Pallentes; alias sub Tartara tristia mittit; Dat somnos adimitque, et lumina morte resignat. Illa fretus agit ventos, et turbida tranat Nubila. Jamque volans apicem et latera ardua cernit 245 ad tristes Inferos, præbet aufertque somnos, et ex morte aperit oculos. Hac instruc tus pellit ventos et trajicit turbidas nubes. Jamque volans videt cacumen et excelsa latera duri Atlantis, qui capite sustinet cœlum : Atlantis, cui caput piniferum, sem : vocali elisa Longob. Pierii, et Mentel. pr. 243. sub Tartara tristia. Ordinem Burm. e codd. Pier. Heins. et suis restituit. Adde fragm. Vatic. Alii sub tristia T.-244. limina Gud. et Rottend. pr., quod Burm. arripit et probat, ut Mercurius defunctorum animabus resignet et aperiat limina Inferorum. Ve rum ita nec diversum hoc ab illis sub Tartara tristia mittit; nec limina absolute ita de inferis locis dici posse videntur. cf. Not. Nec quicquam proficis, si nocte resignat legeris; nam et hoc ipsum esset otiosum post dat adimitque. In fragm. Vatic. totus versus ad calcem pagellæ erat ascriptus. Equidem malim hemistichium abesse : et lumina morte resignat: quocumque te interpretatione vertas, sententia est a loco aliena.-245. transnat Zulich. et Wall. cum nonnullis Pier.-247. fulsit aliquot Burm.-248. Atlanti Ven. et Goth. tert. a m. sec. qui nubibus Montalb., sed cui Prudentii quoque imitatione NOTE tibus: quam Græci legatis suis dabant, ad pacem et securitatem; vocabantque кnрúкiov, quia legati pukes; ex qua voce Latini virgam ipsam appellaverunt, cum aliqua literarum deformatione, Caduceum. De Orco qui pro Inferis sumitur, Ge. 1. 277. De Tartaro, profundissimo Inferorum loco, Ge. 1. 36. 244 Lumina morte resignat] 1. Explicat Servius, claudit: male: cum opponantur resigno et signo, id est, sigillis munio, claudo. II. Explicat Turnebus, aperit in busto: idque haurit e Plinio 1. XI. 37. 6 Morientibus oculos operire, rursusque in rogo patefacere, Quiritum magno ritu sacrum est ita more condito, ut neque ab homine supremum eos spectari fas sit; et cœlo non ostendi, nefas.' Hoc igitur officium tribuit Mercurio: sed quia solebat id fieri a cognatis, antequam busto cadaver imponerent : ideo . Explico, aperit oculos ex morte; id est, revocat e morte corpora : quod quintum officium a primo distinguitur: primum enim est, quod animas ex Orco evocet, sive ut Jovi sistat, sive ad alia ministeria: quintum est, quod corpora ipsa revocet a morte, oculosque corporis aperiat. 247 Atlantis] Atlas mons Africa maximus, nivoso semper cacumine, Mauritaniam a Libya interiore dividens; et ad oceanum occidentalem desinens hujus longa series dicitur ab Hispanis Montes Claros. In hunc dicitur Atlas rex Mauritaniæ commutatus a Perseo, aspectu Medusei capitis, quod is eum excipere hospitio noluisset cum autem esset idem Atlas astrologiæ peritissimus, cœlum dictus est humeris sustinere. Hic a Virgilio describitur, quasi hominis figuram adhuc retinens. Piniferum caput et vento pulsatur et imbri; 250 255 per circumdatum nigris nubibus, tunditur ventis et pluviis: nix superjecta tegit humeros: præterea fluvii devolvuntur e mento senis, et barba horrida concrescit glacie. Hic primo stetit Mercurius contendens alis æqualibus; hinc delapsus toto corpore se impulit ad undas: similis volucri, quæ circa littora, circa rupes piscosas volat demisse prope mare. Non aliter proles Cyllenia veniens ab Atlante avo materno, volabat inter cœlum et terram, scindebat aërem et littus arenosum Libyæ. firmat Heins. cum n. Beda ap. eund.-249. Pinniferum Gud. et duo Leid. Penniferum tert. Rottend. et cœlo Parrhas. a m. pr. quassatur apud Bedam et in binis Moret. ac Donato. Hinc et emendatio Heinsiana in Silio 1, 206 loco hinc expresso firmari poterat, aut, si firmata satis esset, eandem lectionem in Virgilio stabilire. imbre Beda et Goth. sec. igni Goth. pr.250. flamina Goth. pr.–251. regit Gud. rigat tert. Rottend.-252. Sic et Cyllenius heros Wall. Nec paribus primum Dorvill. quamvis hic vertice cœli Lutat. ad Statium, sed ex lib. 1, 225, uti Burm. vidit.-253. hic t. duo Burm. tanto Goth. pr. pectore Ven.—254. circum quæ Parrhas. et sic Cuningh. e codd. Markland.-255. contra juxta Dorvill. et omissum humilis. vid. Burmann.-256. 257. Ingrati versus, et sono in voce extrema eodem bis redeunte, et impedita verborum structura. Haud facile fuit qui Maronem legeret, quin ad hos versus offenderet. De structura v. Not. In codd. Medic. et multis aliis Heinsii et Burm.: ac Libya, vel et L., at Gud. a m. pr. cum aliis ad Libya, quod Brunckium prætulisse video. ventoque Ven. Sed hæc parum juvant. Heins. conj. cœlumque volatu, vel volando. Elegantior est Bentleii emendatio ad Horat. I Od. 34 legebat. Tan. Faber versum alterum : Littus arenosum jugulabat, qui et Zulich. deest: verum, si hunc solum sustuleris, sententia manca relinquitur. Debet enim Mercurii volatus juxta mare ac littus declarari. Sunt tandem codd. Pierii et Heinsii et bini Gothani, cum Erf. a m. sec., in quibus versus Materno veniens præponitur alteri: Littus arenosum; hoc arridebat Heinsio, cum sic ingratus sonus tollatur. At Burm., qui docte de hoc loco egit, vulgatum ordinem (cujus etiam in fragm. Vatic. NOTE 252 Cyllenius] Atlas hic septem Pleiadum pater fuit, Ge. 1. 138. Harum una Maia Mercurium peperit ex Jove, in vertice Cyllenes, Arcadia montis. Unde Atlas dicitur Mercurii qvus maternus, id est, avus Mercurii ex parte matris. 254 Avi similis] Comparatio illa habitusque Mercurii est ex Homero, Odyss. v. 43. Avem vocat Homerus Laron, quæ vel est fulica, foulque, vel ciconia, vel alia; de ea enim varie disputatur. Ut primum alatis tetigit magalia plantis : 260 265 Statim atque alatis pedibus attigit casas; vidit Encam fundantem arces, et reparantem tecta: illi autem erat ensis interpunctus iaspide fulva, et toga rubescebat ex Tyria purpura pendens ex humeris: quæ ornamenta fecerat opulenta Dido, et distinxerat telas subtili auro. Statim aggreditur eum his verbis: Tu nunc statuis vestigia visuntur) tuetur similium versuum exemplo, inprimis lib. x, 213, 214. Ita maneret saltem hoc : esse versus similes in Virgilio, non minus male cusos. Præstat dicere, esse versus Virgilii, sed manum ultimam eos haud esse expertos. At nec minus probabilitatem habet illud, non modo unum vel alterum, sed omnes tres versus: Haud aliter. Littus a. Materno v. deberi inepto interpolatori, qui desiderabat comparationis apodosin, qua illa ad Mercurium transferretur. Sunt autem versus tam jejuni et salebrosi, ut vix de fraude facta dubitare liceat. Habeo quoque assentientem hac in re sagaciss. virum Jac. Bryant: nec vereor, quin idem sensuri mecum sint viri docti, qui hæc legunt. 258. In nonnullis desiderari hunc versum, notavit Ge. Fabric.-259. allatis duo Burm., item mapalia.—260. tela n. ed. D. Heins. operarum vitio.-261. ac illi Goth. tert.; an ecce illi? fulvo Erf. In reliquis libri nil mutant. Sed defuit, arbitror, et his manus secunda poëtæ ; et Tucca cum Vario versus inchoatos coagmentarunt; finierat forte poëta alterum locum in Conspicit. tum alter ascriptus erat : illi stellatus i. f.—262. lana, luna, leva aberrant in læna.-263. Dimissa multi, ut solent. cf. Burm.-265. NOTE 259 Magalia] Casas pastorum Libyæ, de quibus Ge. III. 340. 261 Stellatus iaspide fulva] Capulus gladii cum vagina, gemmis, quasi stellis interpunctus. De iaspidis pretiosi lapilli coloribus multa Plinius 1. XXXVII. 9. Nulla tamen fulva tota agnoscitur: sed, aureo tantum distincta quasi pulvere. Fulvus autem color mixtus est ex rufo et viridi, qualis est in leonibus. 262 Tyrio murice læna] Læna: Nonnio vestimentum est militare, quod supra omnia vestimenta assumitur; sed facile errare potuit, et lænam cum chlamyde confundere: si quidem Varroni, Festo, atque aliis lana, vestimentum est duplex, instar duarum togarum; atque adeo oblongum, et bello parum commodum. Sacerdotalis fuit vestis: unde Popilius Lænas appellatus est, quod ea indutus exisset e sacrificio ad seditionem sedandam. Hyberna etiam videtur fuisse ob densitatem: quare tum conveniens erat Æneæ, qui in hyeme versabatur, infra 309. hyberno moliris sidere classem:' nomen vel a lana multa, juxta Varronem; vel juxta Plutarchum, a Græca voce xλaîva, quæ vestis erat ejusdem usus, xxialva enim est calefacio. De Tyrio murice, purpura, Ge. II. 506. De Olympo, Thessaliæ monte, qui pro cœlo sumitur, Ecl. v. 56. Fundamenta locas, pulchramque uxorius urbem 270 Si te nulla movet tantarum gloria rerum, Nec super ipse tua moliris laude laborem ; Respice; cui regnum Italiæ Romanaque tellus Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram. 275 280 fundamenta alta Carthaginis, et condis pulchram urbem uxori serviens, heu! immemor regni tui et rerum tuarum. Ipse rex Deorum, qui potestate sua vertit cælum et terras, misit me tibi e cœlo splendido: ipse imperat me portare hæc sua mandata per levem aërem: quid paras? aut qua spe perdis otia in Libyca regione? Si nullus splendor tantarum rerum te movet; nec suscipis ipse laborem ad tuam laudem; attende ad Ascanium crescentem, et ad spes heredis Iuli: cui imperium Italia et Romana terra debentur. Talibus verbis locutus Mercurius fugit aspectum humanum in medio sermone, et procul abiit ex oculis in levem aërem. At vero Æneas stupefactus visu, obmutuit, et capilli præ horrore arrecti sunt, et vox stetit in gutture. Cupit exire fugiendo et deserere gratum regionem, vadit tert. Rottend. a m. pr.-267. Construis Zulich.-268. claro tibi me Menag. pr. dimittit multi et hic.-269. ac terram, et terram alii ap. Heins. qui fulmine Parrhas.-270. celsas sec. Rottend.-271. Quis Gud. t. omnia ed. Ven., male.-273. Ne s. Exc. Burm. sua Mentel. pr. Totus versus abest a Medic., cum quo convenit Goth. tert., in nonnullis manu secunda insertus aut margini ascriptus. Apud Pompon. Sab. legitur: "Nec super secundum Apronianum." Videtur aliquid excidisse. Nam corrector ille Virgiliani operis (v. Tom. I. post præf. de cod. Mediceo) versum hunc resciderat, ut ex Medicei codicis lectione apparet. Vss. 271-275 facti ad vss. 232–236. Pierius nil de suis monuit; qui adeo nihil novasse videntur.-274. spes surgentis pr. Hamb. Dorvill. ex lib. x, 524, aut potius ex anteced. verbis.276. Debetur Hugen. et pr. Rottend. a m. pr. v. IX, 619. voce locutus Dorvill. C. o. l. Mortalis Ge. Fabric. in ms. junctum viderat. in sermone aliquot Burm. relinquit Exc. Burm.-278. invanuit Hugen. umbram Ven.-279. obm. uno alter Menag.-280. Erectæque pr. Hamb. pro var. lect. v. inf. NOTE 275 Regnum Italiæ Romanaque tellus] Tellus, Romana olim dicenda ; suprą 234. Attonitus tanto monitu imperioque Deorum. Heu quid agat? quo nunc reginam ambire furentem Audeat affatu? quæ prima exordia sumat? Atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, 285 * In partesque rapit varias, perque omnia versat. Hæc alternanti potior sententia visa est: Mnesthea Sergestumque vocat, fortemque Cloanthum ; At regina dolos (quis fallere possit amantem!) 290 295 territus tanto monito et jussu Deorum. Heu! quid faciat? quo alloquio audeat circumvenire reginam amantem? unde capiat primum initium? et nunc huc, nunc illuc distrahit animum, et trahit in diversas partes, et volvit per omnia. Hoc consilium visum est melius ponderanti. Vocat Mnestheum, et Sergestum, et fortem Cloanthum: jubetque ut instruant classem secreto, et congregent socios ad littus, et præparent arma; et celent, quæ sit causa mutandarum rerum: interim, dum bona Dido ignorat, et non suspicatur abrumpi tantos amores, se quæsiturum aditus, et quæ tempora loquendi erunt commodissima; quæ via negotii conficiendi tutissima. Celeriter omnes obediunt læti mandato, et exequuntur jussa. Sed regina præsensit fraudem (quis possit decipere amantem!) et cognovit prima v, 138.-282. imperio monituque ap. Priscian. lib. XI.-283. agit sec. Rottend. quonam tres Burm. et ita Nonius. quonum Leid. 284. affatum Exc. Burm. et quæ alii, sed sustulit rò et Heins., Pierianorum et suorum librorum auctoritate.-285. Atque omnes codd. et Schol. Cruqu. Horatii н Od. 16. Importunum tamen et forte ex lib. VIII, 20 illatum, ubi duo hi versus repetuntur. Placet Heinsii conj. Utque animum. Brunck. utrumque versum omisit, suo periculo.-286. deest Gud. a m. pr., item fragm. Vatic. a m. pr.–288. fortemque Serestum optimi libri Medic. Gud. et alii ap. Pier. et Heins. et fragm. Vatic. ac duo Goth., et potest vulgata ex lib. 1, 510 repetita videri; unde etiam Anthea in nonnullos venit. Mestea, Cloanta al. 289. aptant-parant Goth. sec. et tert. sociosque vulgg., sed rò que sustulit Heins. post Pier. secundum codd. ad limina Exc. Burm.-290. parant alter Hamb. et abest ab ed. Junt. et quæ rebus sit Gud. cum fragm. Vatic. et binis aliis. Totum versum omittit alter Gudianus.-294. quis Heins. e libris, ut Virgilii mos fert. Vulg. qui.—295. et j. fragm. Vatic. facescunt Franc. capessunt pr. Hamb. pro var. lect.-296. dolo Ven. a m. sec., scilicet ut jungatur dolo fallere; qui Mentel. tert., ut sit quomodo. NOTE 288 Mnesthea, &c.] Accusativus eo, deque Sergesto, et Cloantho, Æn. ́ Græcus, pro Latino Mnestheum] De Delph. et Var. Clas. v. 116. Virg. 2 U |