Page images
PDF
EPUB

Virgineas ausi Divæ contingere vittas:
Ex illo fluere ac retro sublapsa referri
Spes Danaum, fractæ vires, aversa Deæ mens.
Nec dubiis ea signa dedit Tritonia monstris.
Vix positum castris simulacrum: arsere corusca
Luminibus flammæ arrectis, salsusque per artus
Sudor iit; terque ipsa solo (mirabile dictu)
Emicuit, parmamque ferens hastamque trementem.
Extemplo tentanda fuga canit æquora Calchas;
Nec posse Argolicis exscindi Pergama telis ;

170

175

sacram statuam; et ausi sunt tangere sanguinolentis manibus virgineam infulam Dea: ab illo tempore spes Græcorum cœpit evanescere, et retro acta abire: vires infirmata sunt, animus Deæ alienatus est ab iis. Nec incertis portentis id significavit Pallas. Vix statua deposita est in castris Græcorum; cum rutile flammæ eruperunt ex ejus oculis subrectis, et salsus sudor fluxit per ejus membra, et ipsa ter exiliit e terra, quassans clypeum et hastam trementem; quæ res est miranda dictu. Statim Calchas declarat tentandam esse fugam mari: nec posse Trojam

egressi Græv. advellere Menag. alter pro abvellere.-168, virgineasque ed. Dan. Heins. Divas Menag. alt. sunt Diva ausi Ven. et Parrhas.-169. retro ac s. Menag. et retro duo Burm. sublata Hamb. pr. et pro div. lect. Znlich., sed vindicat vulgatam Nonius in fluere, et repetitus idem versus Ge. 1, 200, ubi pro fluere, ruere. Sane, quæ retro labuntur, ruunt proprio voc., sed fluere exquisitius pro hoc ipso ruere. Et h. 1. poëta non de monte sed de flumine petiisse notionem videri potest.-170. adversa Gud. cum quinque aliis, solenni varietate.-173. arreptis Zulich., vitiose; idem frementem. Porro expectabat forte aliquis parmam vibrans hastamque tr. aut simile quid paulo fortius. Sed sobrie ac pudenter poëta in tali Teparelą; maluit is Deæ formam declarare et satis habuit trementem addere, Deæ signo a terra subsiliente, tanquam præ ira. (Quod in Servio ad 173 est, sudor salsus: "Hoc autem Ennius de Lamis dixit;" leg. de lacrymis. Locus esse debnit, qualis Accii in Phoenissis: Salseis cruorem gutteis lacrymarum lavi. Ex Ennio laudatur apud Macrob. vi, 2 Neque misera lavere lacrymæ salsum sanguinem).—177. Non Goth. tert. excindi

NOTE

[merged small][ocr errors]

proxima cœlo est, Ut probat ipse calor) tetigit: stagnique quieta Vultus vidit aqua, posuitque in margine plantas; Et se dilecta Tritonida dixit ab unda.' Vel forte allusum est a Latinis auctoribus ad Græcum Palladis epithetum, quo dicitur, Iliad. 11. 157. et alibi, årpurúvn indefessa, expers timoris; a τpeîv timere, et a privativo.

176 Calchas] Græcorum vates. 177 Pergama] Arx Trojæ, Æn. 1. 470. Argi, et Mycena, urbes Peloponnesi, regiæ Agamemnonis, Æn. 1. 288.

Omina ni repetant Argis, numenque reducant,
Quod pelago et curvis secum avexere carinis.
Et nunc, quod patrias vento petiere Mycenas,
Arma Deosque parant comites, pelagoque remenso
Improvisi aderunt. Ita digerit omina Calchas.
Hanc pro Palladio, moniti, pro numine læso
Effigiem statuere; nefas quæ triste piaret.
Hanc tamen immensam Calchas attollere molem
Roboribus textis, coloque educere, jussit:
Ne recipi portis, aut duci in moenia possit;
Neu populum antiqua sub religione tueri.

180

185

everti Græcis armis, nisi requirant ex urbe Argis alia auspicia; et reducant Palladem faventem, qualem prius mari et curvis navibus secum adduxerant. Et nunc si vento redeunt Mycenas, in urbem patriam; parant nova bella et Deos socios, et mari iterum trajecto aderunt inexpectati: sic Calchas disponit omnia. Pro Palladio rapto, et Dea offensa, admoniti extruerunt hoc simulacrum, quod expiaret funestum crimen. Tamen Calchas præcepit eos extruere lignis compactis hanc molem altissimam, et eam ad cœlum erigere: ne possit capi portis, et induci in muros ; neve servare populum, secundum antiquam religionem. Nam, dicebat, si vestræ

multi scribunt etiam ap. Burm.; adde fragm. Vatic. excidi Zulich.-178. Omnia vulgg. Numina ni r. Zulich., ab interpolatione, ex iis, quæ sequuntur. -179. pelago et curvis carinis, ornate satis, sed forte secundis curis a Virgilio delendum. et nusquam deletum video. avexere post Pierium debetur Heins. e melioribus codd. petitum. vulgo, advexere (quod tamen et ipsum fragm. Vatic. exhibet), et Voss. un. cum Goth. tert. adduxere, male.-180. Et nunc quæ Menag. pr. Vide an poëta dignior sit oratio ex mutata interpunctione : Et nunc, quod-Calchas, Hanc pro Palladio-effigiem statuere. In medio posita reliqua, tanquam in parenthesi.-181. parent Parrhas. parant socios Goth. tert., non malo lapsu.-182. aderant Medic. a pr. m. omina bene Heins., librorum meliorum consensu. vulgo, omnia, quod sane ad intelligendum facilius. Sed v. Not.-183. Et pro n. Rottend. tert. numine rapto Õudart., sed læso doctius; nam læsa Dea, quod fuerat rapta.-185. Hanc adeo Ms. Fabric. cum Mediceo Pierii; nisi hunc eundem Fabricius respexit. tamen recte, quod vim propriam hic habere, intelliges ex nostra interpretatione. immensum Goth. tert., ex interpretatione, ut sit pro immense.-187. Neu recipi Priscianus lib. XVII cum codd. aliquot. in portis sec. Moret. nec duci primus Moret. posset Priscian. ibid. c. Gudiano et al.-188. Nec alii. Sed in his

NOTE

178 Omina ni repetant, &c.] Respexit morem Romanorum, inquit Servius : nam si egressi male pugnassent, revertebantur ad captanda rursus auguria: aut si longius abessent Roma; locus aliquis ex agro captivo Romanus fiebat, in illa provincia in qua bellabatur, ad quem, si renovanda essent auspicia, dux rediret.

182 Omina Calchas] Legunt multi omnia.

186 Roboribus] Vel species est quercus robur; vel lignum quodvis durissimum, Ge. 1. 162.

188 Antiqua sub religione tueri]. Id est, in locum Palladii succedere, quod antiquo cultu et populi credulitate urbem servaturum erat.

Nam, si vestra manus violasset dona Minervæ,

[ocr errors]

Tum magnum exitium (quod Di prius omen in ipsum 190
Convertant!) Priami imperio Phrygibusque futurum.

Sin manibus vestris vestram ascendisset in urbem :
Ultro Asiam magno Pelopea ad moenia bello
Venturam, et nostros ea fata manere nepotes.
Talibus insidiis perjurique arte Sinonis
Credita res, captique dolis lacrymisque coactis,

195

manus læsissent hoc oblatum Palladi munus ; tunc magnam ruinam imminere regno Priami et Phrygibus, quod vaticinium Dii potius convertant in ipsum Calchanta: si vero manibus vestris inductum fuisset in urbem vestram; sponte Asiam magnis copiis venturam esse ad urbes Peloponnesi, et ea fata spectare nostros posteros. Talibus dolis, et vafritie perjuri Sinonis, res credita est; et decepti fraudibus,

varietas Mss. ad fastidium. teneri Priscian. 1. c., vitiose.-190. excidium Priscian, ibid. alter Hamb. et Voss.-191. convertent Puget. Phrygiis Hamb. pr. cum aliquot codd. Pierii et fragm. Vatic. antiquissimo. Burmannus laudat Drakenb. ad Sil. VIII, 243. Frigibus, Frugibus male scribitur.-192. vestris manibus Parrhas. et Ven, cum Goth. tert.-193. magnam Hamb. pr. Pelopea Heins., recte, cum Mediceo et Schol. Statii. adde Goth. sec. Vulgo Polopeia, quod et ipsum bene scribitur, sed non h. 1. ad Pelopeia sec. Hamb., interpolate.-194. in nostros Witt. et vestros Bigot.-196. coactis Heinsio acceptum ferendum, qui Medicei optimorumque codd. et Grammaticorum, Servii inprimis, forte et Donati auctoritatem recte secutus est.

NOTE

191 Phrygibus] Trojanis, in Minore Phrygia sitis. Æn. 1. 385.

193 Asiam] Duplex est: Major et Minor. Major, e tribus mundi partibus, quas veteres agnoverunt, longe maxima est: quam ab Europa Tanais fluvius, Pontus Euxinus, et Ægæum Mare disterminant; ab Africa Sinus Arabicus nunc in partes distincta præcipue sex, imperium Moscoviticum, Tartaricum, Turcicum, Persicum, Indicum, et Sinense. Minor, peninsula est Majoris Asiæ, maxime occidentalis: inter pontum Euxinum; et eam Mediterranei Maris partem, quæ Issico Sinu terminatur: nunc Natolie: de hac sermo hic est, quia in ea erat Troas.

Pelopea ad mœnia] Vel Argos, ubi præcipue regnavit Pelops: vel totam peninsulam isthmo Corinthiaco Græciæ annexam; quæ cum Apia di

Probat

ceretur, Peloponnesus deinde, id est, insula Pelopis, vocata est a Pelope; qui e Phrygia, ubi Tantalus ejus pater regnaverat, coloniam eo deduxit. Pelops a Tantalo patre dicitur appositus fuisse Diis ad epulas, cumque humerum avidior Ceres comedisset, eburneo humero donatus a Jove. Enomaum deinde regem Elidis curuli certamine vicit, fraude aurigæ Myrtili, qui vectem axi subduxerat: atque ita Hippodamiam nomai filiam solus e procis obtinuit, aliis tredecim ab Enomao jam ante victis et occisis: eam enim is posuerat legem, ut victus moreretur, victori filia nuberet, monitus oraculis a genero sibi mortem imminere. Pelops ex Hippodamia Atreum ac Thyestem suscepit: Atreus Menelaum et Agamem

nona.

Quos neque Tydides, nec Larissæus Achilles,
Non anni domuere decem, non mille carinæ.

Hic aliud majus miseris multoque tremendum Objicitur magis, atque improvida pectora turbat. Laocoon, ductus Neptuno sorte sacerdos, Solennes taurum ingentem mactabat ad aras.

200

Ecce autem gemini a Tenedo tranquilla per alta (Horresco referens) immensis orbibus angues Incumbunt pelago, pariterque ad littora tendunt:

205

ejusque fletu subacti sunt ii, quos neque Diomedes, nec Achilles Larissæus, nec decem anni, nec mille naves subegerant. Tunc aliud majus et longe magis terribile por tentum objicitur miseris Trojanis, et turbat incautas mentes. Laocoon sorte electus sacerdos Neptuno, sacrificabat magnum taurum ad solennia altaria. Ecce autem (horresco narrans) duo serpentes immensis spiris a Tenedo emissi per mare sedatum, innatant undis, et simul accedunt ad littus: quorum pars anterior sublata e

quoque Tyrwhitt. apud Dawes. Misc. crit. cum Burgess. v. c. p. 386. Sic et a Pomponio lectum et in fragm. Vatic. Illustrat lacrymas coactas Heins. et h. 1. eas defendit ipsa rerum ratio ac veritas. Vulgo coacti, sicque omnes Pierii.-199. Huc aliud Donat. miseris majus pr. Hamb. timendum idem. vulgata est apud Nonium in tremere.-200. Objicitur monstrum Bigot. Sed id jam peti poterat ex 171. Nec dubiis ea signa dedit Tritonia monstris. Sed aliud est alia res. ac impr. Leid. un.—201. Laucoon, Lachoon in Gothanis; et sic sine dubio etiam in aliorum libris fuit. Ita enim fere librarii. v. sup. 41. cf. ad Petron. 89, v. 19 et 43. Burm. Anthol. lat. lib. 1, ep. 110. Neptuni Bigot. et a m. pr. Hugen. a sec. Hamb. pr. Sed alterum doctius.-202. taurum immensum sec. Hamb. ingentes m. ad aras Goth. pr. Porro solennis sacerdos olim junxere viri docti. v. Pompon. Sabin.; at cf. Not.-203. a Tenedo gemini Hamb. pr., quod mollius. `gemina—angues pr. Moret., ut solet nonnunquam. Sed uni libro tali in re non parendum.-205. incumbent Mentel.→

NOTE

197 Tydides, &c.] Diomedes Tydei filius, Æn. 1. 101. Larissaus Achilles] Phthius potius, quia Phthiæ natus est; cum ejus pater Peleus, ex Ægina insula propter fratris sui Phoci cadem profugus, ab Eurytione Phthiæ rege in tertiam regni partem adscitus esset. Sed Phthia et Larissa vicinæ sunt Thessaliæ urbes.

198 Mille carina] Homerus in catalogo numerat mille centum et octoginta sex. Carina proprie est trabs ima, quæ fundamentum est totius navis: vulgo pro tota navi usurpatur. 201 Neptuno sorte, &c.] De Lao

coonte supra, v. 41. De Neptuno, Æn. I. 129. Sorte ductus est sacerdos Laocoon, quia ubi non erant certi Deo sacerdotes, sorte duci mos erat : non erant autem apud Trojanos Neptuno, vel ex quo Laomedon Neptunum contemserat; vel ex quo Trojani ejus sacerdotem interfecerant, quia sacrificiis adventum Græcorum non vetuerat. Nunc itaque rati Græcos abiisse, sacra Neptuno facienda putaverunt ipso in littore; et sors in Laocoonta cecidit, jam antea sacerdotem Apollinis. De Tenedo, insula Hellesponti, supra, v. 21.

Pectora quorum inter fluctus arrecta jubæque
Sanguineæ exsuperant undas; pars cetera pontum
Pone legit, sinuantque immensa volumine terga.
Fit sonitus, spumante salo: jamque arva tenebant,
Ardentesque oculos suffecti sanguine et igni,
Sibila lambebant linguis vibrantibus ora.
Diffugimus visu exsangues. Illi agmine certo
Laocoonta petunt. Et primum parva duorum
Corpora natorum serpens amplexus uterque
Implicat, et miseros morsu depascitur artus ;
Post ipsum, auxilio subeuntem ac tela ferentem,
Corripiunt, spirisque ligant ingentibus; et jam

210

215

fluctibus, et cristæ sanguinolentæ excedunt undas; pars reliqua propius radit mare, et curvat volvendo immanes caudas. Fit strepitus, mari spumante: et jam attigerant littus, et suffusi sanguine et igne circa coruscantes oculos, lambebant linguis mobilibus ora sibilantia. Fugimus exanimati aspectu: illi certo impetu currunt ad Laocoonta: et primo serpens uterque amplectendo constringit parva corpora duorum filiorum Laocoontis, et morsu devorat misera membra: deinde invadunt patrem ipsum venientem in auxilium et arma attollentem, spirisque grandibus involvunt : et

206. erecta pr. Hamb. et Bigot., quod vulgare. cf. Not. ad 173. arrepta Goth. tert., ut ibidem codd.-207. superant omnium librorum lectionem esse apparet, præter recentem Venetum Heinsii. Nam Pierius nec ipse in suis codd. aliud invenisse videtur, et superant etiam in priscis edd., quas evolvi, extare vidi, præterquam in Juntinis et Stephan., in quibus vulgaris lectio exsuperant comparet, ut ex Aldina adeo primum profecta esse videatur. Mi reris itaque, cur eam Heinsius retinuerit. Sed varianda forte visa oratio propter v. 219 superant capite et cervicibus altis. superant undis nonnulli Pieriani; alterum tamen, superant undas, doctius arbitror dictum.-208. Pone secat Zulich. a m. sec. sinuantque ab Heinsio revocatum ex Mentel. pr. et aliis pluribus; etiam Pierianis, adde Goth. sec., ut terga sinuant absolute dictum sit, pro sinnant se; cujus formæ multa exempla ad h. 1. congessit. Sic modo superant, inf. 229 insinuat, 235 accingunt, et infinita apud ipsum Virgilium. Vulgo sinuatque, etiam in Serv., ut Ge. 11, 192 sinuatque alterna volu mina crurum.-209. solo alter Menag.-210. suffecti vel infecti Zulich., male. igne alii multi. v. ad Valer. Fl. 1, 821. Burm.-212. exanimes Oudart. agmine Sprot. agmine cepto pr. Moret. a m. pr. agmine facto tres ap. Burm., quod scilicet et alibi occurrit.-214. jam amplexus Rottend. pr. complexus Moret. fragm. conplexus Hamb. pr. perpetua variatione.-215. teneros m. d. artus Vir doctus (J. Jortinus) conj. in Obss. Misc. Crit. T. 1, p. 29. IV, p. 29, quia puerorum corpora. Et ferri sane id possit. Sed poëtæ aliter placuit. miseros artus exquisite pro artus miserorum puerorum.-216. auxilium Moret. sec. et Hugen. et tela Bigot. et Hugen. tela parantem fragm. Moret. et

NOTE

209 Salo] Mari, Æn. 1. 541.
212 Agmine çerto] Certo et ordi-

ex

nato motu: sic Ge. III. 423. 'extre mæque agmina caudæ :' locum vide.

« PreviousContinue »