Culmina convellunt: his se, quando ultima cernunt, 450 455 domos: siquidem vident extremas res, conantur defendere se his armis in ruina jam suprema: et dejiciunt auratas trabes, magna ornamenta antiquorum patrum : alii strictis gladiis occupaverunt portas, et has defendunt spissa multitudine. Renocatus est mihi ardor succurrendi domui regis, et adjuvandi viros auxilio, et addendi vires victis. Erat limen, et janua occulta, et pervia conjunctio domorum Priami inter se, et porta relicta a tergo: qua misera Andromache, dum stabant regna, legunt, h. e. a culmine, ut v. 603, sed v. Not.-446. hi Sprot. et ed. Ven. hisce et q. Parrhas. et Goth. tert. a m. pr. Ceterum quorsum parenthesis hoc et sequ. versu faceret, non videbam: itaque eam sustuli.-447. in abest a magna librorum parte, ut fere alibi; sed est in fragm. Vatic. et al. parent Parrhas.-448. Eratasque trabes antiqui codd. apud Pierium, quod recte h. 1. rejicit. aëriasque Hamburg. pr. pro var. lect., sed v. Burm. alta in duobus aut tribus antiquis omissum viderat Heins. et in Gudiano erasum; Pierius autem in nonnullis : decora illa; hoc et fragm. Vatic. habet, superscripto alta; quod defendi possit, et decora ampla ed. Ven. sed decora alta verum esse, vel ex Statii imitatione apparet v Theb. 422. 423. Adde sup. lib. 1, 432 columnas―scenis decora alta futuris.—449. fractis Hamb. pr. unas duo ap. Burm. cum aliquot Pierianis, perpetuo vitio.-450. Obsidere pr. Moret. cum fragm. Vatic. Vide ad Iv Ge. 436: sup. 332, et al. quas servant Menag. pr. asservant Leid. unus a m. pr. adservant in Servianis. ordine longo Bigot., memoriæ lapsu, ex aliis locis.-451. animis pr. Moret. Montalb. sec. Rottend. et Witt. Nec displicet, ut succurrere infinitivus historicus sit. Vulgatam etiam fragm. Vatic. habet et Pompon. Sab. interpretatur.452. viros levare Wall., male. et vim Menag. pr. vimque addere victi conj. Heins. (scilicet, si addere pro finito modo positum est). a. tectis Bigot. et Wall. a m. sec.-453. devius Goth. tert. a m. sec.-455. quo duo Burm. cum Goth. pr. qua se infelix Menag. pr. tum r. aliqui in Serv.-456. Andromacha Ad soceros, et avo puerum Astyanacta trahebat. 460 465 sæpe solebat absque comitatu se conferre ad soceros, et ducebat avo puerum Astyanacta. Hac ascendo ad fastigia summi tecti, unde miseri Trojani vibrabant manibus spicula inania. Evertimus ab altissima parte, et disjecimus turrim sitam in loco declivi, et summis tectis elatam ad sidera, unde solebat tota Troja spectari, et naves Græcorum, et Achaia castra: postquam eam circum accidimus ferro, qua parte supremum tabulatum reddebat juncturas parietis infirmiores. Illa turris extemplo concidens ruinam fecit cum tumultu, et late incubuit super turmas Græcorum: sed alii succedunt: nec lapides, nec ullum genus armorum inte alter Menag.-457. Astyonacta Wall. Astianacta alii. Totus versus deerat Goth. pr.-458. ad omittit Eugraph. in Eunuch. Terent., sane elegantius; sed scriptis contra dicentibus; præter Goth. pr.: Guiet. conj. Evado hac 8. f., quod et Servius supplet. inde Sprot.-459. jactabant undique Excerpta Burm. inertia a m. pr. fragm. Vatic.-460. turrem Carisius lib. 1 Inst. Gramm. agnoscit. At Gellius XIII, 19 Valerium Probum turrim legisse testis est; nec aliter scripti. v. Pierium, Heins. et Erythr. Ind. h. v.—461. inde Sprot.-462. Achaia, forma poëtæ solenniore, Heins. tantum in recentioribus repererat; at accedentibus Franc. Witt. Parrhas. ed. Ven. et Dorvill., quibus addendi nonnulli codd. Pierii, et primo omnium loco fragm. Vatic. p. 171, reposuit Burmannus. Vulgo Achaica. Totus versus deerat Goth. tert.-463. circum ferro Parrhas. quæ Gud. a m. pr. labentes duo Burm. cum binis Goth.-464. imis Hugen. pro var. lect., ex interpretatione. In hoc et sequ. versu distinctionem mutavi. Nam sententia non` absolvitur nisi post impulimusque.-465. que abest Franc. et ea Dorvill. Elapsa pro ea lapsa Gudianus cum nonnullis aliis ap. Heins. et Burm., necnon cum Pierianis plerisque et duobus Gothanis; vitio tamen. ruinas Vratisl.—466. agmine NOTE parte in uxorem concessa est. Soceri igitur Andromaches fuere Priamus et Hecuba. 457 Astyanacta] Filium unicum Andromaches ex Hectore : hic post Trojam captam cum quæreretur a Græcis ad mortem, occultatus a matre in ipso Hectoris tumulo, indeque dolo Ulyssis erutus, e turri præceps actus est. De 462 Achaia castra] De Achaia, Græciæ regione, Æn. 1. 492. Danais, ib. 34. 463 Qua summa, &c.] Qua trabium, quæ summum tabulatum sustinebant, capita, parieti immissa, infirmiorem illum reddebant, et exscindi facilem. De Pyrrho, supra 263. Telorum interea cessat genus. Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyrrhus 470 Qualis, ubi in lucem coluber mala gramina pastus, 475 rim cessat. Ante ipsum introitum et ad primam portam, Pyrrhus gaudet fulgens armis et luce armorum æreorum. Qualis est coluber, quem hyems frigida occultabat effœtum sub terra ; quando refectus venenatis herbis, et jam reparatus deposita pelle, ac juventute conspicuus, elato pectore protrahit in lucem lubricum dorsum, erectus ad Solem, et vibrat linguam tricuspidem. Simul magnus Periphas, et armiger Automedon ductor equorum Achillis: simul tota juventus Scyri insulæ, ed. Dan. Heins.-470. Vulgo interpungitur Exultat telis, quod mutavi. coruscat Montalb. Wall. et ed. Ven. ahena scriptum a sec. manu in perveteri exemplari Gell. 11, 3 testatur.-471. Præstat interpungere post tegebat, ut sit: Qualis sc. exultat coluber, quem tegebat. in lucem offendit post et luce versu sup. et quod otiosum est: etsi aut exultat repetas, aut ad convolvit trabas. Burmannus Homericum el xen comparans conj. e lustro, ut referatur ad micat arduus, dubitat tamen an lustrum de serpentis cubili et latebra dicatur. Mihi videbatur ingluvies latere in corrupta lectione, quo ducere possunt mala gramina pastus et tumidum. pastus ingluviem mala gramina, paulo exquisitius, sed propter hoc ipsum forte a librariis corruptum, Ge. III, 431 de serpente chersydro: hic piscibus atram Improbus ingluviem ranisque loquacibus explet: ex quo loco etiam alia in hanc comparationem traducta mox videbis. Ut igitur ibi explere ingluviem, sic h. 1. dictum est pascere ingluviem, fere ut alibi pascere ventrem. Silius autem satiare ingluviem dixit imitatione Virgilii lib. vi, 155 Ingluviem immensi ventris gravidamque venenis Alvum deprensi satiabant fonte leones. Malebat Valk. ad Theocr. p. 252 inter loca habere, quæ Virgilius retractaturus fuisset. Schrader. varie tentabat locum in lucis. in sylvis. ut apud Silium XVII, 449, loco ex nostro expresso, est in campis. Poterat et scriptum esse: Qualis ubi exiluit vel exultat coluber. -472. sub terram Parrhas. v. Ge. iv, 43 et Sil. vi, 150, et sæpe, gelidum, sed correctum, timidum Dorvill.-473. Tum pr. Hamb. cum aliquot apud Burm. conpositis alter Rottend. et Leid. a m. pr. compositis sec. Hamb., quod non displicebat Heinsio. Similis varietas Ge. III, 437, ubi hic idem versus repetitur.-474. corpore Cod. Thuan. Macrobii v Sat. 5, perpetua variatione. sublato pectora tergo MS. apud Pierium; male. Ge. III, 426 anguis Squamea convolvens sublato pectore terga; hinc r convolvit terga, quia fit sublato pectore, addi poterat ornate: Arduus ad Solem.-475. idem versus Ge. III, 439. cf. Siliuș v1, 222. 223.—476. Peryphas, Peryfas, Perifas, male in NOTE 471 Qualis, ubi, &c.] De illa serpen- gua tricuspide, jam diximus Ge. III. tis renovatione, herbarum pastu, lin- 437. Armiger Automedon, una omnis Scyria pubes At domus interior gemitu miseroque tumultu 480 485 490 ascendunt ad tectum, et conjiciunt ignes ad fastigia. Pyrrhus ipse inter primos · correpta securi durum limen perfringit, et e cardinibus eruit portas æreas: et jam abscissa trabe perforavit durissima ligna, fecitque magnum hiatum lato spatio. Apparet interior domus, et longa atriu patent, apparent recessus Priami et antiquorum regum: et cernunt milites resistentes in ipso aditu. At domus interior turbatur luctu et misero tumultu: cava ædes intime resonant planctibus fœminarum: clamor ferit astra lucida. Tunc timida matres vagantur tota domo, et hærent amplexa portas, iisque dant oscula. Urget Pyrrhus paterno impetu; nec obices, nec ipsi custodes possunt eum sustinere: janua quatitur multo ariete, et libris scriptum.--477. Actomedon et Syria, Schiria, Seria vitiose in libris. Autumedon Pompon. Sab. omnes Medic.-478. succedunt muro Servius inf. ad v. 723, ubi et in Mss. et flammam ad fastigia jactant.-479. correcta unus Leid.-480. prorumpit Menag. pr. prærumpit Venetus. a c. rumpit Wall. a m. pr. 481. auratos pr. Hamb. ferratos Voss. et jam Menag. pr. excissa Oudart. cavabat Longob.-487. clangoribus quatuor ap. Burm., solenni varietate.-490. postes ex Probi sententia. postis alii. v. Pier. postesque et Witt. fingunt Ven. et Leid. unus a m. pr., ut sæpe alibi.—491. neque ipsi Heins. e Medic. et aliis. Vulgo nec.-492. subferre aliquot. proferre sec. NOTE 477 Scyria pubes] E Scyro insula, una e Cycladibus, in qua regnavit Lycomedes: apud quem depositus a Thetide Achilles puellari habitu ne ad bellum raperetur, interim ex Deidamia Lycomedis filia Pyrrhum suscepit. De bipenni, securi utrinque acuta, Ge. Iv. 331. De limine, postibus, cardine, Æn. 1. 452. 491 Vi patria] Hausta e patris Achillis exemplo, qui ex Horat. A. P. 121. Iracundus, inexorabilis, acer. 492 Ariete] Machina fuit longior, Janua, et emoti procumbunt cardine postes. 495 Fertur in arva furens cumulo, camposque per omnes 500 portæ concidunt ejectæ e cardinibus. Fit via per vim, et Græci immissi pandunt sibi aditum, et occidunt primos, et undique replent spatia militibus. Non sic spumans fluvius volvitur in agros furens auctu aquarum, et per omnes campos evertit armenta cum stabulis; quando fractis obicibus exundavit, et superavit aquarum copia moles oppositas. Ipse vidi furiosum cædibus Pyrrhum, et duos Atrei filios in limine. Vidi Hecubam, et centum fœminas, et Priamum inter aras inficientem sanguine ignes, quos dicaverat Diis. Quinquaginta cubicula, in quibús Moret.-493. emoto cardine Nonius ap. Pierium, Hamburg. et ed. Ven. Sane utrumque recte dicitur, etiam a poëta. v. exempla ap. Heins. et inf. v. 610. vi, 382; vulgatam tamen suaviorem esse puto. remoto c. Franc. ordine p. Bigot.-494 irrumpunt Hamburg., minus bene. rapiunt Ms. Fabricii, bene, sed non h. 1.-496. 497 cum spumeus exit Amnis et oppositas evincit Hamb. pr., a manu interpolatrice.-497. ejecit Ven. erupit Macrob. v, 5. trahit de g. Scheffer. ex v. 499. oppositas evincit Goth. tert.-498. arma duo ap. Burm. tumulo ed. Ven.-499. rapit Menag. pr., ut et alibi permutatur cum trahit. parat Hamb. sec. frementem Parrhas., quod præferas post furens 498.-500. que abest Bigot. Atrides pr. Hamb.-503. Q. intus th. Goth. pr., non male. spes illa legunt nonnulli apud Pierium, et sic edit. Junt. spés quanta unus Pierii, ab interpolatore. ampla Medic. Pierii, Gud. NOTE cujus caput in arietis caput ex ære conformatum, in urbium portas magna vi librabatur. De Pyrrho Neoptolemo: supra 263. 501 Hecubam] Uxorem Priami, filiam Cissei Thraciæ regis: quæ in servitutem a Græcis abducta, fingitur mutata in canem, quia Græcos inanibus convitiis lacessebat. Centumque nurus] Nurus, propriè uxor filii est, bru. Cum tamen constet Priamum filios centum, atque adeo centum nurus, non habuisse; constat hic juniores intelligi fœminas, quæ in co mitatu Hecubæ erant, aut ad eam confugerant: ut apud Ovid. Met. 11. 364. de populis arboribus loquentem : 'Inde fluunt lacrymæ, stillataque Sole rigescunt De ramis electra novis, quæ lucidus amnis Excipit, et nuribus mittit gestanda Latinis.' De aris Priami, infra 513. 503 Quinquaginta illi thalami] Separata cubicula. Priamus enim ex Homero, Iliad. VI. 244. totidem habuit thalamos, ubi filii totidem apud uxores habitabant: et e regione thalamos præterea duodecim, ubi totidem |