Verane te facies, verus mihi nuntius affers, 310 Nate Dea? vivisne? aut, si lux alma recessit, Hector ubi est? Dixit, lacrymasque effudit, et omnem Subjicio, et raris turbatus vocibus hisco: Vivo equidem, vitamque extrema per omnia duco. 315 Heu! quis te casus dejectam conjuge tanto 320 tius te mihi sistis, o fili Veneris? an vivis? aut si lux alma abiit a te, ubi est Hector? Sic locuta est et emisit lacrymas, et implevit clamore omnem locum. Vix respondeo pauca marenti, et turbatus os aperio interruptis verbis: Certe vivo, et traho vitam per omnes miserias. Ne dubita, nam vera aspicis. Heu! quis casus successit tibi, privatæ tanto marito? aut quæ fortuna satis tibi congrua rediit ad te? O Andromache, tenesne conjugium Hectoris, an Pyrrhi? Demisit vultum, et humili voce dixit: O fortunata præ aliis, virgo Priami filia, coacta mori ad sepulcrum hostis, prope muros altos Trojæ; quæ non passa est ullam sortitionem, nec tetigit tert.-310. verum mihi Medic. adfert Zulich. et Exc. Burm. ita lenior oratio foret, at minus docta.-311. an si lux Goth. sec.-312. effundit tres ap. Burm. -313. Complevit Exc. Burm.-315. omina fragm. Vatic.-316. Nec duo Burm. Ne dubites alter Leid. Ne d. ne vera vides Gud. a m. pr. vera fides in sex lectum videbis, sed recentibus, ap. Heins. et Burm,, quod Heinsio Marklandoque arridet. Enimvero de oculorum fide, visuque adeo, hic agitur, non de narrrationis et auditionis fide. Recte vides etiam fragm. Vatic. servat.— 318. qua d. Reg. digna sacris Zulich. remansit Wall. F. fuisset Goth. tert. a m. pr. 319. Andromacha Mentel. pr. Andromachen nonnulli jam ap. Pierium, et Leid. duo, pr. Hamb. et Exc. Burm. ut sit : quæ digna satis Fortuna revisit Hectoris Andromachen? Pyrrhi quatuor ap. Burm. et Pirri duo Goth. Pyrrhi an c. aliquot Pieriani. servat Gud. a m. pr. Omnia deteriora. Vulgatam exhibet etiam fragm. Vatic. Dubito tamen an n? ab epico poëta sit. -320, dimissa alii, ut solet. submissa Exc. Burm.-321. alios Montalb.— NOTE 319 Connubia servas?] Manesne in viduitate, ac fide data Hectori: an vero transiisti ad Pyrrhi nuptias? 321 Priameia virgo] Polyxena, Priami et Hecubæ filia, amata ab Achille: qui cum ad ejus nuptias in templum Apollinis Thymbræi convenis set, a Paride, post Apollinis simulacrum latente, sagittæ ictu occisus est. Capto deinde Ilio, ejus umbra Polyxenam immolari sibi petiit. Illa ad Achillis tumulum ab ipso Pyrrho Achillis filio jugulata est. Jussa mori, quæ sortitus non pertulit ullos, 325 330 captiva lectum victoris domini. Nos post patriam combustam vecte per longinqua maria, parientes in captivitate, toleravimus superbiam familiæ Achillis, et juvenem ferocem: qui postea quærens Hermionen neptem Ledæ, et conjugium Spartanum, me servam tradidit possidendam Heleno, ipsi quoque servo. At Orestes ardens magno desiderio raptæ uxoris, et impulsus Furiis criminis sui, intercipit illum impro 325. vecti fragm. Vatic.-326. fastum aliquot Pier., minus poëtice. fatus alter Mentel. a m. pr., forte et Zulich., unde Heins. conj. flatus: sed v. Burm.-327. enixe tres Burm. et sic Donatus interpretatus est; male. v. Heins. et Burm. et Pier.-328. que abest ab uno Leid.-329. Me fumulo famulamque Heins. recepit; ita enim fere omnes Pieriani et Heinsiani omnes, cum Donato (adde fragm. Vatic.), excepto Hamb. pr., cui adde Goth. sec. et tert., qui tuentur id, quod olim legebatur: Me famulam famuloque. Ingratum tamen utrumque. Non male itaque Heins. conj. Me famulo famulam Heleno; ut hiatum imperiti librarii ferre noluerint; etsi hiatui intercedit Schrader. Emendatt. p. 138, nec tamen aliam medelam apponit. Ingratus est versus, quocumque te vertas. Poterat tamen poëta refingere: me famulo famulam dominus transmisit habendam. Me famulamque famulo ed. Mediol. transmittit. Sprot. concessit pr. Hamb. permisit Goth. tert.-330. flammatus Gud. et fragm. Vatic. cf. Burm.-331. Furiis scelerum Ven.-332. Excipit incautum NOTE 327 Servitio enixa] Andromache jugio prole oraculum consulentem, captiva a Pyrrho in uxorem admissa, eum ad ipsas aras Apollinis intersuscepit ex eo Molossum: qui parti fecit. Epiri nomen fecit, 292. 328 Ledæam Hermionen, &c.] Menelai filiam, Spartani sen Lacedæmonii regis, ex Helena filia Jovis et Ledæ. Hermione, Menelao ad Trojanum bellum profecto, a Tyndareo Ledæ marito desponsata est Oresti cognato suo, Agamemnonis filio. Eadem interim a patre Menelao ad Trojam desponsata est Pyrrho, Achillis filio: eidemque post confectum belJum tradita. Quod cum ægre ferret Orestes, Delphos venit: et nactus ibi Pyrrhum de futura sibi ex co con 331 Scelerum Furiis agitatus Orestes] Agamemnonis et Clytemnestræ filius: patre ad Trojam profecto, et Ægystho Clytemnestræ adultero Mycenas. tenente, subductus ejus insidiis a sorore Electra, et ad Strophium Phocidis principem missus est: ubi singularem cum ejus filio Pylade amicitiam contraxit. Post Trojam expugnatam, et patrem Agamemnonem Ægisthi insidiis jugulatum, matrem cum adultero interfecit. Ideo Furiis agitatus, ac post labores plurimos expiatus ac solutus criminę ab Areopa Excipit incautum, patriasque obtruncat ad aras. 335 vidum, et jugulat ad altaria patria. Per mortem Pyrrhi pars regni data cessit Heleno: qui a Trojano Chaone vocavit cognomine campos Chaonios et totam Chaoniam; et condidit in monte Pergama, et hanc arcem Iliacam. Sed quinam venti et insidiis Serv. citat ad III Ecl. 18 cum interpretamento. Mox que deest binis Burm. 334. Sors Heleno Voss., haud dubie elegantius. cf. Burm.-335. Ch. urbem pr. Hamburg. a Trojano tert. Rottend. dixi sec.-336. Pergameamque Medic. Lectum scilicet olim fuit a nonnullis Pergameam Iliacamque, ut ex Servio patet. Unde autem lectio illa fuerit, Pomponius Sab. memoriæ reliquit; sed Apronianus, inquit, Pergamiam legit; is scilicet, e cujus recensione Codicem Mediceum habemus.-337. Burm. in difficultates hic nescio quas se induerat, et conj. vel qui cursum huc venti vel quo cursum venti, quo f. d. Potuisse enim Andromachen satis scire, qui venti ex Troade ferrent. Enimvero sic argutari possis et in vulgari: quomodo huc venisti? et in Odyss. A. 171 πῶς δέ σε ναῦται Ηγαγον εἰς Ιθάκην ; etc. Scilicet si vulgari sermone usa esset Andromache, quæsivisset illa sic: quo casu ad has terras accessisti? Jam hoc poterat factum videri vel tempestate vel fato vel Deorum numine. Et NOTE gitis, aut, ut ait Cicero, ipsius Minervæ judicio, in regnum rediit. Hermionen uxorem accepit, occiso prius apud Delphos Pyrrho: cum ea regnum quoque Spartanum addidit suo. Corpus ejus, post mortem refossum, septem cubitorum fuisse refert Plinius lib. VII. 16. 332 Patrias ad aras] Certum est Pyrrhum ab Oreste occisum esse Delphis, in Phocide, apud ipsas Delphici Apollinis aras: Achillem vero Pyrrhi patrem interfectum a Paride, ad Trojam, in Apollinis Thymbræi templo; atque ita fatale fuisse patri et filio, ut apud Apollinem caderent. At varie se torquent interpretes, ut explicent, cur patrias aras poëta dixerit: multa comminiscuntur: hæc duo mihi videntur optima. I. Si ad sensum Nascimbæni per patrias, intelligamus easdem, ad quas pater Achilles occisus fuerat: nempe Apollineas, quanquam loco dissitas. II. Tamen tutius puto: patrias explicare ad sensum Turnebi, Græcas: ara enim Delphica, fere in medio totius Græciæ sita, publicum erat Græciæ totius oraculum. Addo, quod rem firmet: Epirum, ubi tum regnabat Pyrrhus, inter Græciæ provincias non esse habitam, ut patet ex Strabone 1. VII. Pyrrhum vero et Orestem patria Græcos fuisse: Orestem quidem Argivum e Peloponneso: Pyrrhum, patre natum Achille, Thessalo e Phthia; matre Deidamia, e Scyro Egæi Maris insula. 335 Trojano a Chaone] Chaon, unus e Priami filiis: quem Helenus frater cum in venatu ignarus occidisset, ad solatium doloris, regnum ejus nomine appellavit; regnavitque quasi tutor Molossi, ut jam diximus, 292. 336 Pergamaque, Iliacamque, &c.] Divisio est unius rei in duas : Pergamus enim fuit arx Iliaca, sive Trojana. Aut quisnam ignarum nostris Deus appulit oris ? Ecqua tamen puero est amissæ cura parentis? 340 quænam fata direxerunt tibi cursum? aut quis Deus adduxit te inscium ad nostra littora? Quid? puer Ascanius superestne et fruitur vita? is quem tibi jam Troja•• Quinam est jam puero dolor de amissa matre? quomodo et pater Æneas et .... hæc, ut vides, expressit poëta.-338. Quisnam Heins., ut fere omnes libri etiam Pieriani cum fragm. Vatic. Vulgo quis te ex glossa. quis jam ed. Ven. -339. aut v. Exc. Burm. vescitur auras plerique codd. Pier., nec improbat Heins. Fuit etiam in Parrhas. a m. sec. et in fragm. Vatic., ubi v. p. 174. cf. ad Tibull. II, 5, 63, et sup. 1, 550.-340. Quæ tibi alter Menag. In melioribus, inter quos Medic. Gud. fragm. Vatic., versus mancus est relictus; in aliis varie suppletus: Quem tibi jam Troja peperit fumante Creusa.-obsessa est enixa Creusa.-Troja est obsessa enixa Cr.-Troja natum fumante reliqui; inepte omnia. vid. Burm. post Pier. Ex uno Guelpherb. in Exc. Cort. notatum video Troja-peperit florente Creusa. Scilicet Ascanii ætas id postulare visa erat. Dubito equidem, an ex Virgilii schedis hoc fragmentum servatum sit; haud dubie enim illud rescissuri fuissent Tucca et Varius. Probabilius mihi fit, fuisse olim in margine ab aliquo versificatore varia in h. 1. tentata; unde sequens librarius expedire se non posset. Ceterum etiam hic locus docet, ex uno aliquo transcripto exemplo omnia fluxisse exemplaria Maronis. -341. Et quæ jam ante Heins. legebatur. At meliores Heins. et Pier. cum Donato et Carisio: Et qua tamen vel Ec qua tamen; hoc et fragm. Vatic. habet. Alii Etque tamen, Et quæ vel Ecquæ tam, Quæ tamen et p. Qua tamen et; ut in talibus errari fere solet. Ecquænam Goth. pr. Ecque Pompon. Sab. interpretatur. amissi parentis apud Carisium. v. Pierium ad h. 1. Probat hoc etiam Markland., sed v. Burm. amissæ est c. etiam nonnulli. Equidem hunc versum dudum suspectum habui; et adhuc persuasum mihi habeo, é vetere quidem libro eum ad nos pervenisse, sed aliquando ad marginem aliena manu ascriptum adhæsisse, una cum fragmento superioris versus, cujus reliqua pars obliterata erat; et, si bene anguror, a poëta tantum illa scripta erant: Quid puer Ascanius. Ecquid in antiquam v. Brunckius utrumque versum a poëta temere in chartam conjectum fuisse existimabat, ut olim ab eo retractaretur. Vix tamen hæc omnino poëtæ in animum venire potuere, Ecquid in antiquam virtutem animosque viriles Talia fundebat lacrymans, longosque ciebat 345 350 avunculus Hector incitant ipsum ad veterem fortitudinem et animos viriles? Talia dicebat plorans, et frustra movebat longos fletus: cum heros Helenus, filius Priami, effert se ex urbe, comitantibus plurimis: et agnoscit suos Trojanos, et lætus ducit in domum suam: et inter singulas voces emittit multum lacrymarum. Progredior, et agnosco parvam Trojam, et Pergama assimilata magnis, et siccum rivum cognomine Xanthi, et amplector postes portæ Scææ. Trojani quoque potiuntur simul urbe socia. Rex sub vastis porticibus excipiebat eos. Bibebant vini pocula in ............ cum aliena sint a re et loco.--342. Et quid multi, ut solent.-—343. avonculus Gud., ut semper in similibus 344. multosque c. Menag. pr. jamnosque alter Hamb., unde Heins. conj. largosque.—345. In casum Zulich. cum glossa: Enea et Trojanorum. cf. Burm.—346. Priamides Helenus multis duo Burm. aliquotque Pieriani; quod simplicius, ut sup. v. 295. cf. Pier. adfert Heins. e codd. suis omnibus. Vulgo offert. tres effert.—347. agnovitque alter Hamb. ad limina Heins. cum majore codd. parte. Sic et onines Goth., nisi quod unus lumina. Vulgo ad mania, quod in paucis recent. ille repererat.-348. lacrimans aliquot Pier., aliquot Heins., et edd. vett. nonnullæ ; manifesto sed proclivi lapsu. Nec aliter fuerat, puto, in Gudiano, qui lituram hic habebat, e qua Heins. tamen excitabat: multum lacrime pro lacrimarum curiose potius quam vere. Nam multum Homericum Toλλd est, pro valde, admodum, et talia amare Virgilium satis constat. lacrimis Exc. Burm. Porro fudit plerique Pier. et aliquot Heins., tert Goth., male; idem tamen Pompon. Sab. interpretatur.-349. ad parvam Sprot. et patriam Zulich. et Leid. a m. pr. 8. multis Perg. Witt. a pr. m.-352. feruntur Ven. et alter Hamb. pro var. lect. 353. 354. 355 hos tres versus ab aliena manu insertos esse vidit Jac. Bryant, quia cum reliquis non bene cohærent. Patrocinium eorum quomodo NOTE quæsiisset eam omnibus viis, ab omnibus amicis: quorum aliquis ad captivas deferre casum potuit. 348 Multum lacrymas] Alii legunt : Multum lacrymans. Favet primæ lectioni: quod alioqui verbum fundit nullo casu fulciretur. Favet secun dæ quod durum sit; multum lacry-. mas, pro multum lacrymarum. Hæreo tamen primæ, quia communior est. De Xantho, seu Scamandro Troadis fluvio, Æn. 1. 477. De Scaæa, Troja porta, Æn. 11. 612. |