P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER OCTAVOS

Ut belli signum Laurenti Turnus ab arce

extulit et rauco strepuerunt cornua cantu,
utque acris concussit equos utque impulit arma,
extemplo turbati animi, simul omne tumultu.
coniurat trepido Latium saevitque iuventus
effera. ductores primi Messapus et Ufens
contemptorque deum Mezentius undique cogunt
auxilia et latos vastant cultoribus agros.
mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem,

TESTIMONIA.

5

AENEIDOS VIII.

1-4 'ut

...

extulit' Nonius 297, 20

animi' Diomedes 433

1 sq. 'ut 1 Probi inst. I 9, 2 Priscianus de XII vers. Aen. 8, 157 3 utque impulit a.' Servius Aen. VII 603

4 sq. , simul... Latium' Servius Aen. II 157 7 'contemptorque d. M.' Charisius 245 Diomedes 455 P. Probi inst. I 3, 4 8 'et latos v. c. a.' Servius Aen. XI 367 ge. I 507 9 sq. mittitur .. auxilium' Nonius 366, 19

9 Nonius 348 10 Servius Aen. II 157

gloss. Port. p. 6

'Diomedis ad u.'

VARIA LECTIO.

TREP

AENEIDOS VIII. 2 SONVERVNT P: cf. VII 637

acref b

3 agrif cl

4 turbato cl

deum

implit. (it corr. ex u, ut vid.) y inpulit b 5 Coniu. rat b 7 contemptor diuum, om. que, Diomedes

от. с

E

MEZZENTIVS R MZENTIVS P 8 Axilia cl

qui petat auxilium et Latio consistere Teucros,
advectum Aenean classi victosque penatis
inferre et fatis regem se dicere posci

edoceat [multasque viro se adiungere gentis
Dardanio et late Latio increbrescere nomen].

quid struat his coeptis, quem, si Fortuna sequatur,
eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi

15

quam Turno regi aut regi apparere Latino.

Talia per Latium. quae Laomedontius heros
cuncta videns magno curarum fluctuat aestu,
atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc,
in partisque rapit varias perque omnia versat:
sicut aquae tremulum labris ubi lumen aënis

20

spatio erasarum 2 litt.) P: cf. VI 67 confidere y consistere Servius: cf.

ን4b multas... nomen aliena manu addita esse statuit Peerlkampus, dormitanti Vergilio adscripsit Wagnerus quaest. Verg. XXXX 2. multas

... Dardanio interpretatur Servius: cf. VII 238

15-39 Veron. fol. 238

si fORTVNA seQVATVR V

d

14 increbefcere be

15 Qui b quid struat his coeplis quem quid, si F. sequatur Eventum pugnae, cu

piat Peerlkampus. Paulo probabilius quae scribere poterat, sed quem

V 17 Quant'no c latiNO V

aparere y 18 TALIA per latium talia per Latium quae coniungit Peerl

19 cf. IV 532

IV 285 sq. 20 ADQVE R

C

Hor. nun diuidity 21 PARTIS
(corr. m. rec.) c 22 aquae treMVLVM V

sole repercussum aut radiantis imagine lunae
omnia pervolitat late loca iamque sub auras
erigitur summique ferit lacuaria tecti.

nox erat, el terras animalia fessa per omnis
alituum pecudumque genus sopor altus habebat:
cum pater in ripa gelidique sub aetheris axe
Aeneas, tristi turbatus pectora bello,

procubuit seramque dedit per membra quietem.
huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
populeas inter senior se attollere frondes.
visus (eum tenuis glauco velabat amictu
carbasus, et crinis umbrosa tegebat harundo),
tum sic adfari et curas his demere dictis:

'O sate gente deum, Troianam ex hostibus urbem
qui revehis nobis aeternaque Pergama servas,

25

30

35

TESTIMONIA.

p. 195 B.

25 cf. schol. Veron. 99, 22 26 sq. Seneca controv. VII 27 26 'nox e.' Probi inst. I 4, 17 Marius Victorinus 2474 27 Priscianus 773 schol. Hor. carm. I 1, 33 'alituum p. g.' Servius Aen. VI 653 'alituum' Diomedes 447 28 in ripa... axe schol. Hor. carm. III 2, 5 'sub a. a.' schol. Veron. 99, 24 'seram quietem' Servius ge. I 251 carbasus' Nonius 541, 15 34 carbasus' schol.

cf. schol. Veron. 99, 27 33 sq. eum

Veron. 99,

...

29 37 cf. schol. Veron, 100, 1 K.

30

VARIA LECTIO.

23 repercusso Hoffmannus spicil. crit. Vindob. 15. repercussum legit Servius. radientif 7b1 himagine (h del., x in ras.) b 25

M

SVMIQVE (I add.) P LAQVARIA V lacuar schol. Veron. LAQVEARIA MPRyc, schol. Hor. laq: aria b laquearia; multi lacuaria (sic Paris. lacunaria Regin. Lips.) legunt' Servius.

tectif 71

26 feffaf cl

30 PROCVBVIT V 33 eum] CVM RV

31 tyberinul y

axae bl 29
32 nior c

PECTORE M

adtollere b

TENuis glauco velabat amictu V

34 CRINIIIS V: fuerat crineis, ni fallor VMbrosa tegebat harVNDO V

ARVNDO Rc 35 affari c 'tum sic adfari: subaudis

tenui. cl

expectate solo Laurenti arvisque Latinis,

hic tibi certa domus, certi (ne absiste) penates;

neu belli terrere minis: tumor omnis et irae

concessere deum..

[iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum,
litoreis ingens inventa sub ilicibus sus,

40

triginta capitum fetus enixa, iacebit,

alba, solo recubans, albi circum ubera nati.

45

ex quo ter denis urbem redeuntibus annis

47

Ascanius clari condet cognominis Albam.

haut incerta cano.] nunc qua ratione quod instat
expedias victor, paucis (adverte) docebo.

50

hic locus urbis erit, requies ea certa laborum

46

TESTIMONIA.

38 Servius Aen. III 185

'expectate s. L.' Servius Aen. VIII 12

41 Marius Plotius p. 252 G. Servius Aen. III 340

VARIA LECTIO.

CO

38 EXSPECTATE MRV expectante y1 solo Laurenti] LO LAURENTI (CO m. rec. ut vid., in mg. m. ant. ALIBISOLO) M LAVRENTI arvisque latinis V Laurentum Servii ad v. 12 Lips. Par. (Laurenti Reg.) et ad III 185 Cass. 39 CERti ne absiste penales V ADSISTE R

E

40 NV P 'mire quidam conclusil hunc versum dicens: concessere deum profugis nova moenia Teucris' Servius: cf. idem ad III 340. Habel interpolationem Menag. pr. cum al. Optime coniungi v. 41 concessere deum cum v. 49 nunc qua ratione quod instat Heynius animadvertit. Sed quae intercedunt fortasse ab ipsis poetae amicis interpolata sunt. 42 NEC R ne. (e fort. m. 43-46

S

2) y putâf y

III 390-393 43 Lotoriif cl INUENTAUB M

ILICIBVSVVS Pr

ILICIB-USUS MILICEBVXVS (corr. m. rec.) R 44 cubitù c fo&uf e

e.

.nixa γ

S.

A

45 ALBA M RECUBANT M recuban. cl UBERE M

46 om. MPyl 47 sq. cf. I 269 sq. prodigio, ut Varro ait de l. 1. V 144

add.) R HAUD My2bc QUA M 50 EXPEDIAS M EXPEDIAM (M m. ant., sed ex corr. in litura, ut possit S fuisse) P expediam 71: cf. VI 759 XI 315

pacif y

Arcades his oris, genus a Pallante profectum,
qui regem Euandrum comites, qui signa secuti,
delegere locum et posuere in montibus urbem
Pallantis proavi de nomine Pallanteum.
hi bellum adsidue ducunt cum gente Latina ;
hos castris adhibe socios et foedera iunge.
ipse ego te ripis et recto flumine ducam,
adversum remis superes subvectus ut amnem.
surge age, nate dea, primisque cadentibus astris
Iunoni fer rite preces iramque minasque

55

60

supplicibus supera votis. mihi victor honorem

persolves. ego sum, pleno quem flumine cernis
stringentem ripas et pinguia culta secantem,
caeruleus Thybris, caelo gratissimus amnis.

hic mihi magna domus, celsis caput urbibus, exit.'

65

Dixit, deinde lacu fluvius se condidit alto,

TESTIMONIA.

53 sq. 'et posuere. . . Pallanteum' Servius Aen. V 60 55 Nonius 284, 10 Servius Aen. VII 426 Servius Aen. VIII 76 XI 565

64 Servius Aen. XI 125

Diomedes 454

VIII 116 61 sq. ‘mihi ... persolves' 62 sq. 'ego. ripas' Nonius 403, 10 'caelo g. a.' Claudius Sacerdos I 175

...

VARIA LECTIO.

51 Archadef y1 Archadif cl

S

HIC (corr. m. rec.) M

M appellante (e pr. corr. in a) y a pellante cl

54 pollanteû cl 55—58 m. 2 in mg. add. b

APPALLANTE

53 Delagere cl

55 affidue b ADSIDVAE

foedera iunge; legitur

Raffiduae c dicunt c 56 FOEDERE Pyb et foedere iunge' Servius: cf. IV 112 JUNGE (cauda m. alienae) M 57 tecto Menag. pr. certo Peerlkampus recto testatur Servius

59

RIMIS M 60 sq. cf. III 438 sq. iraf c 61 donis ut III 439 %, plerique Piequem pleno gurgite aliquot Pieriani

pingula y 64 tybrif c

63 Strigentem y

SINGUIA M

a magna

certa y

vf

fluuio y

46

L

65 tibi

CAESIS M celsum hic

condedit b1 lacus flavo se c.

alveo Peerlkampus contra Servii testimonium