Page images
PDF
EPUB
[ocr errors][merged small]

I.

[ocr errors]

|

TERENTIUS, Afer, natus Carthagine ▲ Anno conditæ urbis Romæ DLXII. ante CHRISTUM natum CXCII. decem annis poft finem belli fecundi Punici. Romam venit fervus, fed a Terentio Lucano Senatore ob ingenii ac forma elegantiam mature manumiffus, amicitia virorum nobiliffimorum, P. Corn. Scipionis Africani, & C. Lælii Sapientis ufus eft, ita ut etiam ab his adjuvari (a) in componendis fabulis diceretur, quemadmodum etiam a Furio Publio, C. Sulpicio Gallo, Q. Fabio Labeone, & M. Popilio. Obiit (tefte Eufebio) in Arcadia, Anno U. C. fi Marianum Scotum fequimur, D. XCIX. ante CHRISTUM natum CLV. ætatis XXXVII. fex annis ante cœptum bellum Punicum tertium, cum itinere in Afiam fufcepto naufragium feciffet, atque in illo CVIII. fabulas (6) e Menandro verfas perdidiffet. Detractorem habuit Terentius L. Lavinium, cujus meminit S. Hieronymus I. in Rufinum. Lufcium Lanuinum vocant Eugraphii Codices, ad Eunuchum p. 256. Terentius ab Ovidio 2. Triftium 359. negatur effe conviva, hoc eft parafitus: non itaque ibi eo nomine intelligit hominem qui non illubenter nec injucundus hofpes intereft epulis, & conviviis, un bon vivant, ut viro docto vifum ad Petronium pag. 133. Engelbertus Abbas libro de ortu & fine Romani Imperii cap. XVI. ( Tom. 25. Bibl. Patrum edit. Lugd. p. 370.) Terentius poeta devicta Carthagine captus & ductus Romam, cum inter

(a) Cicero VII. ad Attic. Quintil. X. 1. Donatus ad prologum Adelph. & in Terentii Vita, quam nonmulli Codices auctori tribuunt Svetonio.

(b) Volcatius fedigitus apud Donatum. Aufonius in Gripho Senarii Epift. XVIII. Protulit in fcenam quos dramata fabellarum, Arcadia medio qui jacet in gremio.

rogaretur in Senatu que fuiffet major cauffa expugnationis Carthaginenfis, utrum vires Romanorum vel impotentia Cartaginenfium? refpondit quod neutrum: fed quod ficut concordia civium confervabat statum, ita difcordia cauffabat excidium Carthaginenfium. Confundit Engelbertus perinde ut Orofius IV. 19. Terentium Comicum cum Q. Terentio Culleone Senatore, quem Scipio devicta Carthagine affertum a vinculis Romam adduxit, de quo Livius XXX. 45. & Themiftius Oratione XIII. pag. 179. S. Hieronymus prologo quæftionum Hebr. Urgebat L. Terentium Lavinius noftro Lucio fimilis, & qua. fi publici ararii, poetam furem criminabatur. Ille Hieronymi Lucius, five Lufcius, haud diverfus a Rufino, ut colligas ex his ejufdem Hie ronymi lib. 1. in Rufin. p. 383. Sin autem contra invidos loquor, & Lufcium Lavinium, vel Afinium Pollionem de genere Corneliorum, ftyli mei mucro convulnerat : fi bistriculæ & li vide mentis hominem a me fubmoveo, & ad UNUM ftipitem cuncta jacula dirigo, quid vulnera SUA partitur in multos? quid ex impatientia refpondendi oftendit fe effe qui petitur? De Terentii obtrectatore L. Lavinio, quem ipfe tacito nomine perftringit, nominatim me minit etiam Donatus in prologum Andriæ & Eunuchi, ac fæpe Eugraphius cui Lufcius ap pellatur pag. 501. 547. 548. 565. 573. Non modo ob terfum fcribendi genus puroque fimil limum amni femper probavit fe Terentius & fuis quibus vixit & infecutis temporibus: fed etiam ob nativos morum quos depingit chara &teres, animorumque humanorum imagines ad vivum defcriptas expreffafque. Et Hugo Grotius (c) ob Terentii Comoediarum lectionem velut fe indignum arguenti, alia, inquit, legimus in his pueri, alia viri. Vitam Terentii per Francifcum Petrarcham & Paulum Orofium, & argumenta omnium ipfius quæ fuperfunt Comcediarum, MSS. in Bibl. Cæfarea memorat Lambecius Tom. 2. p. 937. Duos Codices MStos Terentii cum Petrarchæ notis fervant Bibliothecæ Angliæ, Oxonii Collegii Maria Magd. n. 23., & Londini inter Codices Francifci Bernardi, Collegii Medicorum Lond. focii n. 36.

II. Extant fex Terentii Comedie, neque plu res veteribus cognitæ fuerunt, qui in eis nati vam elegantiam puri, ac fimplicis laudarunt fermonis, ingeniumque fuave, & Tà dingy,

quod

(c) Morhofii polyhift. lib. III. cap. 9. §. 29. pag. 665.

dit

US

quod e Græcorum, Menandri (d) præcipue imi- [
tatione feliciter confecutus eft, licet vim Co-
micam in eo defideravit Cæfar. E recentiori-
bus juvat audire Evremonium: Terence eft pe-
ut etre l'Auteur de l' Antiquitè qui entre le
mieux dans le naturel des perfonnes. I'y trouve
cela à redire, qu'il a trop peu d'étendue, &
tout fon talent eft bornè à faire bien parler des
Valets & des Vieillards, un Pere avare, un fils debau-
chè, une esclave, une espece de Briguelle. Voilà ou s'
etend la capacité de Terence. N' attendez de lui nifi placet Ephemerides litterarias Parifienfes Anni
galanterie, ni paffion, ni les fentimens, ni les dif-
cours d'un bonnète bomme. Hæc vir politif-
fimi ingenii T. 2. Opp. p. 18. Acta funt fa-
bula Terentii hoc ordine & tempore, de quo
præter interpretes confulendus Samuel Petitus
lib. I. Obfervationum cap. VIII.

gnano annotationes Joannis Rivii, quæ ad mo-
res facere inprimis videntur.

Hecyra Anno DLXXXIX. atque iterum DXCIV. cum prima vice non multum plaufus meruiffet.

Heautontimorumenos Anno DXCI. Priores binos Actus hujus Dramatis vefpere dedit, reliquos docuit proximo mane. De controverfia, quæ Egidio Menagio fuper hac Comœdia cum Hedelino Abbate Albignacenfi interceffit, vide

Andria Anno U. C. DLXXXVIII. Andriam feparatim in tironum gratiam Germanica expofitione, & medulla quam vocat Philologica illuftravit Wilhelmus Lymberger Rinthelii 1674. 8. Gallica interpretatione fingularum phrafium, indiceque copiofo Carolus Stephanus Parif. 1547. 8. typis Francifci Stephani, & Lugd. 1548. apud Jo. Tornæfium. Eandem fabulam Gallicis verfibus reddiderat Bonaventura Pererius (des Periers) Lugd. 1530. Anglicis Georgius Webbe Lond. 1629. vide Antonii Wood Antiquitates Oxon. Tom. 2. p. 241. Italicis Joannes Juftinianus Venet. 1544. 8. In Andriam præ cæteris laudantur ab Antefi

(á) Conversum expressumque latina voce Menandrum

quo

a Terentio eferri dixit Cicero in Limone: Cæfari que Terentius vocatur dimidiatus Menander. Hecyram Terentii & Menandri Epitrepontem ejufdem argumenti fabulas vocat Sidonius IV. 9. Epift. Adelphos, Heautontimorumenon, Andriam & Eunuchum a Menandro accepiffe Donatus tradit, Phormionem & Hecyram a comico Apollodoro. Ipfe Terentius prologo Heautontimorumeni queritur rumores malevolos diftuliffe quod multas contaminaffet fabulas Græcas, dum fecit paucas latinas. In Andria duas imitatus eft Menandri Andriam & Perinthiam, in Eunucho Colacem Menandri, Eunuchum & Phafma: In Adelphis, Menandri adeλous & Diphili TuvxTovýTHOVTS. Sic potuit in Hecyra & Apollodori fabulam quandam habere ante oculos & fimul Menandri ἐπιτρέποντα. Nam Phormionem quidem ex Apollodori e dinasquén expreffam effe idem nobis Donatus fidem facit. Latinos Comicos antiquiores Plautum, Nævium &c. quoque expilatos a Terentio inimici criminabantur, fed hoc ipfe quidem conceptis verbis negat, neque in iis que habemus Plauti Comoediis furtorum Terentianorum vel minima veftigia apparent, licet de Terentiana Plauti imitatione liber exftat Jo. Philippi Parei, Plauto ipfius, ut fupra cap. 1. norare me memini, fubjunctus.

MDCXCI. p. 65. feq. edit. Amfterod. Hedelini liber lucem vidit Gallice Parif. 1656. 4. Terevce juftifiè par Hedelin. Menagii differtatio Ultraj. 1690. 8. In Heautontimorumeno duplex argumentum feciffe fe affirmat Poeta ex fimplici, hoc eft cum Menander fingula πрówтx indu xiffet, duos fe exhibuiffe filios familias amatores, amicas duas, duos fenes, duos fervos, ut notat Petrus Nannius lib. 1. Mifcell. cap. 4. qui lib. z. cap. 3. probe quoque obfervat univerfas hu jus Comici fabulas fingi ut quæ agantur Athe nis. Heautontimorumenos Terentii refpicitur ab Horatio lib. 1. Sat. 2. v. 20. Terentianus ipfe fe puniens, Ciceroni III. 28. Tufc. quent & aliis in locis ad Comici dicta libenter allu dere notavit Petrus Victorius lib. VI. var. Lect. cap. 14. Francifci Hedelini, & Egid. Menagii differtationes Gallica lingua fcriptæ de tempore hujus dramatis (quod Athenis in Dionyfiis (Pithoegiis ) actum fingitur a vefpera diei intra fpatium decem ut Hedelinus, vel ut Menagius, amplius duodecim horarum) recufa Amft. 1715. 8. cum ejufdem Hedelini de rationibus, & ufu Theatri: la pratique du Thea tre par l' Abbè d' Aubignac. Prior Menagii differtatio prodierat A. 1640. recufa inter ejus Mifcellanea Parif. 1652. 4. Altera poft Hedelinum jam defunctum Ultrajecti 1690. 8. Con. fer librum Memoires de literature Hag. 1715. 8. Tom. I. pag. 289. feq.

Phormio (e) Anno DXCIII. Phormionem Terentii imitatus fuit Molierius in dramate Gallico cui titulus: Les fourberies de Scapin. Phor. mio apud Apollodorum Græcum Comicum parafiti nomen ἀπὸ τῆς φορμίδα a fportula vie minea. Vide If. Cafauboni notas ad Theophrafti Characteres p. 133.

C

Eunu

(ε) Phormio Parafiti nomen ἄπὸ τῆς Φορμίδης a fportula viminea obfonio ferendo. Vide Erycii Puteani Amænitates p. 43.

Eunuchus, eodem Anno DXCIII. quæ pretium 8000. feftertium (f) quantum nulla ante cujufquam Comoedia meruit, iterato tertiumque acta. Eunuchi metaphrafin verfibus Gallicis factam a Baifio laudat Daceria, quam ante paucos menfes hoc anno 1720. Lutetiæ elegantio ribus literis mors eripuit. Idem drama Latine, & Gallice cum jo. Enrici fcholiis Lugd. 1553. Sed & Gallicis verfibus reddidit Fontanus, Parif. 1654. 4. Italicis Joannes Juftinia. nus, Venet. 1544. 8. Etiam Comoedia Ethiopiffa expreffit Italice Catharinus Dulcis Tubing. 1599. 12. Latine prodiit Eunuchus Terentii feparatim, fed verfibus haud diftinctus Daventriæ 1513. 4. ex officina literatoria Theodorici de Borne. Stephani Doleti obfervationes Latini fermonis in Andriam, & Eunuchum, &c.

[ocr errors]

Terentius illuftratus olim fuit ab Helenio Acrone, Adefione (nifi nomen apud Donatum p. 163. corruptum fit) Afpro, Flavio Capro, A runcio Celfo, Annæo Cornuto, Evanthio, Nigidio Figulo, & Valerio Probo, quos laudant Hieronymus Apologia 1. in Rufinum, Sofipater Charifius, Donatus, & in libello de metris Te rentianis Rufinus Grammaticus Antiochenus.

IV. Antiquiffimum Comœdiarum Terentii Codicem olim habuit Petrus Bembus, exara. tum ante annos amplius mille, cui Politianus hæc verba manu fua infcripfit: Ego Angelus Politianus, bomo vetuftatis minime incuriofus nullum æque me vidisse ad hanc diem Codicem vetuftiorem fateor. Hic ab illo tempore per venit in manus Fulvii Urfini, qui dum vixit auro quovis pretiofiorem habuit, & moriens Bibliothecæ legavit Vaticanæ, ut referunt Janus Adelphi, Anno DXCIV. Adelphos Italica Nicius Erythraus Pinacotheca 1. p. 10. & Leo Metaphrafi pridem redditos accepi ab Alberto Allatius animadverf. ad Antiquitates Hetrufcas Lollio. Nathan autem Chytræus Adelphos fe- p. 59- Francifcus vero Cardinalis Toletus, qui paratim vulgavit Latine, notatis morum, & & Urfinum cum vetufto fuo libro ufque adeo deaffectuum characterifmis, atque ita totum vo- rifit, nefcio an multo fecit elegantius quam luit Terentium in lucem dare, quod non per- Hadrianus VI. fummus Pontifex, à quo viros fectum ab illo dolet Morhofius libro tertio po- litteratos & humaniori doctrinæ deditos per lyhiftoris cap. 9. pag. 666. Idem fpeciminis in contemptum dictos Terentianos narrat Jo. Piemodum quædam ex illo adducit pag. 664. feq. rius Valerianus de infelicitate litteratorum liIII. E veteribus Grammaticis præter (g) Ebro II. Specimen MSti Godicis antiquiffimi lium Donatum, & Eugraphium (b) qui exftant, Vaticani Comoediarum Terentii dedit Jo. Ma billonius C. V. in opere de re diplomatica p 354. Hic eft ille liber Petri Bembi, quem laudans Muretus pag. 189. b. ad Terentium: Sed in libro Petri Bembi non tantum, ut in aliis, exercerent, legitur, verum etiam adfcripta eft ad latus explicatio quædam hujus vocis, que Scripturæ illius integritatem confirmet. Multum autem ejus libri valere debet auctoritas, eft enim ita antiquus, ut Angelus Politianus, qui multos veteres libros viderat, teftatus fit omnium cujuf que generis librorum quos ipfe unquam vidiffet, eum fibi antiquiffimum videri. Petrus Victorius IX. 15. Var. Lect. ubi Menandri loca quædam Terentium collatum cum illo Bembi codice confert cum Terentianis, addit domi fe habere

(f) Non 8000. nunmum five thalerorum, ut e Bailleto legas in Ephemeridibus litterariis Parifienfibus Anno 1686. p. 508.

(g) Donati in folas quinque Comedias commentaria habemus, neque integra fortaffis, fed e Donate & aliis excerpta atque collectanea. Confer Jani Parrha fii Epift. LVIII., & LIX. In Heautontimorumenon nibil Donati hodie exftat. Itaque interpretationes quas inde nonnulli producunt, vindicandæ funt Joanni Calpurnio Politiani æquali, ut obfervat G. Jo. Voffius lib. 1. de Vitiis fermonis cap. 5. De Donato ipfo plura dixi infra, fuo loco, inter Grammaticos.

(b) Eugraphii præter illa quæ Gabriel Faernus & (locupletiora longe) Fridericus Lindenbrogius edidit, Parifiis in Bibliotheca Regis Chriftianiffimi exftat commentum in Terentium, Eugraphit titulo infignitum, quod infulfum luceque indignum duxit idem Lindenbrogius. Vixit Eugraphius ifte fub Othone III. circa A. C. DCCCC. XCVIII. Vide illuftris viri Gisberti Cuperi Obfervationes p. 127. Meminit Eugraphii Gerbertus qui poftea Sylvefter II. Epiftola VII. ad Airardum. Evanthius vero cujus commentarius in Terentium laudatur a Rufino in libello de metris Terentianis inter Grammaticos Eliæ Putfchii p. 2075. Lindenbrogio videtur effe auctor brevis differtationis de Tragædia & Comoedia, quæ tanquam ex Afpro vel Cornuto petita, Terentio in melioribus editionibus præmittitur, Anonymi explicatio vocum aliquot apud Terentium

manu

rentium e veteribus membranis, primum edita eft a Bonav. Vulcanio cum Ifidori Hifpalenfis Originibus, deinde inter Autores Latina linguæ prodiit vulgatus a Dionyfio Gothofredo, & in Terentio editionis Lindenbrogianæ p. 583. Addamne his quod Petrus Lambecius lib. 2. Commentar. de Bibl. Vindobonenfi p. 937. teftatur MStam in illo thefauro librario exftare Vitam Terentii fcriptam a Francifco Petrarcha, & Paulo Orofio, & inedita argumenta omnium Comediarum.

P

A

ter

manu Angeli Politiani. Alterum Codicem Te-
rentii pervetuftum manu exaratum poffidere fe
teftatus eft Joannes Gothofredus Olearius in
fcrinio antiquario, Hala Sax. Anno 1681. 8.
editio pag. 210. Is olim fuit Georgii Fabricii
qui manu fua hos ei verficulos infcripfit.

Ut fapor eft veteri vino, veteri decus auro,
Sic libri veteres nomina digna tenent.
Nam minus his nocuit ftultorum audacia, haberi
Forfan Ariftarcho qui voluere pares.
Corrigere e prifcis libris licet atque probatis,
Que fecit ftudium deteriora recens.
Dum quifque ingenii confifus viribus, illa
Emendat que non percipit ipfe ftatim
Hinc tantum errorum libros invaferat aquor,
Quantum nulla diu tollere fecla queant.
Ibidem Olearius narrat fibi effe editionem
Terentii Parifienfem A. 1541. excufam, quam
idem Fabricius a capite ad calcem contulit cum
codice jam laudato Vaticano. Donati com-
mentariorum codex MS. membranaceus in Bibl.
Ehrencroniana pag. 421. Terentii veterem effi-
giem, quam binæ tenent perfonæ Comica, e
Codice fuo vulgavit Fulvius Urfinus in illu-
ftribus imaginibus p. 42. atque exinde Jacobus
Gronovius U. C. Tomo 3. thefauri Antiqui-
tatum Græcarum. Occurrit & in fronte qua-
rundam editionum, ut Lindenbrogianæ,
ut Lindenbrogianæ, fed
omiffis perfonis illis quas dixi Comicis, &
Gallica Dacerianæ. Exftat præterea Terentii
icon in veteri nummo apud Jacobum Stradam
& Andream Morellum Bernatem, incredibili
jactura elegantioribus litteris nuper (i) ere-
ptum in fpecimine univerfæ rei nummariæ an-
tiquæ p. 47. In Bibliotheca etiam Vaticana
jampridem affervatur celebris alter Codex Te.
rentii Georgio Fabricio olim infpectus, quem
ævo (k) Caroli Magni quidam Hrodogarius
fcripfit, &(1) Calliopius Scholafticus recen-

(i) Obiit Vir præftantiffimus inopina correptus apoplexia Arnftadii, ubi illuftriffimi Comitis Schwartzburgici thefauro nummario præerat Anno 1703. feria tertia Pafchatis. Quantam jacturam ejus morte fecerit res litteraria, æftimare licet ex eo quod cum ipfo occiderit opus nummos veteres hactenus vel editos vel ineditos complexurum ultra 25000. eleganter & accurate depictos, atque erudite illuftratos.

(*) Juftus Fontanini U. C. in Vindiciis antiquorum diplomatum adverfus Bartholomæum Germonium P. 37.

(1) De Calliopia, qui Terentii Comoedias recenfuit, non ut Eugraphio in extremo Andriæ traditum, recitavit, vide fi juvat Cafp. Barthium VI. zo. Adverfariorum, & Euftathii Swartii Analecta III. 12. p. 132. Hi Alcuinum qui Caroli M. ætate fcholafticum geffit,

[ocr errors]

fuit, ut poft fingulas Comoedias apparet. Scho lafticus hac ætate erat dignitas Ecclefiaftica eo rum qui Scholis præerant Ecclefiafticis, ut do cet Cangius in Gloffario latino. Jofephus Sca liger in Scaligeranis pag. 151. Calliopius re cenfui. Hic Terentium recenfuit, ut Vegetium Eutropius in MSS. Vegetii apud Puteanum. C'eftoient des Grammairiens, qui corrigeoient un livre, & la deffus on le copioit. A la fin de Cefar dans les vieux exemplaires, Julius Celfus, c' eftoit un autre Grammairien. Apres Aurelius Victor (non celui qui fe met apres Juftin) il y a un Symmachus ou Theodorus, c' eftoient des Grammairiens. In MS. veteri

Prifciani Grammatici, qui eft in Bibliotheca Puteana, illius Grammatici Theotori cenfura reperitur: comme auffi Acro & Porphyrio, qui eftoient de beaux & grands Commentateurs, ( nous n'en avons que les reftes) & d'autres vieux commentateurs, qui fon citez par Charifius. Auctor eruditus notarum Terentio edit. Cantabrig. 1701. 4. adjunctarum Evanthium fecutus relinquit dubium utrum Calliopius fuerit Grammaticus & Criticus, (m) qui Co

C 2
c

mici

geffit, Calliopii nomine a Calliope Mufa ducto libraproprium alterius viri, quoniam & alios Calliopios riis venire fcribunt. Sed videtur potius effe nomen reperio, ut præsbyterum Nicænum apud Socratem VII. 25. tum illum, ad quem exftat Epiftola Dionyfii Sophifte Antiocheni, denique Martyrem de quo Martyrologia ad diem v11. Aprilis. Calliopium quoque pro Callipione Diacono reponit Barthius III. 5. in tertio dialogo Severi Sulpitii, fed ni fallor citra neceffitatem. Calliopium pro viro Mufico iterum ponit XLVI. 3. ubi ait ad Venantium Fortunatum velut ficorum modulaminum refpexiffe omnium fequentium Posad Calliopium quempiam, magiftrum & corypheum Mutarum chorum. Sed five verum five fictum habeatur nomen, Criticus certe fuit qui Terentii fabulas ad prifca exemplaria correxit. Sic Vettius Agerius Bafilius Mavortius U. C. & INL. ex commendatione Dom. Exconf. ord. legit, & emendavit Horatium: Nicomachus Dexter, & Victorianus V. V. CC. Titum Livium: Julius Celfus Conftantinus V. C. & Flavius Licerius Firminus Lupicinus Ephemerin Julii Cæfaris : Flaccus Theodorus Memorialis facri fcrinii Epiftolarum & adjutor viri magni Quæftoris facri Palatii, Prifcia

num.

[ocr errors]
[ocr errors]

Securus Melior Felix Afper Comes confiftorii Rhetorem urbis Romæ Martianum Capellam, uti hæc nomina in vetuftiffimis fcriptis Codicibus adnotantur Sic Apuleji Milefiarum libros, & Apologeticum Crifpus Saluftius quidam legit, emendavit & recognovit: ita enim in antiquiffimis Codicibus legitur, qui Florentiæ in Bibliotheca Magni Ducis Hetruriæ affervantur, quas obfervationes debere me fateor Lindenbrogio pag. 596. ad Terentium.

(m) Bibl, choifie de Mr. le Clerc. T. 3. p. 262.

mici dramata emendaverit, an eorum unus qui ad fpectatores dixerit plaudite. Sed quod additum legitur, Calliopius recenfui, perfpicue evincit Critici functum effe partibus, & quoniam in pluribus Codicibus nomen ejus obvium eft, recenfionem illius præ cæteris probatam fuiffe, & librariis placuiffe. Eruditiffimus Vir Richardus Bentlejus, qui ab aliquot annis novam Terentii editionem fingulari ftudio caftigatam prælo parare inftituit, in parte prima obfervationum Anglica editarum lingua adverfus Antonii Collini libellum pro licentia cogitandi vulgatum pag. 66. teftatur fe collatis variis Codicibus notaffe farraginem variarum lectionum ad vicies mille.

terum 1494. 1567. & 1580. fol. &c. Argentoratenfis 1496. fol. in qua gloffa interlinearis & directorium adagiorum, artifque comicæ, commentariique Donati, Guidonis & Jo. Badio Afcenfii, atque in Heautontimorumenon expofitio Calpurnii continentur; & 1499. fol.

Argentorati Anno 1503. fol. cum Donati Commentar. additis iconibus ligno fatis ridi cule defcriptis, & 1506. 4. cum commentario Petri Marfi, & Pauli Malleoli.

Cum notis Badii Afcenfii, Parif. 1504 4 & 1508. fol.

Tubingenfis 1516. 4.
Lipfienfis A. 1508. Argentoratenfis A. 1513.

Terentius manu Theodorici de Palude fcriptus A. 1442. extat in Bibl. publica Leidenfii ut alios Codices MSS. & collatos Comici in eodem thefauro librario obvios præteream.

V. Univerfas Terentii editiones perfequi velle inepti haud dubie fit; plerofque tamen qui vel inter primos, vel cum laude in illo edendo atque illuftrando verfati funt, prorfus præterire, negligentis. Nifi antiquiffima fit, quam forma folii excufam fine loci temporifque nota memorat Catalogus Gudianus p. 248. nullam reperio antiquiorem Terentii editionem Mediolanenfi 1470. per Antonium Zarotum impendio Jo. Legnani, & Donati in Terentium Rom 1472. fol. per Conrad. Sweynheim & Arnoldum Pannartz. Hanc fequitur Tarvifina (n) an. 1474. fol. tum Veneta an. 1476. fol. cum Donati, & in Heautontimorumenon Jo. Calpurnii commentariis: quam laudans Muretus, etfi, inquit, uti erant illa tempora, mendis innumerabilibus fcatet, tamen ita multa, ita præclara veteris fcripturæ vefti gia retinet, incredibile ut mihi auxilium tulerit ad locos perplurimos corrigendos. Altera deinde Tarvifina an. 1477. fol. quæ ficuti & prior Donati in quinque Comoedias & in Heautontimorumenon Jo. Calpurnii commentarios adnexos habent. Parmenfis A. 1480. cum caftigationibus Pomponii Leti. Tarvifina cum iifdem commentariis 1477. fol. & Francifci Dianæ recognitione Venet. 1479. fol. Venet. 1482. 1487. fol. Veneta 1480. & Neapolitana 1481. fol. ex caftigatione Auli Sabini. Has excipit Mediolanenfis & Veneta 1483. fol. Veneta i.

(2) Cornel. Beughem in incunabilis Typographie pag. 132. Obferva, primas Terentii editiones deftitui verfuum diftinctione.

Editiones Aldina, Venet. 1517. & 1521. 8. Terentius cum Petri Marfi & Pauli Malleoannotationibus. Argent. 1519. 4.

Editio Rob. Stephani Parif. 1529. fol. 1536. 4. 1541. 4. cum commentario Donati &c. &.

fine commentariis 1533. 1545. 8. & minori
forma 1532.

Erafmi editio Bafil. 1532. 1538. fol. cum
Scholiis e Donato, Cornuto & Afpero.
Editio Gryphiana A. 1544

Bafileenfis apud Bryllingerum 8. cum Me. lanchthonis & variorum Commentariis.

Parifienfis A. 1552. fol. e MSS. caftigata cum variis left. & reftituta verfuum ratione fcholiifque præter Donatum & Calpurnium Melanchthonis, Erafmi, Goveani, Jul. Cæf. Scaligeri, L. Victoris Faufti, P. Bembi, A. Barlandi, B. Latomi, P. Marfi, J. Rivii, Steph. Doleti, H. Loritti Glareani, J. Theodorici, & Jodoci Willichii.

Antonii Goveani. Lovanii 1552. 4. Parif. 1558. 4. Goveanum hominem ingeniofiffimum fimus Muretus. Idem Emilii Ferreti operam vocat & paffim ad Terentium laudat elegantif in Terentio pofitam celebrat pag. 181. b.

Veneta A. 1553. fol. apud Barthol. `Cæfa venalis Cenomani, Petri Marfi in omnes fabu nuni cum commentariis Donati, Guidonis Jus las, Stephani Doleti in Andriam, & Eunuchum, & Jo. Calpurnii in Heautontimorumenon.

doci Willichii.
Colonienfis A. 1555. cum commentario Jo

Paulum Manut. & Antuerp. 1567. 12. 1580.
M. Antonii Mureti Venet. 1555. 8. apud
8. apud Plantin. & Lugd. 1573. 8. Venet. 1575.
8. apud Aldum, & Franequ. 1597. 8. Mure-
in Terentio indulfiffe queruntur viri docti. De-
tum dum metro confulere ftudet, nimium fibi
dicationém Mureti in pofterioribus editionibus

pra

« PreviousContinue »