Hunc procul errantem rabidae venantis Iüli
Commovere canes: fluvio cum forte fecundo
Deflueret, ripaque aeftus viridante levaret.
Ipfe etiam, eximiae laudis fuccenfus amore,
Afcanius curvo direxit fpicula cornu:
Nec dextrae erranti deus abfuit, actaque multo
Perque uterum fonitu perque ilia venit arundo.
Saucius at quadrupes nota intra tecta refugit, 500
Succeffitque gemens ftabulis, queftuque, cruentus,
Atque imploranti fimilis, tectum omne replevit.
Silvia prima foror, palmis percuffa lacertos,
Auxilium vocat, & duros conclamat agreftes.
Olli, peftis enim tacitis latet afpera filvis,
Improvifi adfunt: hic torre armatus obufto,
Stipitis hic gravidi nodis. quod cuique repertum
Rimanti, telum ira facit. vocat agmina Tyrrhus,
Quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis
Scindebat, rapta fpirans immane fecuri.
At faeva e fpeculis tempus dea nacta nocendi,
Ardua tecta petit, ftabuli et de culmine fummo
Paftorale canit fignum, cornuque recurvo
Tartaream intendit vocem: qua protiņus omne
Contremuit nemus, et filvae intonuere profundae,
Audiit et Triviae longe lacus, audiit amnis
Sulfurea Nar albus aqua, fontefque Velini:
Et trepidae matres preffere ad pectora natos.
Tum vero ad vocem celeres, qua buccina fignum
Dira dedit, raptis concurrunt undique telis
Indomiti agricolae: necnon et Troïa pubes
Afcanio auxilium caftris effundit apertis.
Direxere acies. non jam certamine agrefti,
Stipitibus duris agitur, fudibufve praeustis;
Sed ferro ancipiti decernunt, atraque late
Horrefcit ftrictis feges enfibus, aeraque fulgent
Sole laceffita, et lucem fub nubila jactant:
Fluctus uti primo coepit cum albefcere vento,
Paullatim fefe tollit mare, et altius undas
Erigit, inde imo confurgit ad aethera fundo, 530
Hic juvenis, primam ante aciem ftridente sagitta,
Natorum Tyrrhi fuerat qui maximus, Almon
Sternitur. haefit enim fub gutture vulnus, & udae
Vocis iter tenuemque inclufit fanguine vitam.
Corpora multa virum circa, feniorque Galesus, 535
Dum paci medium fe offert; juftiffimus unus
Qui fuit, Aufoniifque olim ditiffimus arvis.
Quinque greges illi balantum, quina redibant
Armenta, et terram centum vertebat aratris.
Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur;
Promiffi dea facta potens, ubi fanguine bellum
Imbuit, et primae commifit funera pugnae,
Deferit Hefperiam, et coeli convexa per auras,
Junonem victrix affatur voce fuperba :
En, perfecta tibi bello difcordia tristi.
Dic, in amicitiam coëant, et foedera jungant;
Quandoquidem Aufonio refperfi fanguine Teucros. Hoc etiam his addam, tua fi mihi certa voluntas, Finitimas in bella feram rumoribus urbes, Accendamque animos infani Martis amore, 550 Undique ut auxilio veniant. fpargam arma per
Tum contra Juno: terrorum et fraudis abunde eft.
Stant belli caufae: pugnatur cominus armis.
Quae fors prima dedit, fanguis novus imbuit arma.
Talia connubia et tales celebrent hymenaeos 555
Egregium Veneris genus et rex ipfe Latinus.
Te fuper aethereas errare licentius auras
Haud pater ipfe velit fummi regnator Olympi.
Cede locis. ego, fi qua fuper fortuna laborum eft,
Ipfa regam. tales dederat Saturnia voces.
Illa autem attollit ftridentes anguibus alas,
Cocytique petit fedem, fupera ardua linquens.
Eft locus Italiae medio fub montibus altis,
Nobilis, et fama multis memoratus in oris,
Amfancti valles. denfis hunc frondibus atrum 565
Urget utrinque latus nemoris, medioque fragofus
Dat fonitum faxis et torto vortice torrens.
Hic fpecus horrendum, faevi fpiracula Ditis,
Monftratur, ruptoque ingens Acheronte vorago
Peftiferas aperit fauces; queis condita Erinnys, 570
Invifum numen, terras coelumque levabat.
Nec minus interea extremam Saturnia bello
Imponit regina manum. ruit omnis in urbem
Paftorum ex acie numerus, caefofque reportant,
Almonem puerum, foedatique ora Galefi:
Implorantque deos, obteftanturque Latinum.
Turnus adeft, medioque in crimine caedis et ignis
Terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari,
Stirpem admifceri Phrygiam, fe limine pelli.
Tum, quorum attonitae Baccho nemora avia ma-
Infultant thiafis, neque enim leve nomen Amatae,
Undique collecti coeunt, Martemque fatigant.
Ilicet infandum cuncti contra omina bellum,
Contra fata deum, perverfo numine pofcunt.
Certatim regis circumftant tecta Latini.
Ille, velut pelagi rupes immota, refiftit:
Ut pelagi rupes, magno veniente fragore,
Quae fefe, multis circumlatrantibus undis,
Mole tenet: fcopuli nequicquam et fpumea circum
Saxa fremunt, laterique illifa refunditur alga. 590
Verum ubi nulla datur caecum exfuperare poteftas
Confilium, et faevae nutu Junonis eunt res;
Multa deos aurafque pater teftatus inanes,
Frangimur heu fatis, inquit, ferimurque procella!
Ipfi has facrilego pendetis fanguine poenas,
O miferi! te, Turne, nefas, te triste manebit
Supplicium: votifque deos venerabere feris.
Nam mihi parta quies, omnifque in limine portus:
Funere felici fpolior. nec plura locutus,
Sepfit se tectis, rerumque reliquit habenas.
Mos erat Hefperio in Latio, quem protenus urbes
Albanae coluere facrum, nunc maxima rerum
Roma colit, cum prima movent in praelia Martem:
Sive Getis inferre manu lacrymabile bellum,
Hyrcanifve, Arabisve parant, feu tendere ad Indos,
Auroramque fequi, Parthofque repofcere figna. 606
Sunt geminae belli portae, fic nomine dicunt,
Relligione facrae, et faevi formidine Martis:
Centum aerei claudunt vectes, aeternaque ferri
Robora: nec cuftos abfiftit limine Janus.
Has, ubi certa fedet patribus fententia pugnae,
Ipfe, Quirinali trabea cinctuque Gabino
Infignis, referat ftridentia limina conful;
Ipfe vocat pugnas: fequitur tum caetera pubes,
Aereaque affenfu confpirant cornua rauco.
Hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus
More jubebatur, triftefque recludere portas.
Abftinuit tactu pater, aversusque refugit
Foeda minifteria, et caecis fe condidit umbris.
Tum regina deum, coelo delapfa, morantes
Impulit ipfa manu portas, et cardine verso
Belli ferratos rupit Saturnia poftes.
Ardet inexcita Aufonia atque immobilis ante. Pars pedes ire parat campis; pars arduus altis
|