra; quod et fragm. Vatic. habet.653. campum aliquot Pier. et Heins. duo Goth. cum fragm. Vatic. Mox sive curruum sive currum scribas, parum referre puto. In Codd. utrumque occurrit. 654. quæ caussa Goth, sec., lapsu et alibi obvio. ruentis Goth. tert., Conspicit, ecce, alios dextra lævaque per herbam, 660 videt alios ad dextram et ad sinistram epulantes super gramine, et cantantes in choro lætas cantilenas, in odorifera sylva lauri: unde magnus Eridanus decurrit per sylvam apud Superos. Hic turba est eorum, qui certando pro patria tulerunt vulnera: et qui sacerdotes puri fuerunt, dum vita durabat : et qui vates pii, ac locuti res dignas Apolline: aut qui ornaverunt vitam humanam per artes repertas a se: temere.-656. C. ante alios Gud. pro div. lect. per herbam Gud. et Montalb. -657. Vescentes, epulantes. Usum vocis non ex plebe esse, videbis inf. VIII, 182. 3. ubi de sacro. Wakefield reposuit e conj. Vertentis puto, pro saltantes. Vix erunt multi, qui probent. choros conj. Heins., sed choro absolute dictum pro, in choro, chorum ducendo. choro pænentis fragm. Vatic, a m. pr.-660. passa Bigot., ex interpret.-661. maneret Nonius bis et Zulich. a m. pr.-662. et cedro d. Serv. ad VII, 178.-663. coluere sec. Moret.— NOTE 657 Paana] Paan, hymnus fuit, isque duplex: alter in honorem Martis, qui solebat ante pugnam cani; alter in honorem Apollinis, qui post victoriam inde læti quilibet quorumcumque Deorum hymni, pœanes etiam dicti. Nomen, vel a raíw ferio, quia ob confossum ab Apolline Pythona serpentem, hic hymnus primo cantatus est vel ab teɩ waî, jaculare fili, quibus verbis eum Latona mater ea in pugna hortabatur: unde Io pœan, deinde triumphantium acclamatio fuit. 659 Plurimus Eridani, &c.] Duplex affertur ab interpretibus hujus loci sententia: 1. Unde magna pars Eridani e superis præcipitat in Inferos: notaturque ab iis vis adverbii superne, quo motus significatur e superiore loco in inferiorem; tum natura Eridani, qui Plinio teste 1. III. 16. non longe ab ortu absorbetur in terras quasi cuniculo, et paulo post in Forovibiensi agro, qui nunc est Pedemontii pars, exoritur. 11. Unde magnus Eridanus fluit ad superiores terræ incolas, quæ sententia mihi probabilior videtur: tum quia unde indicat hic Elysium nemus, ubi versatur Æneas; ideoque, superne, non potest significare superas terras ex quibus Padus descendat, sensus enim esset : Ex quo Elysio volvitur Eridanus ex terris; qui motus non sibi consentiunt: tum quia superne, significat quicquid est supra, non tantum desuper: tum quia subterranea sunt omnium fluviorum receptacula, unde erumpunt, Ge. IV. 364. Cum autem Eridanus agrum Mantuanum alluat, hunc habuit Virgilius honorem amni patrio; ut eum, non e communi fluviorum omnium receptaculo, sed ex Elysio ortum diceret. De Eridano, sive Pado, le Po, Ge. i. 482. Quique sui memores alios fecere merendo: 665 Musæum ante omnes; medium nam plurima turba 670 675 et qui reddiderunt alios memores sui, iis benefaciendo. Capita horum omnium coronantur tania candida. Quos circumstantes Sibylla sic allocuta est, præ ceteris Musaum; nam magna turba hunc habet in medio sui, et admiratur superantem altis humeris: O animæ fortunatæ, et tu optime vates: dicite, quæ regio, quis locus tenet Anchisen? illius causa venimus huc, et trajecimus magnos fluvios Inferorum. Tunc heros sic dedit ei responsum paucis verbis: Nemo nostrum habet fixam domum ; habitamus in sylvis umbrosis, et incolimus herbosas ripas, et prata semper nova ob rivos. Vos tamen, si cupiditas animi sic jubet, conscendite hunc collem; et vos deducam ad eum facili semita. Sic dixit, et præivit incessu, et desuper ostendit campos amanos: deinde descendunt ex alto vertice. Pater autem Anchises in pro 664. alios recte servatum in edd. jam inde ab Aldd. Alii aliquos. Mirum in hanc vitiosam lectionem conspirare vetustissimum et optimum quemque, etiam Rom. Medic. fragm. Vatic., hoc tamen a m. pr.-665. his una Dorvill. -667. Museum, Musenum, male librarii. medium jam dno Goth.-668. oculis exst. Parrhas., male. suscipit nonnulli ap. Burmann.-669. Discite tres Burm. ex more. optima Gud,-671. transnavimus Nonius in ergo, et Goth. sec.672. hic Ondart.-673. Nulli est Menag. pr.-674. virentia Parrhas. et in marg. Dorvill. ex interpr. cf. Burm, r. sylvis Rom. et Bigot.-675. voluptas Franc. et ed. Junt., ut et Pier. aliquot.-676, superare Goth. tert. et Franc. f. vos t. aliquot Pier. ducam Ven.-677. gressus Menag. sec.-678. Et super NOTE 667 Musaum] Dicitur hic a Suida, Virgilio. Superest adhuc carmen de Eleusinius Atheniensis, Orphei discipulus, carminum heroicorum scriptor, quorum Eumolpo filio ad quatuor millia scripsit: floruit sub Cecrope secundo Atheniensium rege. Hic, et Orpheus, Homero antiquiores putantur: ideoque hic commemorantur a amoribus Leandri et Herus, quod Musæo tribuit Scaliger in Poëtica, et longe versibus Homericis anteponit. Negat tamen Vossius, et auctorem hujus operis vixisse sub Augustis affirmat, etiam post quartum Christi sæculum. At pater Anchises penitus convalle virenti 680 685 funda valle viridi circumspiciebat animas separatas et reversuras in lucem superiorem, considerans eas studiose: et forte recognoscebat omnem multitudinem suorum, et dilectos posteros, et fata, et fortunas, et mores, et facta hominum illorum. Et quando ille vidit Æneam ex adverso venientem per herbas; lætus protulit ambas manus, et lacrymæ fluxerunt per genas, et vox exiit ex ore; Venisti denique, et tua pietas certa patri superavit iter difficile ! o fili, permittitur aspicere vultum tuum, et accipere ac reddere voces familiares! Certe numerans tempora, cogitabam animo Dorvill. ostentant fragm. Vatic. a m. pr. Goth. tert. ostendit duo Burm. Goth. sec. et ed. Ven. linquit Ven. linquent Franc. linquont Gud., unde illatum erat ab Heinsio.-679. in valle Parrhas. et Ven. cum valle duo alii. nitenti pr. Hamb. Male h. 1. Nitere enim refertur ad cultum locorum, vid. Not. Male etiam Servius jungit penitus virenti, cum sit, penitus in valle.— 680. Inclusasque pr. Hamb. illustres Parrhas. ad limen dno Heins. ac duo Burm. cum trinis Goth., quod ornari possit. Sed conf. inf. 829.-682. numeros Excurs. Burm. clarosque ed. Dan.-683. Factaque Franc. genusque alios legere Pierius ad marginem notaverat, sed videtur ex emendatione profectum; quia obscurius est, quid manus sit.-687. expectata antiquiorem quemque codicem exhibere, omnes fatentur; adde Rom. et Vatic. fragm. et, licet recentiores, cum Erf. tres Goth. Nec aliter edd. veteres, et omnes Aldinæ, et inde propagatæ. Necdum mihi constat, unde vulgata spectata venerit. Passeratii codicem pro ea laudat Guellius. Propagata illa est per Dan. Heinsii edd., sed jam ante in edd. Plantinianis Pulmanni occurrit. Tuentur tamen eam viri docti, nec injuria, cum grammaticorum et librariorum fraus in similibus locis, ubi de metri ratione soliciti erant, frequens sit. Interpretatur quoque eam Servius: probata, ut vIII, 151 et rebus spectata juventus. Contra ipse quidem Æneas erat expectatus; verum paulo durius pietas ejus expectata venisse diceretur. At, si vicit iter, accommodatius spectata. Schraderus in Emendatt. mss. conjiciebat: tuaque, expectate parenti, Vicit. Inf. vIII, 37 O sate gente Deum-Expectate solo Laurenti arvisque Latinis. Et sup. 11, 282. quibus Hector ab oris Expectate venis. exoptata Ven. tandemque tuæ expectata p. Comment. Cruqu. ad Horat. 1 Od. 23. parentis NOTE 687 Spectata] Alii expectata, sed quemadmodum Ovidius dixit, 'specdoctissimi legunt spectata. Nec male: tatur in ignibus aurum.' id est, cognita, perspecta, probata : |
