Page images
PDF
EPUB

Barbarico postes auro spoliisque superbi,
Procubuere. Tenent Danai, qua deficit ignis.
Forsitan et, Priami fuerint quæ fata, requiras.
Urbis uti captæ casum, convulsaque vidit
Limina tectorum, et medium in penetralibus hostem :
Arma diu senior desueta trementibus ævo

Circumdat nequicquam humeris, et inutile ferrum
Cingitur, ac densos fertur moriturus in hostes.
Ædibus in mediis, nudoque sub ætheris axe,
Ingens ara fuit; juxtaque veterrima laurus

505

510

erat ei magna spes posteritatis: portæ ornata auro peregrino et spoliis, ceciderunt: ubi deest ignis, occupant locum Græci. Forte etiam petes, quæ fuerit sors Priami. Postquam vidit ruinam captæ urbis, et perruptas portas domus, et hostem in medio ejus recessu: senex frustra induit humeris senio trementibus arma diu desueta, et accingitur gladio inutili, et ruit moriturus in confertos hostes. In media domo et sub apertis auris cœli fuit ara magna, et prope laurus antiquissima,

[ocr errors]

ed. Ven. cum Goth. sec. alta Scheffer.-506. fuerint Priami Oudart. fuerunt Franc. a m. pr. requiris tres Burm. requires Witt. Voss. et Carisius Grammat.-507. uti Heins. reposuit e Mediceo aliisque melioribus. Vulgo ubi, quod interpretamenti loco esse potest: ubi hic Ven. et Parrhas. casus Hamb. pr. collapsaque vidit Schol. Juven. ad Sat. x, 268.-508. mediis penetralibus et mediis in p. passim codd. ap. Pierium, Heins. et Burm., manifesta corruptela exquisitioris formæ : medium in p. hostem. vide sup. 1, 348, et sæpe alibi. cf. Burm. in omissum in nonnullis.-509. senio Goth. pr. distincta Wall. timentibus Rottend. sec.-510. nec quicquam Franc. cum al.-511. hac densos tres Burm. moriturus fertur Oudart. ad hostes aliquot Pierii codd.—

NOTE

[blocks in formation]

512 Sub ætheris axe] Sub Dio, vel sub Jove; id est, sub ipso aëre et aperto cœlo, quem locum in mediis domibus impluvium vocant. Axe] Cœlo. Vel quia pars cœli nobis imminens signum habet maxime conspicuum, ursam, sive septentriones; quod et plaustrum dicitur, et axis ideo dici potest, juxta Servium. Vel quia, sicut poli, ita et axis, pro toto cœlo sumitur: sunt enim poli, puncta duo axem terminantia; axis autem, linea ipsa sive obelus, circa quem cœlnm volvi concipitur.

513 Ingens ara fuit] Ara illa, in loco subdiali et aperto, mediis in ædibus posita fuit, et Jovi Herceo dicata, ex Athenæo 1. v. Ad hanc occisus

Incumbens aræ, atque umbra complexa Penates.
Hic Hecuba et natæ nequicquam altaria circum,
Præcipites atra ceu tempestate columbæ,
Condensæ, et Divum amplexæ simulacra sedebant.
Ipsum autem sumtis Priamum juvenalibus armis
Ut vidit: Quæ mens tam dira, miserrime conjux,
Impulit his cingi telis? aut quo ruis? inquit.
Non tali auxilio, nec defensoribus istis

515

520

Tempus eget; nọn, si ipse meus nunc afforet Hector.
Huc tandem concede; hæc ara tuebitur omnes :

Aut moriere simul. Sic ore effata, recepit

Ad sese, et sacra longævum in sede locavit.
Ecce autem elapsus Pyrrhi de cæde Polites,

525

Unus natorum Priami, per tela, per hostes

imminens ara, et tegens umbra Deos domesticos. Hic Hecuba, et ejus filiæ, frustra circa aras confertæ, sicut fugientes columbæ per nigram tempestatem, et amplectentes Deorum statuas, eis adhærebant. Cum vero vidit Priamum ipsum sumtis armis juvenilibus: Quæ tam funesta mens, ait, o miser marite, impulit te ad induenda hæc arma? aut quo curris? Tempus præsens non indiget tali subsidio, nec talibus propugnatoribus; ne si meus quidem Hector nunc ipse adesset. Huc denique te recipe: hæc ara proteget cunctos, aut morieris nobiscum. Sic ore locuta, accepit senem juxta se, et posuit eum in sacro sedili. Ecce autem Polites, unus filiorum Priami, evitata morte illata a Pyrrho, inter arma, inter hostes,

515. altaria cingunt Goth. tert.-517. sedebant Heins. iterum reduxit vestustiorum codd. etiam Pierianorum auctoritate; et recte idem Burmannus monet convenire r altaria circum et condensa. Vulgo tenebant, quod cum multis aliis Medic. a m. pr. habet et Ge. Fabricius ex Ovid. x Met. 413 defendere volebat. ferebant alter Moret.-518. juvenalibus Heins. cum Medic. et aliis melioribus, etiam Pierii. Vulgo juvenilibus, at poëta rarius sequi debet.-521. non def. Montalb. def. astis Menag. pr.-522. meis Montalb., male v. 1, 232. III, 489 Burm.-524. Vel m. Parrhas. affata plures Burm.525. longævom Gud. in abest Excerptis Burm. et Goth. tert. a sede Bigot.

NOTE

fuit Priamus; ex Euripide, Pausania, Ovidio, Seneca. Dicebatur Herceus ἕρκειος, ab ἕρκος septum, quia intra domorum septa statuebatur ejus ara. Præter oculos naturales duos, tertium habebat in fronte, ex Pausania in Corinth. Non assentior Turnebo 1. xiv. 15. in hac ara sacratum fuisse ignem perpetuum; sed ignem recens a Priamo excitatum ad placandos Deos, de quo 502.

513 Laurus] Hanc aliqui dicunt arte factam fuisse: cujus truncus eubitorum duodecim ex auro purissimo; rami et folia ex auro et argento; flores et fructus e gemmis. Sed sativam et naturalem puto.

514 Penates] Vel domum intelligit, vel statuas domesticorum Deorum cum Herceo Jove in eadem ara positas. De Penatibus, infra 717.

Porticibus longis fugit, et vacua atria lustrat

Saucius. Illum ardens infesto vulnere Pyrrhus
Insequitur, jam jamque manu tenet, et premit hasta.
Ut tandem ante oculos evasit et ora parentum,
Concidit, ac multo vitam cum sanguine fudit.

530

Hic Priamus, quanquam in media jam morte tenetur,
Non tamen abstinuit, nec voci iræque pepercit.
At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis,
Di, si qua est coelo pietas, quæ talia curet,
Persolvant grates dignas, et præmia reddant
Debita: qui nati coram me cernere letum
Fecisti, et patrios foedasti funere vultus.
At non ille, satum quo te mentiris, Achilles
Talis in hoste fuit Priamo; sed jura fidemque
Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcro

535

540

fugit per longas porticus, et pererrat ampla atria, vulneratus: Pyrrhus furens persequitur illum inimico telo, et prope manu attingit, urgetque hasta. Postquam autem Polites pervenit ante oculos et ora parentum, cecidit, et emisit animam cum multo sanguine. Tum Priamus etsi jam in media morte positus, tamen non sibi temperavit, nec iram et vocem continuit: Tibi vero, exclamat, Dii referant meritam gratiam, et reddant debitam mercedem pro hoc crimine, et talibus factis; si est in cœlo aliqua pietas, quæ provideat talia: tibi, inquam, qui fecisti me coram videre mortem filii, et funestasti faciem patris hac cade. At ille Achilles, ex quo fingis te procreatum esse, talis non fuit erga hostem Priamum: sed rationem habuit juris gentium et fidei debitæ supplicantibus; et restituit tumulo exanime

528. fuit duo Burm., ut forte alibi. fugiens vacua Bigot.-529. infecto see. Moret. et ed. Dan. Heins. infausto Menag. pr. infesto in vulnere Oblongus Pierii, saucius enim erat Polites; quod ferri posset.-531. evasit et ante p. quidam Pieriani, e glossa.-532. et vitam multo Wall. fundit plerique Pieriani.-533. in deest sec. Menag. Hamb. sec. et Parrhas., quod et ipse abesse malim. media jam in pr. Moret., vide sup. 508.-535. Ac tibi ed. Ven. Et ta Voss. pro scelere tanto pr. Hamb.-536. si qua cœlo Bigot. si qua cœlo est Dorvill. in cœlo Leid. est pietas cœlo q. t. curat Menag. pr. curent Medic. et Parrhas.-539. f. vulnere v. Ven. Parrhas. sec. Hamb. et Goth. pr. sanguine Bigot. a m. pr. Dorvill. et Wall., quæ solennes sunt aut aberrationes aut interpolationes. Posterius quidem non displicere video Burmanno ad Antholog. Vet. Lat. p. 338, nec, quod ad sensum attinet, dissentias; sed funus haud dubie exquisitius poëtaque dignius. Fecisti, patrios f. et v. sec. Moret. vultos Medic. pro voltus v. Heins.-540. a quo te Reg.-542. exhibuit Bigot.

NOTE

529 Vulnere] Ictu, vel telo, quo vulnus infligitur.

542 Supplicis, &c.] De hac Priami

supplicatione apud Achillem, pro repetendo Hectoris cadavere, Æn. I. 103.

Reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit.
Sic fatus senior, telumque imbelle sine ictu
Conjecit: rauco quod protinus ære repulsum,
Et summo clypei nequicquam umbone pependit.
Cui Pyrrhus: Referes ergo hæc, et nuntius ibis
Pelidæ genitori. Illi mea tristia facta,

Degeneremque Neoptolemum narrare memento.

[ocr errors]

545

Nunc morere. Hoc dicens, altaria ad ipsa trementem 550
Traxit et in multo lapsantem sanguine nati,

Implicuitque comam læva; dextraque coruscum
Extulit, ac lateri capulo tenus abdidit, ensem.
Hæc finis Priami fatorum: hic exitus illum
Sorte tulit, Trojam incensam, et prolapsa videntem
Pergama; tot quondam populis terrisque superbum

555

corpus Hectoris, et me remisit in urbem meam. Sic dixit senex, et projecit telum debile absque impetu: quod statim resiliit ex ære rauco, et frustra pependit e summo umbone clypei. Cui Pyrrhus respondit: Feres ergo ista, et ibis nuntius ad Achillem patrem meum: memento narrare illi mea indigna facta, et Pyrrhum degenerem. Nunc morere. Hac dicens, trahit eum ad ipsas aras trepidum, et vacil lantem in medio sanguine filii, et involvit sinistra capillos, ac dextera sustulit ensem micantem, condiditque in ejus latus usque ad manubrium. Hic fuit terminus casuum Priami: hic exitus necessitate abstulit eum, videntem Pergama eversa et Trojam combustam: eum inquam regem Asiæ, clarum propter tot gentes, et tot regi

et

que abest a nonnullis Pierii, Heins. et Burm.-543. recessit Parrhas.-544. fatur Bigot. et Leid. un.-545. Projecit Parrhas., quod admodum se commendat, ut hoc verbo irritum ictum notet, vel Burmanno judice. repulsum est Puget. Parrhas. et ed. Ven. cum Goth. tert. sepultum et sepultum est e suis codd. laudat Pierius, unde Gifanius faciebat repultum, antique pro repulsum; male. v. Burm.-546. E summo Vratisl., ut dudum ipse malueram. non citat Lutat. ad Stat. 1 Theb. 377. repellit alter Hamb.-547. Cum P. tertius Moret. tum sec. Moret. 548. illic Zulich., et mirum veteres illi pro adverbio h. 1. accepisse. Sic Donatus et Servius. fata sec. Moret. Sprot. et Donat. ad Terent. ap. Heins. dicta Nonius in triste. Sed v. Not.550. Hoc Heins. consensu codicum, etiam Pierianorum; vulgo hæc.-551, laxantem Ven. pr. Hamb. et Goth. pr.-552. implevitque sec. Hamb. Gud. a m. pr., non male, si lævam legas cum Burm.-553. scapulo Sprot. a m. sec. et Witt. addidit idem cum Goth. sec.-554. Hæc finis v. Gell. xIII, 20, et Heins. ad En. III, 145. Hic f. duo Goth. Hic f. Priami, hic fatorum exitus Francian. hac exitus illum Sorte tulit conj. Heins.-555. et lapsa aliquot ap. Burm.—556. populis quondam Parrhaș. et Wall,—557. æquore pro littore

NOTE

546 Umbone] Umbo, &μßwv est quicquid in plano eminet, rotunda figura: talis erat media pars clypei. Pelides Achilles, filius Pelei, de quo, Æn. r, 34,

coma

554 Hæc finis] Vulgo masculini generis est: hic etiam fœminini, ut et Æn. v. 384. Quæ finis standi?

Regnatorem Asia. Jacet ingens littore truncus,
Avulsumque humeris caput, et sine nomine corpus.
At me tum primum sævus circumstetit horror.
Obstupui; subiit cari genitoris imago,
Ut regem æquævum crudeli vulnere vidi
Vitam exhalantem; subiit deserta Creusa,
Et direpta domus, et parvi casus Iuli.
Respicio, et quae sit me circum copia lustro.
Deseruere omnes defessi, et corpora saltu
Ad terram misere aut ignibus ægra dedere.

[Jamque adeo super unus eram : cum limina Vestæ

560

565

ones: jacet in littore magnus truncus, et caput abscissum ex humeris, et cadaver sine nomine. Tunc vero primum dirus horror invasit me. Attonitus fui: venit in mentem imago dilecti patris mei, quando vidi regem ipsi coævum efflantem crudeli plaga animam: venit in mentem Creusa derelicta, et spoliata domus, et periculum parvi Ascanii. Circumspicio, et quæro quænam esset circa me multitudo. Omnes me reliquerant fatigati, et corpora saliendo præcipitaverant in terram, aut afflicta conjecerant in flammas. Et jam fere restabam solus, cum video filiam Tyndarei occupantem tem

Dorvill., Burmannus conj. limine sc. regiæ. Non est solicitanda bona lectio, quam confirmant Manilius et Seneca. v. Not.-558. avolsumque Gud. cum Medic. abscissumque Oudart. et Leid. unus; sed atrocius avulsum. v. Burm.-559. Ut me Menag. sec. cum primum quatuor Burm. at mecum p. Witt. error Hugen.-561. funere Oudart. et Parrhas. a m. pr. v. sup. 539. -562. subit et multi Pierii, Heinsii et Burm. Cur vero ante Subiit majore distinctione sententiam jugulent vulgo editiones, non video; itaque eam mutavi.—563. ut d. codices ap. Pier. et deserta alii ap. eund.-564. Despicio Oudart. me circum Heins. e codd. ut mollius; vulgo circum me. In Wall. am. pr. quæ sit rerum mihi copia.-566. dederunt Bigot.-567. Versus hi XXII usque ad v. 588 ab omnibus Pierii, Heinsii, et Burmanni codd, aberant, excepto Menag. alt., in quo recentiore manu erant ascripti, addita subscriptione: Ista metra non sunt de textu. In nonnullis ap. Burmannum (non in omnibus libris, ut Catrœus jactat) non hic sed initio Æneidos exarati reperiuntur. Neque hos versus Servius, Donatus, et Pomponius interpretantur. Desunt etiam in edd. nonnullis antiquis, sed paucis. E Codicibus unum Dorvillianum, nullius auctoritatis codicem, Burmannus memorat, in quo illi legebantur. At e nostris Gothanis primus et secundus eos exhibent, ut et Bongars. alter in Excerptis Cortii et Vaticani nonnulli, sed omnes recentio

NOTE

557 Regnatorem Asia] Priamus enim imperasse dicitur Phrygiæ Minori ac Majori, quæ maximam Asiæ Minoris partem complectuntur.

Littore truncus] Dicitur enim a quibusdam Priamus a Pyrrho tractus ab ara domestica ad Achillis tumulum, qui erat in littore Sigei promontorii;

ibique occisus: Virgilius occisum quidem vult ad aram, sed cadaver deinde protractum fuisse ad littus innuit.

562 Creusa] De ea infra 772.

567 Jamque adeo, &c.] Versus duos et viginti sequentes sustulisse dicuntur Varius et Tucca; eo quod ea,

« PreviousContinue »