Dulichiumque, Sameque, et Neritos ardua saxis. Et terram altricem sævi execramur Ulixi. Hunc petimus fessi, et parvæ succedimus urbi. 275 ritos alta rupibus. Evitamus scopulos Ithaca, regna Laërta, et detestamur regionem nutricem crudelis Ulyssis. Deinde etiam ostenditur procellosus vertex Leucate montis, et Apollo terribilis navigantibus. Hunc montem lassi petimus, et imus ad rum ludibria. Est Zákuvbos.-271. Same, Samos, Samo libri exhibent, sed plures Same. Medic. Sama. v. Burm. Nerytos Medic. Nericus Franc., male. Nam Nericus erat in continente oppidum v. Odyss. . 376.-272. Effugimus Ithaca scopulos nonnulli scripti et editi ante Pierium. Ithaca et L. r. Medic. Pierii, et Witt. cum Goth. sec. Ithaci Lerceaque regna Wall.-273. ultricem Goth. tert. Ulixi Heins. et h. 1. e scriptis reposuit. Vulgo Ulissis vel Ulixis. Ulixe Gud. a m. pr. Ulixes Moret. a sec. m. Ulyxei Medic. Pierii. 274. Leucaten umbrosa Sprot. Leucatem Oudart.-275. formidanduş alter Menag.-276. Successimus Zulich, a m. pr.-278. potimur Puget.— NOTE insula, Cephaleniam versus, mons est sive rupes, Leucata, cata. Hæc rupes, quia alba est, inde sibi et insulæ nomen fecit: Aevêòs enim, est, albus. Ex hac rupe qui amantes exiliissent in mare, sanári ab amore putabantur; quod fecisse perhibetur Sappho poëtria, Phaonis amore insaniens. Eidem rupi fanum Apollinis impositum fuisse testatur Strabo, cui quotannis in sacrificium solebat reus aliquis e rupe in mare dejici: quam ob rem, sive ob scopulorum asperitatem, dicitur hic, formidatus nautis Apollo. In ea insula urbs est eodem nomine Leucas, quam Plinius ait olim dictam fuisse Neritum: sed emendandus est ex Strabone, legendumque Nericos, non Neritum. De hac urbe Æneas loquitur, cum dicit: Parvæ succedimus urbi.' Tum deinde relictis illic navibus, ad Actiacum usque littus processit, a quo nondum Leucas divisa fuerat, ut colligi potest ex Homeri versibus apud Strabonem lib. x. IV. Igitur, sequitur ad septentrionem Actium promontorium, nunc Capo Figalo, in ipsis faucibus Ambracii sinus, ubi Actium erat oppidulum, et fanum alterum Apollinis: totus enim ille tractus Epiri sacer erat Apollini, dicebaturque Actius, id est, littoralis, ab akтǹ littus. 272 Laërtia regna] Laërtes Acrisii filius, Jovis nepos, vulgo Ulyssis pater creditus est: quidam tamen dixerę Ulyssem Anticlea quidem Laërtæ uxore prognatum esse, sed patre Si, sypho vel Autolyco. Regni autem Laërtæ præcipua quidem sedes Ithaca fuit: paruit tamen ipsi etiam Cephalenia, et Zacynthos, et Epiri magna pars, præcipue ubi Leucas; ut ex Strabone colligitur, et Homero, Iliad. II. 631. Dulichium vero et Echinades, etsi fortasse aliquando Laërtæ paruerant, siquidem Ulysses sæpe Dulichius appellatur; tamen earum incolas ad expeditionem Trojanam duxit Meges quadraginta navibus Iliad, 11.625, Anchora de prora jacitur; stant littore puppes. 280 parvam urbem. Anchora demittitur e prora, puppes sistunt in littore. Igitur potiti demum terra insperata, et sacrificamus Jovi, et cumulamus aras victimis, et nobilitamus Actium promontorium Trojanis ludis. Socii nudati committunt patrias 279. Lustramusque ed. Ven. Lustramurque Deo: conj. Jo. Schrader. sc. Apollini; ut Jovi e mala interpretatione provenerit. votis inc. tert. Rottend. -280. Acciaque multi, etiam ap. Pier. Acteaque duo. Acteiaque Voss. celebrantur un. Voss.-281. lactente Sprot. a pr. m. At v. Burm.-282. Audaces NOTE Solvi 279 Lustramurque Jovi, &c.] mus vota et sacrificia Jovi. Lustro enim, ut jam notavimus Æn. 1. 287 et 612. dicitur a luo, id est, solvo: unde cum vota Deo fecimus, voti rei sumus, ut diximus Ecl. v. 80. Igitur lustramur, cum solvimur voto: et multo etiam magis, cum ad placandos Deos pro delicto aliquo sacra expiatoria facimus. Ita ceremoniæ omnes, quæ ad sacra pertinent, lustrales dicuntur. Sic 1. vi. 231. in funere Miseni, sacerdos ter socios pura circumtulit unda........ lustravitque viros.' Sic 1. VIII. 183. post oblatas Herculi victimas Trojana juventus vescitur 'Perpetui tergo bovis et lustralibus extis.' Quare autem nunc lustrantur Jovi? Ut exsolvant vota, quæ nuncupaverat Anchises magnis numinibus, in Strophadum littore, supra 264. Quare Jovi præcipue sacrificia, Apollini ludos instituit. 280 Actiaque Iliacis, &c.] Alludit certe poëta ad ludos eos, quos Octavianus maxima celebritate instituit, post victoriam de M. Antonio et Cleopatra relatam, ad Actium Epiri promontorium, anno u. c. 723. IV. Nonas Septembris. Cujus ad memoriam, naves plurimas Apollini Actiaco consecravit; Actiacum templum majus extruxit; urbem Nicopolim condidit in ipsis faucibus sinus Ambracii, contra Actium, in eo loco ubi castra posuerat; locum ubi tentorium ipse habuerat magnis lapidibus con stravit, ibique trophæum e rostris captarum navium, et sacrarium Apollini sub dio excitavit; ludos inprimis instituit quinquennales, qui præcipue equestri decursu ac certamine nobi. lium puerorum patriciorumque virorum, tum gymnica pugna constabant. Sed ludos illos non exhibuit, nisi anno u. c. 726. quo anno ipse Octavianus vi. et M. Agrippa 11. consules fuerunt, perfeceruntque simul censum ac lustrum populi, anno proxime præcedente inceptum: quæ omnia leguntur apud Dionem, 1. 51. et 53. Atque hæc paulo fusius: quia ex his conjicio Virgilium ad hanc, quam explicamus, operis sui partem pervenisse hoc ipso anno 726. paulo post exhibitos ludos. Quia 1. Iliaci ludi, est ipsa equestris puerorum decursio, quam vocatam esse Trojam, et a Trojanis ad Romanos transiisse testatur Æn. v. 602. Facile autem Æneæ suppetebant equi, in Epiro, feracissima equorum regione. Ge. 1. 59. II. Palæstræ et nudati socii, sunt ludi gymnici, yuμvòs enim nudus est: qui Nudati socii. Juvat evasisse tot urbes ENEAS HÆC DE DANAIS VICTORIBUS ARMA. Linquere tum portus jubeo, et considere transtris. 285 290 luctas oleo fluente: delectat eos evitasse tot urbes Græcas, et iter habuisse inter medios hostes. Interea Sol circumagit annum integrum, et gelida hyems infestat mare Aquilonibus. Appendo liminibus anterioribus scutum æris cavi, quod gestaverat magnus Abas, et noto factum hoc versu : Eneas posuit hæc spolia de Græcis Troja victoribus relata. Postea impero socios relinquere portum et sedere in scamnis. Socii certatim verberant mare remis et radunt fluctus. Continuo præterimus altas arces Phæacum, et radimus littora Epiri, et intramus portum Chaonium, socii Puget.-282. 283 extant apud auctorem de progenie Augusti.-284. circumvertitur Zulich.-286. Ere novo Sprot. clypeo Rottend. sec.-287. aversis fingo Ven.-289, tum penitus Goth. sec. consistere duo Burm. perpetua variatione, sed male h. I.-291. ascendimus duo Burm. cum aliis, prave. urbes NOTE autem eo pugnæ genere exercebantur, nudi erant: atque ut manus adversariorum in lubricam cutem impactæ, facilius ictum amitterent; ideo sibi cutem, oleo, luto, et cera ungebant: hinc aliqui nomen palestræ deducunt a rŋλds lutum; quanquam alii melius a máλλw vibro, agito; ob variam agitationem et vibrationem. corporis ad evitandos ictus. III. Lustramur Jovi: alludit ad solennem populi lustrationem, quæ singulis quinquenniis post conditum populi Romani censum fiebat suovetaurilibus, id est sacrificio suis, ovis, et tauri aliisque ceremoniis quæ censum terminabant et condebant. Quod hoc anno u. c. 726. ab Octaviano perfectum est. 283 Argolicas] Græcas: Argi, urbs Peloponnesi, Æn. 1. 288. 286 Abantis, Postibus] Audax ac superbum Æneæ factum: qui in me diis Græcorum urbibus atque insulis, trophæa de Græcis ipsis victoribus erigit. Abas quis fuerit ambigitur : unus fortasse ex iis quos nocte suprema e comitibus Androgei occiderat, Æn. II. 371. Postibus autem figit Apollinei templi, vel Leucatæ, vel Actii. 289 Transtris] Scamnis, in quibus remiges sedent, quæ dicuntur etiam juga. 291 Phæacum abscondimus arces] Ab Actio promontorio, sive Leucade, ad occidentem deflexo cursu, occurrit deinde insula Phaacum, sive Corcyra, hodie Corfou: ad latus Epiri, olim hortis Alcinoi regis nobilitata, nunc sub ditione Veneta. Abscondimus arces, id est absconduntur nobis, dum celeri navis decursu prætermittuntur: qua voce usus est deinde Seneca Ep. 70. In hoc cursu rapidissimi Littoraque Epiri legimus, portuque subimus Hic incredibilis rerum fama occupat aures, 295 et accedimus ad excelsam urbem Buthrotum. Hic incredibilis rumor rerum implet aures nostras: Helenum filium Priami imperare per urbes Græcas, potitum uxore et regno Pyrrhi nepotis Æaci; et Andromachen rursus venisse in potestatem mariti Trojani. Obstupui: et pectus exarsit mirabili desiderio alloquendi hominem Sprot.-292. portusque s. Chaonio Medic. a m. pr., mox correctrix manus adjecit s. Et sane portusque s. Chaonios et c. multi codd. habent, vel contra metrum, et olim, ut vel ex Servio patet, habuerunt. Hinc grammaticorum tricæ, de quibus v. Pier. et Heins. Sed facile est ad intelligendum, primum librarii errore factum, ut communiore more portusque subimus scriberetur; hinc accommodarunt alterum. Burm. putabat scriptum primo fuisse portumque s. Chaonium. Chuonia Zulich. E Gothanis pr. et tert. veram lectionem agnoscunt.-293. Brutoti, Butroti, Bythroti, Bitroti, Biroti, Burrhoti, et quot modis non peccatur! accedimus Heins. e melioribus post Pier. revocavit, Vulgo ascendimus.-294. Hinc ed. Mediol.-295. Priamidenque Wall. Versus 294. 5. 7. recitantur ab auctore de progenie Augusti.-296. regnisque p. Leid. un. Si versus 296. 7. abessent: majorem videtur poëta mirationem moturus fuisse; etiam mox Andromache se inopinato obtulisset Æneæ. Verum has nostrorum hominum artes aspernatur Maro.-298. incensum est p. aliquot Pier. incensus pectus, ut græcismus sit, quatuor ap. Burm. amore est Parrhas, temporis primum pueritiam abscondimus.' Et bene dixit abscondimus arces, id est, urbes aliquas ad orientem insulæ sitas; non vero abscondimus insulam: quia Buthrotum, quam petebat, est in ipso conspectu, et ex adverso insulæ, qua ad occidentem vergit. 292 Epiri] Regni olim in Europa nobilis, cujus ad meridiem et occidentem est Mare Ionium, ad orientem Achaia et Thessalia, ad septentrionem Macedonia: nunc Albania inferior a quibusdam dicitur. Ejus olim præcipuæ partes fuerunt Acarnania, Cassiopaa, Amphilochia, Thesprotia; et Chaonia, quæ maxime occidentalis est, dicta etiam Molossia. Hanc tamen ab illa Strabo distinguit; Chao nia quidem, a Chaone Trojano, Heleni fratre; Molossia deinde, a Molosso Andromaches et Pyrrhi filio, qui regnavit ibi post Helenum, quem veluti tutorem, occiso Pyrrho, habuerat. In Chaonia urbs est Buthrotum, vel Buthrotus, hodie Butrinto; in ingressu portus Pelodis hoc est canosi, inquit Strabo 1. VII. de quo portu hic est mentio. In eadem ratione est Dodona sylva, ubi Jovis oraculum; quam tamen ibidem Strabo, primo Thesprotiæ, deinde Molossia, attributam fuisse testatur. 295 Priamiden Helenum] De eo Priami filio: deque Pyrrho, Achillis filio, Eaci pronepote, Æn. 11. 263. De Andromache, antea Hectoris uxore, Æn. II. 456, Compellare virum, et casus cognoscere tantos. Ante urbem in luco, falsi Simoëntis ad undam, 300 305 et sciendi tantos casus. Progredior ultra portum, relinquens naves et littus. Tunc forte Andromache ante urbem, in sacra sylva, ad aquas ficti Simoëntis, offerebat cineri solennes epulas et funebria munera, et appellabat Manes prope sepulcrum Hectoris, quod dedicaverat e viridi cespite vacuum; et binas aras, causam lacrymarum. Ut aspexit me accedentem, et stupefacta vidit circa me Trojana arma; attonita hoc magno prodigio, exanimata est in ipso aspectu: calor abiit ex ossibus: cadit, et longo post tempore vix demum ita loquitur: ~An vera species, et verus nun —299. agnoscere Ven.-300. Egredior portu et Leid. classes ac Hamb. pr. classemque et Parrhas. linquo Hamburg. pr. a m. sec.-301. Heins. cum; ante vulgo: Solennes tum, quod cum Brunckio revocavi: est enim gravior sic et minus impedita oratio; etsi Heinsio accedit fragm. Vatic. dapis Gud. a m. pr.-302. Simeontis, Simoontis aberrant. undas duo ap. Burm.-303. Andromachen fragm. Vatic.—304. cumulum alter Menag.—305. geminans Sprot. cum Goth. sec. caussa Leid. un. caussas Hamb. sec. 306. Troica Hamb. pr.– ext. rebus Leid. a m. sec. cf. Burm.-308. De Heins. adde fragm. Vatic. v. sup. 260. Porro multi distinguunt post Deriguit; minus bene. relinquit duo Burm. cum Goth. 307. Arma timens Hamb. sec. riguit e melioribus et h. 1. NOTE 301 Solennes dapes, &c.] Annua sacrificia, quæ vulgo cum epulis conjuncta erant, ex ipsis victimarum extis. De Simoënte, Trojano fluvio, cujus nomen alicui rivalo Andromache in Epiro tribuerat, Æn. 1. 104. De Hectore, ibid. 103. 303 Libabat cineri] Vel vero cineri, cujus partem aliquam in urna deferre secum Andromache potuerat, ex iis qui collecti sunt ex ejus funere, Iliad. ultimo, 790. vel ejus Manibus atque umbræ. Tristia dona] Lac, sanguinem, &c. ut supra 66. Unde proprie, libabat, erit effundebat: quanDelph. et Var. Clas. Virg. quam generatim etiam sumi potest pro sacrificabat. De hac voce, Æn. 1. 740. 304 Inunem] Tumulum honorarium vocat Suetonius in Claudio c. 1. Xenophon in Exped. Cyri 1. vi. kevotάplov, id est vacuum tumulum. 305 Geminas, causam lacrymis, &c.] Alteram Hectori; alteram Astyanacti filio, quem Græci e Trojæ turribus præcipitem miserant. Vel potius utramque Hectori: quia geminas heroibus dicari mos erat, supra 62. Causum lacrymis] Id est, quæ viri memoriam, ac dolorem suum alerent. 2 P |