Ac veluti supplex pro tam furialibus ausis
Ante pedes jacuit. Sed enim temeraria crescunt
Bella, modusque abiit insanaque regnat Erinnys.
Cunctaque tela forent cantu mollita, sed ingens
Clamor et inflato Berecyntia tibia cornu
Tympanaque et plausus et Bacchei ululatus
Obstrepuere sono citharae. Tum denique saxa
Non exauditi rubuerunt sanguine vatis.

Ac primum attonitas etiamnum voce canentis
Innumeras volucres anguesque agmenque ferarum
Maenades Orphei titulum rapuere theatri;
Inde cruentatis vertuntur in Orphea dextris,
Et coëunt, ut aves, si quando luce vagantem
Noctis avem cernunt, structoque utrimque theatro
Ut matutina cervus periturus arena

Praeda canum est; vatemque petunt, et fronde virentes
Conjiciunt thyrsos non haec in munera factos.

Hae glebas, illae direptos arbore ramos,

Pars torquent silices. Neu desint tela furori,
Forte boves presso subigebant vomere terram,
Nec procul hinc, multo fructum sudore parantes,
Dura lacertosi fodiebant arva coloni :
Agmine qui viso fugiunt operisque relinquunt
Arma sui, vacuosque jacent dispersa per agros
Sarculaque rastrique graves longique ligones.
Quae postquam rapuere ferae, cornuque minaces
Divellere boves, ad vatis fata recurrunt,

Tendentemque manus atque illo tempore primum
Irrita dicentem nec quicquam voce moventem

Sacrilegae perimunt; perque os -- pro Jupiter! — illud,
Auditum saxis intellectumque ferarum

Sensibus, in ventos anima exhalata recessit.

Te maestae volucres, Orpheu, te turba ferarum,
Te rigidi silices, tua carmina saepe secutae
Fleverunt silvae; positis te frondibus arbos

Tonsa comam luxit; lacrimis quoque flumina dicunt

15

20

25

30

35

49

45

Increvisse suis, obscuraque carbasa pullo
Naides et Dryades passosque habuere capillos.

Membra jacent diversa locis. Caput, Hebre, lyramque 50
Excipis, et mirum -- medio dum labitur amne,

Flebile nescio quid queritur lyra, flebile lingua
Murmurat exanimis, respondent flebile ripae.
Jamque mare invectae flumen populare relinquunt,
Et Methymnaeae potiuntur litore Lesbi :
Hic ferus expositum peregrinis anguis arenis
Os petit et sparsos stillanti rore capillos.

Tandem Phoebus adest morsusque inferre parantem
Arcet, et in lapidem rictus serpentis apertos
Congelat, et patulos, ut erant, indurat hiatus.
Umbra subit terras et, quae loca viderat ante,
Cuncta recognoscit, quaerensque per arva piorum
Invenit Eurydicen cupidisque amplectitur ulnis.
Hic modo conjunctis spatiantur passibus ambo,
Nunc praecedentem sequitur, nunc praevius anteit
Eurydicenque suam jam tuto respicit Orpheus.

Non impune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus ;
Amissoque dolens sacrorum vate suorum,
Protinus in silvis matres Edonidas omnes,
Quae videre nefas, torta radice ligavit.

Quippe pedum digitos, in quantum est quaeque secuta,
Traxit et in solidam detrusit acumine terram.

Utque suum laqueis, quos callidus abdidit auceps,"
Crus ubi commisit volucris sensitque teneri,

55

65

70

Plangitur, ac trepidans adstringit vincula motu :
Sic, quaecunque solo de fixa cohaeserat harum,
Exsternata fugam frustra tentabat; at illam
Lenta tenet radix exsultantemque coërcet.

75

Dumque ubi sint digiti, dum pes ubi, quaerit, et ungues, · Adspicit in teretes lignum succedere suras, Et conata femur maerenti plangere dextra, Robora percussit; pectus quoque robora fiunt, Robora sunt humeri, porrectaque brachia veros Esse putes ramos et non fallare putando.

80

Nec satis hoc Baccho est: ipsos quoque deserit
Cumque choro meliore sui vineta Tymoli
Pactolonque petit, quamvis non aureus illo
Tempore nec caris erat invidiosus arenis.

agros,

Hunc assueta cohors, Satyri Bacchaeque, frequentant;
At Silenus abest. Titubantem annisque meroque
Ruricolae cepere Phryges, vinctumque coronis
Ad regem duxere Midan, cui Thracius Orpheus
Orgia tradiderat cum Cecropio Eumolpo.
Qui simul agnovit socium comitemque sacrorum,
Hospitis adventu festum genialiter egit

Per bis quinque dies et junctas ordine noctes.
Et jam stellarum sublime coëgerat agmen
Lucifer undecimus, Lydos quum laetus in agros
Rex venit, et juveni Silenum reddit alumno.
Huic deus optandi gratum, sed inutile, fecit
Muneris arbitrium, gaudens altore recepto.
Ille, male usurus donis, ait: Effice, quicquid
Corpore contigero, fulvum vertatur in aurum.
Annuit optatis, nocituraque munera solvit
Liber, et indoluit quod non meliora petisset.
Laetus abit gaudetque malo Berecyntius heros,
Pollicitique fidem tangendo singula tentat.
Vixque sibi credens, non alta fronde virentem
Ilice detraxit virgam; virga aurea facta est.
Tollit humo saxum; saxum quoque palluit auro :
Contigit et glebam; contactu gleba potenti
Massa fit arentes Cereris decerpsit aristas ;
Aurea messis erat: demtum tenet arbore pomum ;
Hesperidas donasse putes: si postibus altis
Admovit digitos, postes radiare videntur.
Ille etiam liquidis palmas ubi laverat undis,
Unda fluens palmas Danaën eludere posset.
Vix spes ipse suas animo capit, aurea fingens
Omnia. Gaudenti mensas posuere ministri,
Exstructas dapibus nec tostae frugis egentes.
Tum vero sive ille sua Cerealia dextra

Munera contigerat, Cerealia dona rigebant ;
Sive dapes avido convellere dente parabat.
Lamina fulva dapes admoto dente premebat.
Miscuerat puris auctorem muneris undis ;
Fusile per rictus aurum fluitare videres.
Attonitus novitate mali, divesque miserque
Effugere optat opes et, quae modo voverat, odit.
Copia nulla famem relevat; sitis arida guttur
Urit, et inviso meritus torquetur ab auro.
Ad coelumque manus et splendida brachia tollens,
Da veniam, Lenaee pater! Peccavimus; inquit,
Sed miserere, precor, speciosoque eripe damno!
Mite deum numen, Bacchus peccasse fatentem
Restituit, factaque fide data munera solvit.
Neve male optato maneas circumlitus auro,
Vade, ait, ad magnis vicinum Sardibus amnem,
Perque jugum ripae labentibus obvius undis
Carpe viam, donec venias ad fluminis ortus;
Spumigeroque tuum fonti, qua plurimus exit,
Subde caput, corpusque simul, simul elue crimen.
Rex jussae succedit aquae. Vis aurea tinxit
Flumen et humano de corpore cessit in amnem.
Nunc quoque jam veteris percepto semine venae
Arva rigent, auro madidis pallentia glebis.
Ille, perosus opes, silvas et rura colebat

Panaque montanis habitantem semper in antris.

Pingue sed ingenium mansit; nocituraque, ut ante,
Rursus erant domino stolidae praecordia mentis.
Nam freta prospiciens, late riget arduus alto
Tmolus in adscensu, clivoque extentus utroque,
Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypaepis.
Pan ibi dum teneris jactat sua carmina Nymphis,
Et leve cerata modulatur arundine carmen,
Ausus Apollineos prae se contemnere cantus,
Judice sub Tmolo certamen venit ad impar.
Monte suo senior judex consedit, et aures

125

130

135

140

145

150

155

60

P. OVIDII NASONIS METAMORPH. LIB. XI.

Liberat arboribus: quercu coma caerula tantum
Cingitur, et pendent circum cava tempora glandes.
Isque deum pecoris spectans, In judice, dixit,
Nulla mora est. Calamis agrestibus insonat ille,
Barbaricoque Midan — aderat nam forte canenti
Carmine delenit. Post hunc sacer ora retorsit
Tmolus ad os Phoebi: vultum sua silva secuta est.
Ille, caput flavum lauro Parnaside vinctus,
Verrit humum Tyrio saturata murice palla,
Distinctamque lyram gemmis et dentibus Indis
Sustinuit laeva, tenuit manus altera plectrum.
Artificis status ipse fuit. Tum stamina docto
Pollice sollicitat: quorum dulcedine captus
Pana jubet Tmolus citharae submittere cannas.
Judicium sanctique placet sententia montis
Omnibus; arguitur tamen atque injusta vocatur
Unius sermone Midae. Nec Delius aures
Humanam stolidas patitur retinere figuram;
Sed trahit in spatium, villisque albentibus implet,
Instabilesque imo facit et dat posse moveri.
Cetera sunt hominis; partem damnatur in unam,
Induiturque aures lente gradientis aselli.

160

165

170

175

Ille quidem celat, turpique onerata pudore

180

Tempora purpureis tentat velare tiaris ;

Sed solitus longos ferro resecare capillos

Viderat hoc famulus. Qui quum nec prodere visum
Dedecus auderet, cupiens efferre sub auras,

Nec posset reticere tamen, secedit humumque
Effodit et, domini quales adspexerit aures,

185

Voce refert parva, terraeque immurmurat haustae;
Indiciumque suae vocis tellure regesta
Obruit, et scrobibus tacitus discedit opertis.
Creber arundinibus tremulis ibi surgere lucus
Coepit et, ut primum pleno maturuit aevo,
Prodidit agricolam : leni nam motus ab Austro
Obruta verba refert dominique coarguit aures.

190