Huc feror; hæc fessos tuto placidissima portu Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, 80 Occurrit; veterem Anchisen agnoscit amicum. 85 tranquillissima excipit securo portu nos lassos: egressi e navibus veneramur urbem Apollinis. Rex Anius, idem rex populi et sacerdos Apollinis, coronatus circa caput taniis et lauro dicata Apollini, venit obviam, et agnoscit Anchisen antiquum amicum. Jungimus manus in signum hospitii. Reverebar templum Apollinis conditum vetere saxo: O Thymbrae, concede nobis propriam sedem, da muros fatigatis, Burm. cum fixa sit, jam non agitatur ventis, ut ante; sed est hveμóeσσa kal άτрожоs.-78. et fessos Exc. Burm. huc f. Dorvill. toto Montalb.--81. lauru Caris. lib. 1, 109 legit, notante Heins.-82. Aberrant fere codd. Heins. et Burmanni in Anchisem; ut vero metro consulant, concinnant reliqua varie : veteremque A. vel veterem Anchisemque vel v. A. cognovit. Etiam pro agnoscit plerique ap. Pier. et Heins. agnovit, etiam sic vetustiss. fragm. Vatic.84. veneramur aliquot ap. Pier. et Heins. et unus Burm. ex antecedente oratione, aut forte ab aliquo, quem offendebat post v. 79 veneramur, quod sequitur, venerabar. Eadem de causa et quia oratio paulo molestius decurrit, Jac. Bryant acute suspicabatur, versus 80-84 esse insititios. Saltem hoc concedendum: versus a poëta nondum satis politos et reliquis adaptatos esse. Equidem suspicabar versum 79 post Accipit inexpletum relictum, male esse ab alia manu suppletum.-85. patriam domum Schol. Horat. Cruqu. lib. III, NOTE errasse mari, atque adeo aliquando Veterum more, Dorippe fuere tres, Eno, Spermo, et Elais, dictæ Canotropæ, a kaiòs novus, et Tpérw verto: quod Bacchi bene ficio, quicquid tangerent, novas in formas verterent: Eno quidem in οἶνον vinum ; Spermo in σπέρμα semen triticeum; Elais in λauov oleum. Fabula inde est, quod pater magnam eorum vim colligeret, ex donis Apollini Delio oblatis. Constat enim ex antiquis monumentis, quæ citat Cerdanus, aram Apollinis Delii nullo victimarum sanguine cultam fuisse, sed precibus, floribus, &c. unde ait solum Æneas venerabar; et preces suas, non etiam victimas commemorat. 85 Thymbræe] Strabo 1. xi, ait Et genus, et mansuram urbem! Serva altera Trojæ Vix ea fatus eram : tremere omnia visa repente, 90 et familias, et urbem stabilem! protege secunda Pergama Troja, reliquias Græcorum et crudelis Achillis! Quem sequimur? aut quo imperas nos ire, et ubi statuere sedes? O pater! præbe nobis omen, et descende in mentes nostras. Vix dixeram ista: statim omnia visa sunt trepidare, et portæ, et laurus Dei: et totus mons circum concuti, et tentorium sonare apertis recessibus. Humiles cadimus in terram, et vox pervenit ad aures: Trojani fortes; quæ terra vos produxit a prima origine Od. 13, quod illustrat Heins. Da T. domum propriam Montalb.-87. Achilli firmat Heins. et h. 1. cf. sup. 1, 34, al. Achillis. At Achillei fragm. Vatic.— 90. erat Parrhas. in marg.-91. Liminaque et l. duo ap. Burm. limina sunt Zulich. que post limina plane abest a Franc. laurosque Rottend. tert. a m. pr. ---93. et deest Leid. et Oudart. ad auras aliquot Pier. sec. Hamb. et Witt. v. NOTE campum esse Thymbram, in agro Trojano, quem Thymbrius fluvius interfluit, in Scamandrum influens, ubi templum est Apollinis Thymbræi: quibus locis ex Servio nomen est a copia thymbræ, herbæ condimentariæ, sariette. Hic Eneas Apollinem, non Delium vocat, sed Thymbræum: ut ostendat unum eundemque Deum esse, eumque sibi placabilem reddat, commemoratione Trojani cultus et patrii templi. 91 Liminaque, laurusque, &c.] Vel laurus, qua caput simulacri coronabatur. Vel potius laurea sylva, consita in templi limine seu vestibulo : more veterum, qui lucos templis addebant. Notetur hic syllaba que, contra naturam producta. 92 Mons, &c.] Cynthus, mons Deli insulæ unde Apollo Cynthius, et Diana Cynthia. Cortina] Proprie fuit vas tingendis lanis, dictum a corte, bassecour; vel quia hujus vasis forma rotunda fuit, ut cortis, quam rotundam fuisse habemus ex Catone; vel quia vasis hujus magnus erat usus in corte. Hinc a formæ similitudine cortina appellatio translata est ab Ennio ad significandum hemisphærium cœli. 'Quæque freto cava cœruleo cortina receptat.' Hinc ad exprimendum tentorium circa tripoda Delphicum, ubi sedens Pythia puella vaticinabatur. Hinc ad vela illa quibus in theatro histriones latent; et in sacris libris quælibet pellicea tentoria, courtines. Alii aliunde deducunt: vel a corio Pythonis serpentis, ex quo tentorium Delphici tripodis factum dicunt: vel a corde puellæ, quod illic a Phœbo tenebatur; sed primum probabilius Vossio videtur, Scaligero, &c. Prima tulit tellus, eadem vos ubere læto 95 100 majorum, eadem fertili sinu excipiet vos redeuntes: quærite veterem genitricem. Illic familia Enea regnabit in regiones omnes, et filii filiorum, et qui orientur ab illis. Apollo hæc dixit: et gaudium magnum ortum est mixto tumultu, et omnes inquirunt quæ sit ea urbs, quo Phoebus revocet vagos, et imperet eos redire. pater meus recogitans historias antiquorum hominum, dixit: O primates, audite, et intelligite spes vestras. Creta, insula Jovis magni, sita est in medio mari: ubi Tune sup. v. 40.-94. de stirpe aliquot Pieriani.-95. lata pr. Rottend. pro var. lect. vel toto Sprot.-96. exq. terram Zulich. ex interpr.-98. ab ipsis Ven.99. excita Hugen.-100. sint hæc Ven. quæ sunt Leid., sed v. Burm. cf. sup. 11, 123.-101. jubeatve ed. Ald. et Junt. Goth. pr.-102. volvens veterum multi. priorum Montalb.-103. o deest quatuor Burm. dicite tres.—104. medio magni NOTÆ Hic autem ambiguum est, an velum simpliciter, an etiam tripodis tentorium significet: cum dubium sit an ex tripode, an per puellam, an per Anium regem, an sola Dei voce redditum sit ex adytis hoc Æneæ oraculum. 95 Ubere] De ubere terræ, pro ubertate, Æn. 1. 535. et Ge. 11. 185. 97 Domus Eneæ, &c.] Versus ii duo vaticinium continent, de magnitudine Romani imperii. Traducti sunt ex Homero Iliad. xx. 306. ubi Neptunus Æneam ab Achille occidendum periculo eripit. Sed apud Homerum illic, et in hymno Veneris 197. omnia exemplaria habent, non πάντεσσιν cunctis, sed Τρώεσσιν Trojanis: unde plerique putant Æneam non venisse in Italiam, sed post Pri ameæ familiæ excidium Troja reg nasse cujus rei sane multa vestigia et argumenta profert Bochartus in dissertatione quam Segresius præfixit Gallico suo Virgilio: prævaluit tamen Italorum opinio, quam secutus est Virgilius. 102 Volvens monumenta, &c.] Erravit in ea explicatione oraculi et pater et filius: pater quidem, quod in re dubia, qualis erat origo Trojanæ gentis, quæ per Dardanum ex Italia, per Teucrum e Creta oriebatur, minime dubitarit: filius autem, quod patrem non monuerit, se a Creusa abeunte audivisse, sibi sedes a Diis in Italia ad Tybrim fluvium esse paratas; quod in alteram interpretationis partem deflectere patris animum potuisset : vide Æn. 11. 781. 104 Creta, &c.] Candie, ingens insula Mediterranei Maris: inter 1 Mons Idæus ubi, et gentis cunabula nostræ. 105 110 est mons Ida, et origo nationis nostræ; incolæ illius occupant centum urbes magnas, regna fertilissima: unde, si bene memini auditarum rerum, maximus pater Teucer primo advenit ad promontorium Rhateum, et elegit sedem regni: nondum Ilium et arx Pergamus condita erat, degebant in profundis vallibus. Hinc venit mater Cybele protectrix loci et cymbala Corybantia, et sylva Idæa: hinc fidele arcanum Goth. tert.-105. ibi multi ap. Burm. et deest Zulich.-106. urbis multi Pier. et duo Heins. At urbes Valerius Probus in codice, qui ipsius Maronis fuerat, scriptum repererat, ap. Gell. xIII, 19.-108. Teucrus defendit Heins. e libris et Grammaticis; adde fragm. Vatic. alii Teucer, vel Teucros, v. Pier. et Bened. adductus alter Hamb. delectus pro delatus, et a m. sec. devectus Leid. unus. primum transvectus Goth. sec. in oras multi ap. Pier. fragm. Vatic. p. 172, et tres Goth. Critheas-in oras Dorvill.-109. Aptavitque aliquot Burm. cum Goth. sec. regni Hamb. sec. Ilion et duo etiam hic.-i11. Hic Nonius Marcellus in colere, Serv. ad Æn. x, 220 et Wall. Porro varie scribitur, Cybele, Cybeles, Cybeli (hoc quidem inani, ut solet, verborum apparatu ornat Catrous) apud Pier. et Heinsium, cujus docta nota est qui Phrygia aut Cretica lingua oμívõos appellatur. Præterea veterum colonorum more, patria nomina intulit in Troadem, et montem vocavit Idam ab Ida Cretensi monte. Æn. 11. 801. a patre suo Scamandrum fluvium, qui antea Xanthus vocabatur; unde Homerus ait Xanthum a Diis vocari, Scamandrum ab hominibus; id est nomen hoc esse illo recentius. Denique cultum Cybeles matris Deorum in Phrygiam intulit e Creta, ubi illa Jovem pepererat et aluerat. 108 Teucrus Rhateas] Teucer, Scamandri Cretensis filius, cum insula frugum inopia laboraret, dicitur, ad sedes novas quærendas, cum tertia populi parte solvisse; acceptoque oraculo, ibi se positurum sedes, ubi esset a terrigenis noctu oppugnatus, in Phrygia circa Amaxitum et Rhoteum Troadis in Hellesponto promontorium maxima murium multitudine vexatus, ibi sedem fixit, templum constituit Apollini Smintheo, cujus et Ops, Saturni uxor, mater Desimulacrum pede premebat murem, orum ac terra ipsa. 109 Optavitque locum regno] Elegit: sic Æn. 1. 429. Pars optare locum tecto.' Et vero primus ibi regnavit : pauloque post venit ex Italia Dardanus, qui ab ipso in generum ac successorem ascitus est. n. 1. 239. 111 Mater, &c.] Quæ et Rhea, Nomen, vel a Idæumque nemus; hinc fida silentia sacris, Et juncti currum dominæ subiere leones. Ergo agite, et, Divum ducunt qua jussa, sequamur: Nec longo distant cursu; modo Jupiter adsit, 115 ceremoniarum, et juncti leones traxerunt currum Dea. Itaque agite, et eamus qua mandata Deorum nos ducunt. Propitiemus ventos, et proficiscamur in regnum Creticum. Neque abest longo spatio: dum Jupiter faveat, tertia dies appellet naves ad littus Creticum. Sic locutus immolavit in altaribus dignas victimas: Nep ad h. 1. et, ut Cybeles cum ceteris conveniret, mutatum etiam mater in matris, et refinxere adeo: Hinc matris cultri Cybeles ap. Pier. Nam librariorum lapsus sunt Cybili, Cibili, Cibeli, Cybile, Cibelæ, et al. Sane mons ille Phrygiæ, qui Matri Deum nomen dedit, recte scribitur et Cybelus, sc. mons, et Cybele, et Cybelon, Græcisque τὸ Κύβελον, τὰ Κύβελα, ἡ Κυβέλη (unde ipsa Dea ἡ KvBéλn et Kußhan). Heinsius Cybelæ prætulit hic et x1, 768, quoniam Virgilius talem formam amat, et quod hoc proximum est lectioni vulg. Cybele, quæ in plerisque libris, etiam Medic. et Fragm. Vatic., occurrit (item in tribus Goth.), et a Nonio Marcello firmatur. Interpretati autem erant vulgo, ut ex Pompon. Sab. apparet: mater Cybele cultrix, sc. sacrorum. C. ira Witt. pro æra. -112. et fida Schol. Cruqu. Horat. III Ód. 1.—113. vincti Franc. victi Dorvill. -114. Divum Gud. quo Goth. sec. qua ducunt tres Burm. qua fata ed. Ven.— 115. Gnosia e scriptis tuetur Heins. Gud. et alii Cnosia. Vulgo Gnossia; sed de hac scripturæ varietate auctores de numis et marmoribus sunt videndi. Dijudicanda omnino res est ex eo, quod simplici litera veteres, geminata seriores, utebantur.-116. Nec distant longo Menag. sec.-117. sistat Hamb. sec. NOTE Cybele monte Phrygiæ: vel a кußßew, in caput saltare, caput rotare, quod in sacris ejus ministri crebro caput rotarent. Et vero Græcis ipsa dicitur et Κυβέλη, et Κυβήβη. Vocabantur ministri illi Corybantes, Curetes, et Dactyli Idæi, Jovis altores, qui frequenti cymbalorum æreorum pulsu in sacris utebantur. Vehebatur curru, quia ex Lucret. 1. 11. 600. terra est, terra autem in medio pendet. Trahebatur a leonibus, quia mater est omnium, et parentum officiis proles etiam ferocissima molliri debet. Cetera ejus mysteria ibi fuse ab eodem Lucretio explicantur. Premebantur autem ejus sacra gravi silentio, ut et Cereris ceremoniæ: fortasse ut inscrutabilem terræ profunditatem exprime rent. Reliqua vide G. IV. 151. et En. vi. 784. Cultrix Cybela] In quo Phrygiæ monte culta esse dicitur: atque adeo hunc incoluisse dici potest, et protexisse, quomodo Juno Carthaginem, 1. 1. 20. Quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabita coluisse Samo.' Alii cultrix Cybele, pro cultrice montium, in quibus coli amavit, quo nomine eam appellat Catul. de nuptiis Pelei, 300. 'Unigenamque sinu cultricem montibus Idæ.' 115 Gnosia regna] Cretam, cujus urbs præcipua Gnosus, supra 104. 116 Jupiter] Sumitur hic, vel pro Deorum rege, qui natus in Creta eidem præfuerat; vel pro aëre ventis impulso, ut a Catullo sumitur in Pha |