lucidus orbis erit, frustra terrebere nimbis,
et claro silvas cernes aquilone moveri.
denique quid vesper serus vehat, unde serenas
ventus agat nubes, quid cogitet umidus auster,
sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum
audeat? ille etiam caecos instare tumultus

460

saepe monet fraudemque et operta tumescere bella.

465

ille etiam extincto miseratus Caesare Romam,

cum caput obscura nitidum ferrugine texit,

impiaque aeternam timuerunt saecula noctem.

tempore quamquam illo tellus quoque et aequora ponti
obscenaeque canes importunaeque volucres

470

signa dabant. quotiens Cyclopum effervere in agros
vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam,
flammarumque globos liquefactaque volvere saxa!
armorum sonitum toto Germania caelo

audiit, insolitis tremuerunt motibus Alpes.

TESTIMONIA.

475

459 Cf. ad 432 461 463 denique . . . dabit' Iulius Rufinianus 210 R. 461 sq. unde serenas... nubes; hoc est siccas Nonius 175, 9 163 sol... dabit' Terentianus Maurus 611 464 sq. ille... monet' Acron ad Hor. carm. IV 4, 47 467 sq. schol. Lucani I 540 467 Servius Aen. VI 303 470 Isidorus orig. I 36, 12 Beda de tropis 381 B. inportunaeque v.' schol. Lucani I 558 472 schol. Lucani I 545 474 sq. armorum... audiit' schol. Iuvenal. XI 112 schol. Lucani I 569. 475 'insolitis... Alpes' schol. Lucani I 553 Isidorus de nat. rer. 46

578

VARIA LECTIO.

459 TERRAEBERE Mыi

V

ueat 7 FERAT M FERAT R

SERENAS MRY, Rufinianus, testatur Nonius. Polest autem vel haec participii forma haberi, ut satis fiat eis, qui vel serenans ut Reiskius, vel serenus ut Schraderus scribendum esse statuunt. ferenul b1 462 Eurus agat eidem humiduf y 467 capud b obscurum Titan schol. Lucani 468 fecula 7 mortem schol. Lucani 469 TEMPORA M tempora cl quoque & y

PONVS (I rubr.) M 470 OBSCENI Rybey, Isidorus, Beda

TVNAE Ryb 471 quotief b

E

ef

EFFRVERE M feruere b

rum schol. Lucani AETHNAM R 474 ARMORVMQVE R

toto e fonitu tota schol. Iuven.

INSOLITIS (Lin ras.) R

caelo (el e corr.) y

N

INPOR

472 unda

fonituf

475 AVDIT R

MOTIBVS (N m. 2) R MONTIB- M mo.tibuf b

arboribusque satisque notus pecorique sinister.
aut ube sub lucem densa inter nubila sese
divorsi rumpent radii, aut ubi pallida surget
Tithoni croceum linquens Aurora cubile,
heu male tum mitis defendet pampinus u
tam multa in tectis crepitans salit horri
hoc etiam, emenso cum iam decedit
profuerit meminisse magis; nam sae'
ipsius in voltu varios errare colore
caeruleus pluviam denuntiat, ign
sin maculae incipient rutilo iur
omnia tum pariter vento nim'
fervere. non illa quisquam
ire neque a terra moveat
at si, cum referetque di

490

TESTIMONIA.

415 Servius ge. I 67
aut. . . radii' Servius Ae
tione metr. (5,2) 1968 P.:
449 Nonius 208, 7

fery
451-456 'sin
fervere' Nonius 464, 1
'non . . . ire' Ser
457 'i

ge. II 475

VARIA LECTIO.

h

444 notuf ; uorfi & DIVER

sed rumpent

GIT Rы

(Mm. an

campos.

Dus illis

'. Lucani I 569 476 schol. Lucani iandum' Maximi Victorini ars 25 schol. s. schol. Lucani I 557 Hor. carm. IV 4, 66 Marius Victorinus p. 90 G. 、A: n. II 16 VI 659 VIII 77 . urbes' schol. Lucani fulgura' Isidorus de de nat. rer. 26 489 sq. pos' schol. Lucani VII 853

481 sq. pro482 fluviorum r. E.' Diomedes p. 499 P. 485 schol. Statii 487 sq I 560 .188 nat. rer. 30 schol. Lucani I 694 492 Probus 45, 5 K.

20 Rb

quom?

deced

contorquef b

482 N in mg. M

484 mi

P

489 fulgora c 491 superi

Stuti silv. III 5, 68, Servium idem legisse coniciens

CAEVNOBIS (LI m. rec.) R 504 ADOVE R

BITVR R 506 IAM M

E

QVAERITVR M QVAE

FACIET R 507 dignus] cessit Servius

den. VI 103 508 CVRVA M formantur Nonius, Servius Aen. XII

304

510 SESE R 512 effundere 71

511 inpiufy improbus Servius ecl. IV 13

vox quoque per lucos volgo exaudita silentis
ingens, et simulacra modis pallentia miris.
visa sub obscurum noctis, pecudesque locutae -
infandum! sistunt amnes terraeque dehiscunt,

et maestum inlacrimat templis ebur aeraque sudant.
proluit insano contorquens vertice silvas

450

fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes

cum stabulis armenta tulit.

nec tempore eodem

tristibus aut extis fibrae apparere minaces
aut puteis manare cruor cessavit, et altae
per noctem resonare lupis ululantibus urbes.
non alias caelo ceciderunt plura sereno
fulgura, nec diri totiens arsere cometae.
ergo inter sese paribus concurrere telis
Romanas acies iterum videre Philippi;

485

490

nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
Emathiam et latos Ilaemi pinguescere campos.
scilicet et tempus veniet, cum finibus illis

TESTIMONIA.

476 sq. 'vox. . . ingens' schol. Lucani I 569 476 schol. Lucani I 578 178 sq. pecudesque 1. infandum' Maximi Victorini ars 25 schol. Lucani I 561 480 aeraque s.' schol. Lucani I 557 481 sq. proruit... Eridanus' Acron ad Hor. carm. IV 4, 66 482 fluviorum r. E.' Cledonius 1885 Beda 2371 P. Marius Victorinus p. 90 G. Diomedes p. 499 P. Pompeius p. 57 L. Servius Aen. II 16 VI 659 VIII 77 485 schol. Statii Theb. IV 374 485 sq. et... urbes' schol. Lucani I 560 487 51, schol. Lucani I 529 non. . . fulgura' Isidorus de 'nee... cometae' Isidorus de nat. rer. 26 489 sq. 491 sq. bis... campos' schol. Lucani VII 853

צאן.

nat. rer. 30 schol. Lucani I 694 492 Probus 45, 5 K.

Marklandus ad Statii silv. III 5, 68, Servium idem legisse coniciens

7161

alte schol. Lucani

CAELO

ululatibuf y

487 ALIAS CAECI489 fulgora c

agricola incurvo terram molitus aratro

exesa inveniet scabra robigine pila,

aut gravibus rastris galeas pulsabit inanis,
grandiaque effossis mirabitur ossa sepulchris.
di patrii indigetes et Romule Vestaque mater,
quae Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas,
hunc saltem everso iuvenem succurrere saeclo
ne prohibete! satis iam pridem sanguine nostro
Laomedonteae luimus periuria Troiae;

iam pridem nobis caeli te regia, Caesar,

invidet, atque hominum queritur curare triumphos;

495

500

quippe ubi fas versum atque nefas: tot bella per orbem, 505
tam multae scelerum facies; non ullus aratro
dignus honos, squalent abductis arva colonis,
et curvae rigidum falces conflantur in ensem.
hine movet Euphrates, illinc Germania bellum;
vicinae ruptis inter se legibus urbes
arma ferunt; saevit toto Mars impius orbe:
ut cun carceribus sese effudere quadrigae,

510

TESTIMONIA.

499 Aeron ad Hor. carm. I 20, 5 in Aen. I 2 504 Priscianus 1166 ge. IV 326 Aen. VI 103

501 sq. iam. . . Troiae' Servius 506 sq. non ... honos' Servius 380, 25 Servius Aen. XII 304

508 Nonius

recoquunt patrios fornacibus enses (Aen. VII 636) et curvae..
509 hinc m. E.' Probi inst. I 17, 6
512-514 Quintilianus VIII 3, 78
2472 P.

en-em Macrobius sat. VI 1, 63
510 sq. Servius ecl. IV 13
512 sese e. q.' Marius Victorinus

CAEVNOBIS (LI m. rec.) R

BITVR R 506 IAM M

E

503

QVAERITVR M QVAE

FACIET R 507 dignus] cessit Servius

den. VI 103 508 CVRVA M formantur Nonius, Servius Aen. XII 510 SESE R 511 impiufy improbus Servius ecl. IV 13 512 effundere pl

304