Quodque suus conjux riguo collegerat horto,
Truncat olus foliis. Furca levat ille bicorni
Sordida terga suis, nigro pendentia tigno,
Servatoque diu resecat de tergore partem
Exiguam, sectamque domat ferventibus undis.
Interea medias fallunt sermonibus horas,
Sentirique moram prohibent. Erat alveus illic
Fagineus, dura clavo suspensus ab ansa :
Is tepidis impletur aquis, artusque fovendos
Accipit. In medio torus est de mollibus ulvis,
Impositus lecto, sponda pedibusque 'salignis :
Vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo
Sternere consuerant; sed et haec vilisque vetusque
Vestis erat, lecto non indignanda saligno.
Accubuere dei: mensam succincta tremensque
Ponit anus; mensae sed erat pes tertius impar :
Testa parem fecit. Quae postquam subdita clivum
Sustulit, aequatam mentae tersere virentes.
Ponitur hic bicolor sincerae bacca Minervae,
Conditaque in liquida corna autumnalia faece,
Intubaque et radix et lactis massa coacti,
Ovaque non acri leviter versata favilla :
Omnia fictilibus. Post haec caelatus eodem
Sistitur argento crater, fabricataque fago
Pocula, qua cava sunt, flaventibus illita ceris.
Parva mora est, epulasque foci misere calentes.
Nec longae rursus referuntur vina senectae,
Dantque locum mensis paullum seducta secundis.
Hic nux, hic mixta est rugosis carica palmis,
Prunaque et in patulis redolentia mala canistris,
Et de purpureis collectae vitibus uvae ;

Candidus in medio favus est. Super omnia vultus
Accessere boni, nec iners pauperque voluntas.
Interea toties haustum cratera repleri

Sponte sua per seque vident succrescere vina:
Attoniti novitate pavent, manibusque supinis

650

655

660

665

670

675

680

Concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon,
Et veniam dapibus nullisque paratibus orant.
Unicus anser erat, minimae custodia villae,
Quem dis hospitibus domini mactare parabant.
Ille celer penna tardos aetate fatigat,
Eluditque diu, tandemque est visus ad ipsos
Confugisse deos. Superi vetuere necari,
Dique sumus, meritasque luet vicinia poenas
Impia, dixerunt, vobis immunibus hujus
Esse mali dabitur: modo vestra relinquite tecta
Ac nostros comitate gradus, et in ardua montis
Ite simul! Parent et, dis praeeuntibus, ambo
Membra levant baculis, tardique senilibus annis
Nituntur longo vestigia ponere clivo.

Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta
Missa potest: flexere oculos, et mersa palude
Cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere.
Dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum,
Illa vetus, dominis etiam casa parva duobus,
Vertitur in templum: furcas subiere columnae,
Stramina flavescunt aurataque tecta videntur,
Caelataeque fores adopertaque marmore tellus.
Talia tum placido Saturnius edidit ore :
Dicite, juste senex et femina conjuge justo
Digna, quid optetis. Cum Baucide pauca locutus,
Judicium Superis aperit commune Philemon :
Esse sacerdotes delubraque vestra tueri

Poscimus; et quoniam concordes egimus annos,
Auferat hora duos eadem, nec conjugis unquam
Busta meae videam, neu sim tumulandus ab illa.
Vota fides sequitur: templi tutela fuere,
Donec vita data est. Annis aevoque soluti
Ante gradus sacros quum starent forte locique
Narrarent casus, frondere Philemona Baucis,
Baucida conspexit senior frondere Philemon :
Jamque super geminos crescente cacumine vultus,

685

690

695

700

705

710

715

Mutua, dum licuit, reddebant dicta, Valeque,
O conjux dixere simul, simul abdita texit
Ora frutex. Ostendit adhuc Tyaneius illic
Incola de gemino vicinos corpore truncos.

Haec mihi non vani - nec erat cur fallere vellent -
Narravere senes; equidem pendentia vidi
Serta super ramos, ponensque recentia dixi:

Cura pii Dis sunt, et, qui coluere, coluntur.

720

725

LIBER X.

INDE per immensum croceo velatus amictu
Aëra digreditur Ciconumque Hymenaeus ad oras
Tendit, et Orphea nequicquam voce vocatur.
Affuit ille quidem; sed nec sollennia verba
Nec laetos vultus nec felix attulit omen ;

Fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo
Usque fuit nullosque invenit motibus ignes.
Exitus auspicio gravior: nam nupta per herbas
Dum nova Naiadum turba comitata vagatur,
Occidit in talum serpentis dente recepto.
Quam satis ad superas postquam Rhodopeius auras
Deflevit vates, ne non tentaret et umbras,
Ad Styga Taenaria est ausus descendere porta,
Perque leves populos simulacraque functa sepulcris
Persephonen adiit inamoenaque regna tenentem
Umbrarum dominum, pulsisque ad carmina nervis
Sic ait: O positi sub terra numina mundi,

In quem

decidimus quicquid mortale creamur,
Si licet et falsi positis ambagibus oris
Verba loqui sinitis, non huc, ut opaca viderem
Tartara, descendi, nec uti villosa colubris

Terna Medusaei vincirem guttura monstri:

10

15

20

Causa viae conjux, in quam calcata venenum
Vipera diffudit crescentesque abstulit annos.
Posse pati volui, nec me tentasse negabo;

Vicit Amor. Supera deus hic bene notus in ora est ;
An sit et hic, dubito, sed et hic tamen auguror esse ;
Famaque si veteris non est mentita rapinae,

25

Vos quoque junxit Amor. Per ego haec loca plena timoris, Per chaos hoc ingens vastique silentia regni,

Eurydices, oro, properata retexite fata!

Omnia debemur vobis, paullumque morati,
Serius aut citius sedem properamus ad unam.

30

Tendimus huc omnes, haec est domus ultima, vosque
Humani generis longissima regna tenetis.

Haec quoque, quum justos matura peregerit annos,
Juris erit vestri; pro munere poscimus usum.
Quod si fata negant veniam pro conjuge, certum est
Nolle redire mihi : leto gaudete duorum.
Talia dicentem nervosque ad verba moventem
Exsangues flebant animae : nec Tantalus undam
Captavit refugam, stupuitque Ixionis orbis,
Nec carpsere jecur volucres, urnisque vacarunt
Belides, inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo.

Tunc primum lacrimis victarum carmine fama est
Eumenidum maduisse genas; nec regia conjux
Sustinet oranti nec, qui regit ima, negare,
Eurydicenque vocant. Umbras erat illa recentes
Inter, et incessit passu de vulnere tardo.
Hanc simul et legem Rhodopeius accipit heros,
Ne flectat retro sua lumina, donec Avernas

Exierit valles; aut irrita dona futura.
Carpitur acclivis per muta silentia trames,
Arduus, obscurus, caligine densus opaca.
Nec procul abfuerant telluris margine summae :
Hic, ne deficeret, metuens, avidusque videndi
Flexit amans oculos; et protinus illa relapsa est,
Brachiaque intendens, prendique et prendere captans,

35

45

50

55

Nil nisi cedentes infelix arripit auras.

Jamque iterum moriens non est de conjuge quicquam
Questa suo quid enim nisi se quereretur amatam ?
Supremumque vale, quod jam vix auribus ille
Acciperet, dixit, revolutaque rursus eodem est.
Non aliter stupuit gemina nece conjugis Orpheus,
Quam tria qui timidus, medio portante catenas,
Colla canis vidit : quem non pavor ante reliquit,
Quam natura prior, saxo per corpus oborto;
Quique in se crimen traxit voluitque videri
Olenos esse nocens, tuque, o confisa figurae
Infelix Lethaea tuae, junctissima quondam
Pectora, nunc lapides, quos humida sustinet Ide.
Orantem frustraque iterum transire volentem

Portitor arcuerat; septem tamen ille diebus
Squalidus in ripa Cereris sine munere sedit:
Cura dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere.
Esse deos Erebi crudeles questus, in altam

Se recipit Rhodopen pulsumque Aquilonibus Haemon.

*

*

60

65

70

75

LIBER XI.

CARMINE dum tali silvas animosque ferarum
Threicius vates et saxa sequentia ducit,
Ecce nurus Ciconum, tectae lymphata ferinis
Pectora velleribus, tumuli de vertice cernunt
Orphea percussis sociantem carmina nervis.
E quibus una, levem jactato crine per auram,
En, ait, en hic est nostri contemtor! et hastam
Vatis Apollinei vocalia misit in ora,
Quae foliis praesuta notam sine vulnere fecit.
Alterius telum lapis est, qui missus in ipso

Aëre concentu victus vocisque lyraeque est,

5

10