Conftitit hic, arcumque manu celerifque fagittas
Conripuit; fidus quae tela gerebat Achates:
Ductorefque ipfos primum, capita alta ferentis
Cornibus arboreis, fternit; tum volgus: et omnem
Mifcet agens telis nemora inter frondea turbam.
Nec prius abfiftit, quam feptem ingentia victor
Corpora fundat humi, et numerum cum navibus aequet.
Hinc portum petit, et focios partitur in omnis
Vina, bonus quae deinde cadis onerarat Aceftes
Litore Trinacrio, dederatque abeuntibus hofpes,
Dividit, et dictis maerentia pectora mulcet:
O focii, (neque enim ignari fumus ante malorum)
O paffi graviora ; dabit deus his quoque finem.
Vos et Scyllaeam rabiem penitufque fonantis
Acceftis fcopulos: vos et Cyclopia faxa
Experti. revocate animos, moeftumque timorem
Mittite. forfan et haec olim meminiffe juvabit.
Per varios cafus, per tot difcrimina rerum,
Tendimus in Latium: fedes ubi fata quietas
Oftendunt. illic fas regna refurgere Trojae.
Durate, et vofmet rebus fervate fecundis.
Talia voce refert: curifque ingentibus aeger
Spem voltu fimulat, premit altum corde dolorem.
Illi fe praedae adcingunt, dapibufque futuris:
Tergora deripiunt coftis, et vifcera nudant.
Pars in frufta fecant, verubufque trementia figunt:
Litore ahena locant alii, flammafque miniftrant.
Tum victu revocant vires: fufique per herbam
Inplentur veteris bacchi pinguifque ferinae.
Poftquam exemta fames epulis, menfaeque remotae,
Amiffos longo focios fermone requirunt ;
Spemque metumque inter dubii: feu vivere credant,
Sive extrema pati, nec jam exaudire vocatos.
Praecipue pius Aeneas, nunc acris Oronti,
Nunc Amyci cafum gemit, et crudelia fecum
Fata Lyci, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.
Et jam finis erat: cum Juppiter aethere fummo
Defpiciens mare velivolum terrafque jacentis,
Litoraque, et latos populos, fic vertice caeli
Conftitit, et Libyae defixit lumina regnis.
Atque illum talis jactantem pectore curas
Triftior, et lacrimis oculos fuffufa nitentis,
Ad loquitur Venus: O qui res hominumque deorumque
Aeternis regis imperiis, et fulmine terres,
Quid meus Aeneas in te conmittere tantum,
Quid Troës potuere ? quibus tot funera paffis,
Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?
Certe hinc Romanos olim, volventibus annis,
Hinc fore ductores, revocato fanguine Teucri,
Qui mare, qui terras omni ditione tenerent
Pollicitus. quae te, genitor, fententia vertit?
Hoc equidem occafum Trojae triftifque ruinas
Solabar, fatis contraria fata rependens.
Nunc eadem fortuna viros tot cafibus actos
Infequitur. quem das finem, rex magne, laborum?
Antenor potuit, mediis elabfus Achivis,
Illyricos penetrare finus, atque intuma tutus
Regna Liburnorum, et fontem fuperare Timavi:
Unde per ora novem vafto cum murmure montis
It mare proruptum, et pelago premit arva sonanti.
Hic tamen ille urbem Patavi, fedesque locavit
Teucrorum, et genti nomen dedit, armaque fixit
Troïa. nunc placida conpoftus pace quiefcit.
Nos tua progenies, caeli quibus adnuis arcem,
Navibus (infandum) amiffis, unius ob iram
Prodimur, atque Italis longe disjungimur oris.
Hic pietatis honos? fic nos in fceptra reponis ?
Olli fubridens hominum fator atque deorum,
Voltu, quo caelum tempeftatefque ferenat,
Ofcula libavit gnatae. dehinc talia fatur.
Parce metu, Cytherea. manent inmota tuorum
Fata tibi. cernes urbem, promiffa Lavini
Moenia, fublimemque feres ad fidera caeli
Magnanimum Aenean: neque me fententia vertit.
Hic tibi (fabor enim, quando haec te cura remordet)
Longius evolvens fatorum arcana movebo:
Bellum ingens geret Italia, populofque feroces
Contundet; morefque viris et moenia ponet:
H 2
Tertia dum Latio regnantem viderit aeftas,
Ternaque tranfierint Rutulis hiberna subactis.
At puer Afcanius, quoi nunc cognomen Iülo
Additur (Ilus erat, dum res ftetit Ilia regno)
Triginta magnos volvendis menfibus orbis
Imperio explebit, regnumque ab fede Lavini
Transferet, ac longam multa vi muniet Albam.
Hinc jam tercentum totos regnabitur annos
Gente fub Hectorea; donec regina facerdos
Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem.
Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus
Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet
Moenia, Romanofque fuo de nomine dicet.
His ego nec metas rerum, nec tempora pono:
Imperium fine fine dedi. quin afpera Juno,
Quae mare nunc terrafque metu caelumque fatigat,
Confilia in melius referet, mecumque fovebit
Romanos rerum dominos, gentemque togatam.
Sic placitum. veniet luftris labentibus aetas,
Cum domus Affaraci Phthiam clarafque Mycenas
Servitio premet, ac victis dominabitur Argis.
Nafcetur pulchra Trojanus origine Caefar,
(Imperium Oceano, famam qui terminet aftris)
Julius, a magno demiffum nomen Iülo.
Hunc tu olim caelo, fpoliis Orientis onuftum,
Accipies fecura. vocabitur hic quoque votis.
Afpera tum pofitis mitefsent faecula bellis.
Cana Fides, et Vefta, Remo cum fratre Quirinus
Jura dabunt: dirae ferro et compagibus artis
Claudentur belli portae. Furor inpius intus
Saeva fedens fuper arma, et centum vinctus ahenis
Poft tergum nodis, fremet horridus ore cruento.
Haec ait: et Maia genitum demittit ab alto;
Ut terrae, utque novae pateant Carthaginis arces
Hofpitio Teucris: fati ne nefcia Dido
Finibus arceret. volat ille per aethera magnum
Remigio alarum: ac Libyae citus adftitit oris.
Et jam juffa facit: ponuntque ferocia Poeni
Corda, volente deo. in primis regina quietum
Accipit in Teucros animum, mentemque benignam.
At pius Aeneas per noctem plurima volvens,
Ut primum lux alma data eft, exire; locofque
Explorare novos, quas vento accefferit oras:
Qui teneant (nam inculta videt) hominefne ferene,
Quaerere conftituit, fociifque exacta referre.
Claffem in convexo nemorum, fub rupe cavata,
Arboribus claufam circum atque horrentibus umbris
Occulit. ipfe uno graditur comitatus Achate;
Bina manu lato crifpans haftilia ferro.
Quoi mater media fefe tulit obvia filva,
Virginis os habitumque gerens, et virginis arma
Spartanae: vel qualis equos Threifla fatigat
Harpalyce, volucremque fuga praevertitur Eurum.
Namque humeris de more habilem fufpenderat arcum
Venatrix, dederatque comam diffundere ventis ;
Nuda genu, nodoque finus conlecta fluentis.
Ac prior, Heus, inquit, juvenes, monftrate mearum
Vidiftis fi quam hic errantem forte fororum,
Succinctam pharetra et maculofae tegmine lyncis,
Aut fpumantis apri curfum clamore prementem.
Sic Venus; et Veneris contra fic filius orfus :
Nulla tuarum audita mihi neque vifa fororum,
O (quam te memorem ?) virgo. namque haud tibi voltus
Mortalis, nec vox hominem fonat. ô dea, certe;
An Phoebi foror, an Nympharum fanguinis una?
Sis felix, noftrumque leves quaecumque laborem :
Et quo fub caelo tandem, quibus orbis in oris
Jactemur, doceas. ignari hominumque locorumque
Erramus, vento huc vaftis et fluctibus acti.
Multa tibi ante aras noftra cadet hoftia dextra,
Tum Venus: Haud equidem tali me dignor honore;
Virginibus Tyriis mos eft geftare pharetram,
Purpureoque alte furas vincire cothurno.
Punica regna vides, Tyrios et Agenoris urbem:
Sed fines Libyci, genus intractabile bello.
Imperium Dido Tyria regit urbe profecta,
Germanum fugiens. longa eft injuria, longae
Ambages, fed fumma fequar faftigia rerum.
Huic conjux Sichaeus erat, ditiffimus agri
Phoenicum, et magno miferae dilectus amore?
Quoi pater intactam dederat, primisque jugarat
Ominibus. fed regna Tyri germanus habebat
Pygmalion, fcelere ante alios inmanior omnis.
Quos inter medius venit furor. ille Sichaeum
Inpius ante aras, atque auri caecus amore,
Clam ferro incautum fuperat, fecurus amorum
Germanae: factumque diu celavit, et aegram,
Multa malus fimulans, vana fpe lufit amantem.
Ipfa fed in fomnis inhumati venit imago
Conjugis, ora modis ad tollens pallida miris:
Crudelis aras, trajectaque pectora ferro
Nudavit; caecumque domûs fcelus omne retexit.
Tum celerare fugam patriaque excedere fuadet,
Auxiliumque viae veteres tellure recludit
Thefauros, ignotum argenti pondus et auri.
His conmota fugam Dido fociofque parabat.
Conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni,
Aut metus acer erat: navis, quae forte paratae,
Conripiunt, onerantque auro. portantur avari
Pygmalionis opes pelago. dux femina facti.
Devenere locos, ubi nunc ingentia cernes
Moenia, furgentemque novae Carthaginis arcem
Mercatique folum, facti de nomine Byrfam,
Taurino quantum poffent circumdare tergo.
Sed vos qui tandem, quibus adveniftis ab oris,
Quove tenetis iter? quaerenti talibus ille
Sufpirans, imoque trahens a pectore vccem:
O dea, fi prima repetens ab origine pergam,
Et vacet annalis noftrorum audire laborum ;
Ante diem claufo conponat Vefper Olympo.
Nos Troja antiqua, veftras fi forte per auris
Trojae nomen iit, diverfa per aequora vectos
Forte fua Libycis tempeftas adpulit oris.
Sum pius Aeneas, raptos qui ex hofte Penates
Claffe veho mecum, fama fuper aethera notus.
Italiam quaero patriam ; et genus ab Jove fummo.
Bis denis Phrygium confcendi navibus aequor ;
|
