young tender corn, so i te Milky price in its
Quæ vigilanda viris? vel quum ruit imbriferum ver,
Spicea jam campis quum messis inhorruit, et quum
315 Frumenta in viridi stipula lactentia turguent?

Sæpe ego, quum flavis messorem induceret arvis
Agricola, et fragili jam stringeret hordea culmo,
Omnia ventorum concurrere prælia vidi:

Quæ gravidam late segetem ab radicibus imis 320 Sublime expulsam eruerent; ita turbine nigro

Ferret hiems culmumque levem stipulasque volantis.
Sæpe etiam inmensum cœlo venit agmen aquarum,
Et foedam glomerant tempestatem imbribus atris
Conlectæ ex alto nubes; ruit arduus æther,
325 Et pluvia ingenti sata læta boumque labores

Diluit; inplentur fossæ, et cava flumina crescunt
Cum sonitu; fervetque fretis spirantibus æquor.
Ipse Pater, media nimborum in nocte, corusca in

clivis hinc ad ornatissimam tempestatis æstivæ descriptionem via! Sidera auctumni, quia ad siderum ortus et occasus tempestatum tempora atque etiam caussas referebant. cf. v. 335. Atque, quid dicam, quæ vigilanda viris sint, ubi jam br.; quæ curanda et providenda ab agricolis sub auctumnum. 312. mollior astas, leniore calore, cum vehementior astus jam remisit se. 313. vel quum ruit imbr. ver: M. Aprili, circa Vergiliarum exortum: videndum nunc, imbrium ingruentium vi ne anni spes a procellis profligetur, sementisque facta proluatur. 314. Horrere (vid. ad v. 151.) agri aut segetes et sata dicuntur fere, cum arista jam maturæ sunt; h. 1. seges lactescens, in stipula h. culmo viridi. 315. lactentia turgent plenius etiam dictum quam lactent; amant vocem poëta. Ovid. Fast. I. 351. sala teneris lactentia succis; et sæpe. Habuit hunc locum ante oculos Gratius Cyneg. 290. Inde uli pulentes calamos duraverit astas, Lactentesque urens herbas siccaverit omnem Messibus humorem, culmisque armarit aristas etc.

316 Quid? quod, id quod multo majus est, in ipsa messe procellæ aut imbres sæpe ingruunt. 317. fragili hordea culmo dicit poëta pro hordeis simpliciter, aut certe culmis fragilibus hordei; non de certo hordei genere; hos culmos stringunt, qui falce secant: dum falcem admovent, tangunt scilicet et stringunt. Ita v. c. lib. II. 368. coll. cum 365. Lum stringe comas. Solent autem

poëtæ id, quod agitur, a variis actionis mómentis designare. 318. ventorum præliam concurrere plenius quam ventos concurrere; ut acies ad pugnam faciendam. 319. seges gravida proprie ex agro gravido. Sed poëtæ omne id gravidum dixisse videntur, item fecundum, quod succo plenum ac tumidum esset, ut gravidum uber Georg. III. 317. gravida fruges II. 143. gravide messes Ovid. Metam. VIII. 781. 320. Venti segetem eruunt, et in aërem expellunt, extollunt; hoc ornatius effert, sublime expulsam eruunt, quia sublimem, in sublime, pro adverbio sublimiter ferunt. turbine nigro etc. Haud aliter hiems, gravis tempestas ea parte anni, qua procellosum tempus esse solet (auctumno et vere vs. 311-315.) orta ferret, diriperet, stipulas, quam nunc media æstate redicitus aristas fert.

322 agmen aquarum de imbre denso ingruente. venit, ruit; venire enim etiam hoc sensu satis grave verbum. Veniunt hostes, barbari, qui impetum faciunt etc. 324. ex alto nubes conlecta. Simplicissimum est, altum de cælo intelligere; ex aëre descendunt contracta nubes; itaque ruit æther h. nubes collectæ. Æn. V. 695. ruit æthere toto turbidus imber aqua. 326. cava flumina, quia in alveis cavatis fluebant. 327. freta spirantia sunt æstuantia. Æn. X. 291. freta autem ut, vada, poëtice simpl. aquæ,

mare.

328 Præclarus locus de fulmine. corusca

Ejareal. Butes Lustion tid å

Ritus ut ex prises tacitu plakat.avc.
Bacche veni, dulcisque bus è commibus uva
Fendeat, et spici's spican cisge ares..
Luce sacra requiescat hun were fuissent arater,
Exprave suspenso vomere afset opuis
GEORGICON LIB. I.

Fulmina molitur dextrâ: quo maxuma motu
330 Terra tremit; fugere feræ; et mortalia corda
Per gentes humilis stravit pavor: ille flagranti
Aut Atho, aut Rhodopen, aut alta Ceraunia telo

91

Dejicit; ingeminant austri et densissimus imber; make double
Nunc nemora ingenti vento, nunc litora plangunt.

335 Hoc metuens, cœli menses et sidera serva;
Frigida Saturni sese quo stella receptet ;
Quos ignis cœli Cyllenius erret in orbes.
In primis venerare deos, atque annua magnæ
Sacra refer Cereri lætis operatus in herbis,
340 Extremæ sub casum hiemis, jam vere sereno.
Tunc pingues agni, et tunc mollissima vina;
Tunc somni dulces densæque in montibus umbræ.

dextra. Notum illud Horatii Carm. I. 2. 2.
rubente Dextera. Habet tamen nec minus
rationem suam si corusca fulmina jungas.
329. moliri fulmen est jacere; nam de omni
motu ac conatu aut opere moliri. maxuma
terra est magna, yała miλwgn. 330. fugere pro
fugiunt; ut sæpissime. 331. humilis pavor
poetica venustate; partim quod reddit hu-
miles, partim,quod timere pusillanimi et humi-
lis animi est. 331. stravit, sternit, prosternit,
pavor, animos, natanλńTTE, percellit; unde
etiam consternare ductum. 332. Montes
fulmine ferit, dicebas; at quam sublime:
dejicit! flagranti telo, Homeri et He-
siodi, xéti negavv. Alta Ceraunia ȧngo-
agana satis noti vel ex Horatii I. Carm. 3.
Epiri montes, qui in mare procurrunt, ut
Athos in mare Egæum, Macedoniæ mons.
332. Versus ex Theocr. VII. 77. "H "Aw,
* Ροδόπαν, ἡ Καύκασον ἐσχατόεντα. 334.
plangint h. 1. plangorem edunt, resonant.

335 Propter has tempestatum mutationes
observanda sunt anni tempora. Cali menses
simpl. tempora intelligam, quia astrorum,
quæ in cælo sunt, motu definiuntur: vole-
bat subjungere solem et lunam: posuit pro
iis sidera; coli sidera erunt adeo de planetis
accipienda, ut subjiciat duos alios planetas
Saturnum et Mercurium. Esse porro verba
depromta e Menandro, notat Nonius Mar-
cellus in voce servare. 336. Observet, Saturni
stella in quod signum se recipiat, cum quo si-
dere se conjungat. Saturni motum tardissinum
esse, et vix binis annis sexque mensibus unum

signum transire constat ; ut adeo vix intelligas,
quem usum observatio tam tardi sideris ad
tempestatum prognostica habere possit. Ita
tamen a veteribus judicatum est de stellis er-
raticis, ut pluviarum aliarumque aëris muta-
tionum augurium ex iis caperent. Fuit in
his inprimis Saturni transitus. 337. Obser-
vare monet Mercurii motum: hoc enim est
errare ignem Cyllenium, in orbes cali.

338 Ad procellarum subinde ingruen-
tium clades avertendas religionum quoque
auxilium adhibere monet. Agit autem po-
eta de Ambarvalibus, vid. Tibull. II. 1. et
si Suovetaurilia ejusdem generis sunt Catonem
de R. R. 339. Sacra refer, repete, et hinc
simpliciter fer, celebra. Operatus pro ope-
rans. Est autem hoc voc. sacrorum. 340.
Vel hic locus docere potest, quam parum
subtilis interdum sit poëtica ratio: Extrema
sub casum hiemis putes esse primum veris
initium; at subjiciuntur ea, quæ adultum
satis significant; quamvis non immemor sim,
clementioris cæli in nostro poëta rationem
esse habendam. Similiter sup. 230. ad me-
dias pruinas; quod sane severe exigi ne-
quit. 341. Hesiod. "Egy. 585. ubi de asta-
tis initio; Τῆμος πιόταται τ' αἶγες καὶ οἶνος
g505. Vina mollia, scilicet hiemis inter-
jecta mora; asperitate, duritia, carentia, mitia,
lenia. Ita et Græcis ovog oxλngos et paha-
xóc. Durus Bacchi sapor Ge, IV. 102.
342. somni dulces propter adjectas umbras
nulli alii esse possunt quam in herba vel sub-
arbore ad concentum avium, florum odores et

Jatim ila Cuncta tibi Cererem pubes agrestis adoret ;
yifle verita
Cui tu lacte favos et miti dilue Baccho,

345 Terque novas circum felix eat hostia fruges;
Omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
Et Cererem clamore vocent in tecta; neque ante
Falcem maturis quisquam supponat aristis,

data com Quam Cereri torta redimitus tempora quercu
350 Det motus incompositos, et carmina dicat.
Atque hæc ut certis possimus discere signis,
Estusque, pluviasque, et agentis frigora ventos:
Ipse Pater statuit, quid menstrua Luna moneret;
Quo signo caderent austri; quid sæpe videntes
355 Agricolæ propius stabulis armenta tenerent.

Continuo, ventis surgentibus, aut freta ponti
Incipiunt agitata tumescere, et aridus altis
Montibus audiri fragor; aut resonantia longe
Litora misceri, et nemorum increbrescere murmur.

sic porro. 343. Diis agrestibus libatur ex
more, lacte, melle, vino. 345. Ducitur
hostia, lustrandi agros causa, circa novam
segetem. felix hostia, h. fecunda, quemad-
modum felix ager, arbor. De his dubitat
nemo; uti nec de hoc, hostiam sterilem sa-
cris admoveri, nefas fuisse: sed usus perpe-
tuus ita fert, ut accipiamus hostiam, qua
litari potest, quia pura et sacrificio apta
diisque grata est; quæque adeo est felicis
ominis, et bonum frugum proventum porten-
dit, aut ipsa felicis proventus caussa, placatis
per eam diis, haberi potest. 346. chorus et
socii, est chorus sociorum. Int. autem so-
cios operum, vernas, ut II. 528. 347. vo-
care in tecta, ut adsit, invocare. Horat.
Carm. I. 30. 3. vocantis Ture te multo Gly-
cera Transfer in adem. 350. De incon-
dita saltatione, qua carmina messoria canun-
tur. Quernam coronam in memoriam victus
prioris gestatam.

351 Hae igitur omnia, has tempestatum
cæli et aëris vices, de quibus adhuc egit,
porro magnum calorem, pluviam et gelu, e
lunae phasibus et variis prognosticis, quæ ex-
perientia docuit, intelligunt agricola. 353.
Ipse Jupiter statuit, h. fixum et constans esse
jussit. Plerisque his prognosticis severiores

physices rationes facile assignari possunt (v1dimus id nuper factum a W. Jones physiol. Disquisitions p. 619. sqq.); pro nostra ætate eadem retractavit Thomson (Seasons: Winter 118. sqq.) Monet luna prognosticis, quæ ab ea petuntur, et menstrua luna præclare propter menstruas motus vices. 354. Quo signo caderent austri; quod indicium esset venti mox cessaturi. Ita enim cadere pro residere, cadit fragor pelagi Æn. I. 154. ut contra surgere v. 356.

356 Continuo: principio. vid. sup. 60. ventis surgentibus: mox vs. 365. vento inpendente; vide modo ad v. 354. freta ponti poëtica periphrasi pro ponto, mari; nihil amplius. 357. aridus fragor, qualis asper et acutus lignorum aridorum, cum franguntur. Effert autem haud paullo ornatius Aratea l. 1. 180. κορυφαί τε βοώμεναι οὔρεος dxgal. 359. Litora misceri; miscetur ac perturbatur mare littora et saxa alluens, quibus alliduntur fluctus; et resonantia miscentur pro simplici resonant. Aratus ib. v. 178. 179. μακρὸν ἐπ ̓ αἰγιαλοὶ βοόωντες, ̓Ακταί τ' εἰνάλιοι, ὁπότ εὐδίοι ἠχήεσσαι. De nemorum murmure seu mugitu conf. En. X. 97-99.

8.351

The cormorant on hish
ithee? from the deep, sest amsaiers the land.
Lond shriek, the Tosing hem; off with wildring
The circling seaport clare the party spons

GEORGICON LIB. I.

360 Jam sibi tum curvis male temperat unda carinis:
Quum medio celeres revblant ex æquore mergi,
Clamoremque ferunt ad litora ; quumque marinæ fol
In sicco ludunt fulicæ; notasque paludes

Deserit, atque altam supra volat ardea nubem, L.365 Sæpe etiam stellas, vento inpendente, videbis

Præcipites cœlo labi, noctisque per umbram
Flammarum longos a tergo albescere tractus;
Sæpe levem paleam et frondes volitare caducas,
Aut summa nantis in aquâ conludere plumas.
370 At Borea de parte trucis quum fulminat, et quum
Eurique Zephyrique tonat domus : omnia plenis
Rura natant fossis, atque omnis navita ponto

93

Humida vela legit. Numquam inprudentibus imber zombištiena to, o

Obfuit: aut illum surgentem vallibus imis

375 Aëriæ fugere grues; aut bucula cœlum Suspiciens patulis captavit naribus auras;

360 Jam tum satis gravis tempestas in alto, ut navis vix resistat satis fluctibus, increbrescente procellæ vi, cum etc. 361. Expressa hæc ex Arato, nec tamen cum fide ac diligenter, sed permutatis avium nominibus forte quod communis earum hac in re est natura. 364. Quod itaque de ardea igadi, dixerat Aratus v. 182. Diosem. nai d'avini ξηρὴν ὅτ' ἐρωδιὸς ἢ κατὰ κόσμον Εξ ἁλὸς igynai pwvñ negi morλd' hɛhnxws, ad mergos transtulit Virgilius: Quum medio celeres revolant ex æquore mergi, Clamoremque ferunt ad htora. At Cicero, qui Arateos versus vertit de Div. I. 8. fulicem seu fulicam nominavit, Callimachus duty in fragm. CLXVII. ex Etymol. Aratus mergos (ras elulas) in littore (xɛgoaïa, h. xarà Tà X., iv xéo, ut iv Eng Virgilius in sicco, in littore, ut et Æn. X. 301.) alis plangere memoraverat. Tandem v. 364. cum Arato convenit noster: Kuévy tɛ dáhaooav inɛposto dvipoio ardea: et moto vento supervolat mare; hoc exornavit: notasque paludes Deserit atque altam supra volat nubem. Etiam: Quodque ausa volare Ardea sublimis pennæ confisa natanti Lucan. V. 553

367. albescere elegantius quam existere, esse,

370 Jam præsagia pluviarum enarrantur. Primum est fulminum ex omnibus cæli partibus concursus. Omnino, pergit, 373, pluvia venturæ observatio in promtu est; tam manifesta ejus signa sunt, quæ inde subjicit, ut neminem facile, non ante provisa et animadversa, pluvia opprimere possit.

370-372 Domus Euri suaviter dixit de parte cæli, unde spirat. Rura natant, inundantur.

373 Numquam inprudentibus imber Obfuit, obesse potest vel solet. Ornate extulit id, quod in tenui oratione esset: agricolis non facile imber supervenire potest imprudentibus, h. non ante providentibus, improviso, ut nec moniti sint præsagio aliquo. Non debebat hic hærere doctorum virorum acumen. Sententia est eadem inf. 425. Nunquam te crastiua fallet Hora neque insidus noctis capiere serena. 374. Ante oculos poëtæ fuere Aratea 299. e quibus et Aristot. H. A. IX. 10. patet solere grues, ubi in altum evolaverint, in aëfem, négal, animadversa tempestate, statim se demittere et imbrem fugere; vallibus imis, grues imbrem fugiunt vallibus imis, recipientes se in vallem; ita convenit Aristot. við∞os véọn nai χειμέρια, καταπλᾶσαι ἡσυχάζουσι, puta are borum frondibus tectæ. 375.376. Captavit, captare solet, captat, auras, h. ducit,

V.378.

Evan vis sint sub aja, lus vues male diere tentant.

94

P. VIRGILII MARONIS

Aut arguta lacus circumvolitavit hirundo ;
Et veterem in limo ranæ cecinere querelam.
Sæpius et tectis penetralibus extulit ova
380 Angustum formica terens iter; et bibit ingens
Arcus; et e pastu decedens agmine magno
Corvorum increpuit densis exercitus alis.

Jam varias pelagi volucres, et quæ Asia circum
Dulcibus in stagnis rimantur prata Caystri,
385 Certatim largos humeris infundere rores,
Nunc caput objectare fretis, nunc currere in undas,
Et studio incassum videas gestire lavandi.
Tum cornix plena pluviam vocat inproba voce,

olfacit, pharro. 377. Versus totus est
ex Varrone Atacino una cum v. 376. et 379.
arguta ad vocem refertur. 378. Veterem
querelam ad fabulam transformationis rana-
rum (v. Ovid. Met. VI. 376. sqq.) referunt;
sed verbis simpliciter inest notio clamoris
continui semperque ejusdem. Poetis enim
querelam de quacunque animalium voce
dici notum est.

379 Tecta penetralia ut adytum penetrale
En. II. 267. templa penetralia cæli Lucr. I.
1098. ut in nonnullis legitur. 380. angustum
iter nolans oxas, foraminis: si modo Aratum
reddere voluit: sin omnino naturam formica-
rum exprimere maluit, angusto calle inceden-
tium ut Æn. IV. 405. rectius iter de tramite
isto quo eunt redeuntque intelliges.

corvorum referat. Jungenda vero: increpuit alis densis; non vero: exercitus densis alis. Cæterum ad hoc præsagium referenda Horatii verba Carm. III. 27. 9. antequam stantes repetat paludes Imbrium divina avis imminentum, Citi, en Corvum pre

383-388 Ex avibus marinis et cygnis præsagia pluviarum memorat. Jam videas varias volucres-infundere etc. Cygni hic dicuntur in stagnis Caystri (in stagnis, quæ Cayster fl. egressus ripas, inundando vicina, facit) rimari prata Asia circumcirca: pro vulgari, versari in iis. rimari autem de cygnis, pabulum et herbas quærentibus. Georg. II. 199. dixit Mincium Pascentem niveos herboso flumine cycnos: stagna recte dulcia, utpote vivi et perennis fluvii, non situ putrescentis aquæ. Asiam paludem dixit Æn. VII. 701. At Homerus "Ασιον λειμῶνα. Est autem Asia angustus tractus paluster Lydia ad Caystrum, non longe a Tmolo, satis notus ex Homer. Iliad. B, 461. xx δολιχοδείρων ̓Ασίῳ ἐν λειμῶνι Καϋτρίου ἀμφὶ pé pa quem expressit Virgil. vss. 383. 384. Reliqua partim a Varrone Atacino sumsit, cujus fragm. in Catalectis vet. poëtarum; Tum liceat volucres pelagi tardæque paludis Cernere inexpleto studio (angor; hoc est, quod noster incassum dixit) certare lavandi, 381, 382 Arat. v. 231-237. increpuit Et velut insolitum pennis infundere rorem: densis alis debebat exprimere rağάueva partim ab Arato Diosem. 210. 211. Meλπτερά πυκνά· in hoc vero πυκνά (pro πυκνῶς) λάκι λιμναῖαι ἢ εἰνάλιαι ὄρνιθες Απληςον positum esse putes pro crebro. Etiam in κλύζονται ἐνιέμεναι ὑδάτεσσιν; h. caput ol epigrammate. Alere Tòv Xagísvra, norì jectant fretis, s. aquis immersant. Que omArepa Tunvà Tivážas, Пws peges; At Virginia si inter se compares, poëticam in nostro, lius Tuxvog densus transtulit et (nam dense in*crepare nihil esset) πregà πunvà, ́alas densas interpretatus est, sive ut alarum naturam exprimat epitheton, sive ut ad multitudinem

381 Arcus, iris, bibere, h. haurire, attrahere, aquas suis cornibus, pluvio tempore, etiam a nostris hominibus creditur. Alias nubes dicuntur bibere. Sic in Anthol. Lat. lib. V. 113. de Oceano: Te potant nubes (sic leg.) ut reddant frugibus imires. Statius Theb. IX. 405. At pater arcano residens Ismenos in antro, Unde aura nubesque bibunt atque imbrifer arcus Pascitur, et Tyrios melior venit annus in agros. Arat. ib. v. 208. duplicem arcum habet: didúpan Ipis, ex repercussa luce in nubibus.

quamquam novissimus pest illos venit, copiam non desideres. 388. cornix inproba, sive infausti ominis, sive inproba vocat, pro improbe, clamore improbo, nimio, continua