De omweg van de wetenschap: het positivisme en de Belgische en Nederlandse intellectuele cultuur, 1845-1914Het verhaal van de Belgische en de Nederlandse omgang met het positivisme kent grote parallellen. Toch getuigde de intellectuele cultuur in beide landen van eigen gevoeligheden, vergelijkbaar met de uiteenlopende ontwikkeling van het positivisme in Frankrijk en in Engeland. Toen Nietzsche, de legendarische grondlegger van het positivisme, Auguste Comte, in 1889 omschreef als een schrandere jezuïet die via de omweg van de wetenschap de Fransen naar Rome had willen leiden, gaf hij een rake typering van het negentiende-eeuwse positivisme. De wetenschap vormde voor het positivisme immers geen doel, maar een weg waarlangs een groots maatschappelijk, moreel en zelfs religieus project kon worden waargemaakt. Dat veelvormige project charmeerde ook Belgische en Nederlandse intellectuelen. Ook buiten het universitaire milieu, in vrijdenkers- en vrijmetselaarskringen en in politieke middens bleek het positivisme eveneens voorwerp van debat en controverse, waarbij gediscussieerd werd over materialisme, atheïsme of sciëntisme. In De omweg van de wetenschap schetst Kaat Wils een nieuw beeld van het negentiende-eeuwse positivisme en de receptie ervan in België en Nederland. Haar vergelijkende studie naar het Nederlandse en Belgische intellectuele klimaat laat zien hoezeer deze van elkaar verschilden. |
Common terms and phrases
atheïsme Auguste Comte België Belgische benadering bijvoorbeeld bleek Brusselse Buckle César de Paepe Comtes werk comtiaanse congres Constant Rebecque Cornette criminologie darwinisme debat Delboeuf diende Discours Durkheim economie eigentijdse empirisme ervan evolutie expliciet fenomenen filosofie filosoof Fonds Franse geloof gericht geschiedenis Goblet d'Alviella godsdienst goed Greef Hector Denis historische hoogleraar Idem intellectuele interesse Internationale interpretatie karakter katholieke kritiek L'Ange Huet Laffitte Laveleye Lefort liberale liberalisme Liberté Libre Limburg Stirum Littré maatschappij maken materialisme materialistische mensheid Mercier metafysica methode Mill moderne modernisme moraal morele natuurwetenschappen Nederlandse nieuwe nochtans onderwijs onze Opzoomer orthodoxe Paepe Parijs Philosophie Positive Pierson pleidooi politieke posi positi positieve positivisme positivistische project Proudhon psychologie Quetelet radicale Recensie religie religieuze Revue saint-simonisme science slechts soci sociale wetenschap socialisme socialistische Société sociologie sociologische Spencer Steinmetz stond studie theologie theologische Tiberghien tijdens tivisme trouwens Université Nouvelle universiteit vanaf Vanderkindere vanuit visme vormde vrijdenkers vrijzinnige wijsbegeerte wijsgerige zelf zoals
Popular passages
Page 492 - Cours de droit naturel ou de philosophie du droit fait d'après l'état actuel de cette science en Allemagne.
Page 577 - De lectuur van het verleden. Opstellen over de geschiedenis van de geschiedschrijving aangeboden aan Reginald de Schryver (Leuven 1998) 233-247.
Page 523 - Ludwig, uit het leven der dieren, hun denken, willen, werken en gevoelen. Populair-wetenschappelijke op waarneming gegronde onderzoekingen over de mieren, bijen, wespen, spinnen en kevers. Uit het Hoogduitsch vertaald door RE de Haan.
Page 517 - Redevoering bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt aan de rijks-universiteit te Leiden den 17den Oct.