saevit agris asperque siti atque exterritus aestu.
ne mibi tum mollis sub divo carpere somnos
neu dorso nemoris libeat iacuisse per herbas,
cum positis novos exuviis nitidusque iuventa
volvitur aut catulos tectis aut ova relinquens
arduus ad solem, et linguis micat ore trisulcis.

Morborum quoque te causas el signa docebo.
turpis ovis temptat scabies, ube frigidus imber
altius ad vivom persedit et horrida cano
bruma gelu, vel cum tonsis inlautus adhaesit
sudor, et hirsuti secuerunt corpora vepres.
dulcibus idcirco fluviis pecus omné magistri

435

440

445

'cum frigidus... gelu' Columella de r. r. VII 5, 5 442 altius ..

Columella de

r. r. VII 3, 10

VARIA LECTIO.

TI

434 SINUS M

C

EXTERRITUS PRy, Prisciani exempl.: testatur

Nonius EXTERRITUS (corr. col. rubro) M exercitus Schraderus extorri435 NE PRbc, Quintilianus, testantur TOM P tunc Servius ge. II

dus rel expergitus Marklandus

Probi inst., Servius ge. II 475 NEC My
MOLLES M DIO P 436 herba b1

475

NOVVS MPRybe

aua yl

437: cf. Aen. II 473

EXVVIS P 438 atque ova susp. Heynius

relin. uenf (u corr. in g) y reponit Servius Aen. II 357 Fuit cum aut catulos . . . arduus melius omitti mihi persuaderem 439 = Aen. Il 475 440 te] ET P curas Schraderus causas Servius 'fere morborum causae erunt quod ..... signa autem sunt' e. q. s. Varro de r. r. I 1 441 QUIS M ube 71 VBI MPbe CVM R, Columella

V

orrida y

442 uiuom 7 VIVVM MRbc 443 INLVTVS M1PRу\, Columellae Reg. Lips. INLOTUS M272c inlotuf (n in ras.) b illutuf Columellae Goes. illotuf ceteri lotus et lautus dicimus' Servius 'si aestirum sudorem mari vel flumine non abluas' Columella VII 5, 5 adhe444 HIRSVTIS MR, Columellae Lips. 445 idcirco (de corr.,

perfundunt, udisque aries in gurgite villis
mersatur, missusque secundo defluit amni;
aut tonsum tristi contingunt corpus amurca,
et spumas miscent argenti et sulpura viva
Idacasque pices et pinguis unguine ceras

450

scillamque elleborosque gravis nigrumque bitumen.
non tamen ulla magis praesens fortuna laborumst,
quam siquis ferro potuit rescindere summum
ulceris os alitur vitium vivitque tegendo,
dum medicas adhibere manus ad volnera pastor
abnegat, et meliora deos sedet omnia poscens.
quin etiam, ima dolor balantum lapsus ad ossa

455

TESTIMONIA.

447 'mersusque

ceras'

amni' Nonius 389, 30 448 Nonius 409, 31 449 Marius Victorinus de carm. her. 6 Aldhelmus in A. Mai auct. class. V 530 'spumas... vivaque sulphura' Macrobius Sat. V 14, 4 incertus de gen. nom. 97 H. sulphura viva' Beda de orthogr. 2345 incertus de orthogr. 2799 P. 450 Charisius 71 P. Priscianus 775 Velius Longus 2223 Cassiodorus 2295 P. Servius Aen. IX 772 'pinguis u. ceras' incertus de orthogr. 2804 P. 451 ef. Probus 63, 29 452 Servius Aen. III 145 453 sq. Nonius 453, 2 Columella de r. r. VII 5, 10 'quam. . . os' Nonius 459, 12

'et

VARIA LECTIO.

h

f v

448 tristi

446 uellif cl 447 mifof y mersus Nonius anno cl (t pr. e corr.) y AMVRGA My 449 aut fpumas Aldhelmus et fulphura uiua e et fulpura uia 7 uiuaque sulphura b in ras., %, de gen. nom.: testantur Macrobius Servius Aldhelmus. numqui dactylus in fine ponitur? potest quidem ... veluti est illud in georgicis: et fpumas... vivaque fulphura. quem quidam invertentes sic legunt : et fulphura viva.' Marius Victorinus et sulphura uiua Beda et inc. de orthogr. 450 IDEAS MRY PINGVES R72 pinguis testatur Priscia451 SCYLLAM MPc, Probus ILLEBOgrauel y BITVME MR uitumen

nus

taedas Cassiodorus

ROS R.eleboruf (u corr. in o) y

21

452 fortuna laborumst = Aen. VII 559

LABORVM EST MPbc labor.um eft y laborum (om. est) Servius Aen. III 145 453 potuit properat Schraderus refcendere 71 455 VVLNERA MRbc uolnere (e corr. in a) y paftur 71 456 ET Pу2 AVT MRyɩ ut vid., be meliora (a in ras.) b DEOS M OMNIA MPRyb, Servius, ut qui Sallustii Cat. 52 prospera omnia cedunt' exemplo utatur. omina cz pufcenf 71 457 LABSVS MPR

cum furit atque artus depascitur arida febris,
profuit incensos aestus avertere et inter
ima ferire pedis salientem sanguine venam,
Bisaltae quo more solent acerque Gelonus,

cum fugit in Rhodopen atque in deserta Getarum,
et lac concretum cum sanguine potat equino.
quam procul aut molli succedere saepius umbrae
videris aut summas carpentem ignavius herbas,
extremamque sequi aut medio procumbere campo
pascentem et serae solam decedere nocti,.
continuo culpam ferro compesce prius quam
dira per incautum serpant contagia volgus.

460

465

non tam creber agens hiemem ruit aequore turbo,

470

quam multae pecudum pestes. nec singula morbi
corpora corripiunt, set tota aestiva repente,

spemque gregemque simul cunctamque ab origine gentem. tum sciat, aërias Alpis et Norica siquis

TESTIMONIA.

458 atque

febris' Servius Aen. II 215 459 sq. Columella de r. r. VII 5, 10 461-463 'acer. equino' schol. Lucani III 283 461 cf. Probus 64, 1 K. 463 Acron ad Hor. carm. III 4, 34 471 sq. nec... repente' Philargyrus ge. III 70 472 'sed... pente' Servius Aen. XII 719 474 sq. Servius Aen. XI 247 aerias A.' Isidorus orig. XIV 7, 18 schol. Lucani I 183

re

474

pedef y

pen y

SALENTEM M falientim 71

460

461 GELONOS P 462 rodo

ADOVER AUT M 463 cum om. y potat (t pr. in ras.) b

464 HAUD P MOLLIS Pel

ET M

M.

CARPENTES. M

faepiuf (f post. in ras.) b 465

SEGNIVS Rignavius Servius haerbaf y

466 CONCVMBERE P 467 PASCENTEM (S vel erasa vel in ras.) R serae] fuere y SAEPE (P m. rec. corr. in R) R serae... nocti: cf.

castella in tumulis et Iapydis arva Timavi

nunc quoque post tanto videat desertaque regna
pastorum et longe saltus lateque vacantis.

475

Hic quondam morbo caeli miseranda cohortast tempestas totoque autumni incanduit aestu,

et genus omne neci pecudum dedit, omne ferarum,
corrupitque lacus, infecit pabula tabo.

480

nec via mortis erat simplex, set ubi ignea venis

omnibus acta sitis miseros adduxerat artus,
rursus abundabat fluvidus liquor omniaque in se

ossa minutatim morbo conlapsa trahebat.

485

saepe in honore deum medio stans hostia ad aram,

lanea dum nivea circumdatur infula vitta,
inter cunctantis cecidit moribunda ministros.

aut siquam ferro mactaverat ante sacerdos,
inde neque impositis ardent altaria fibris,

490

TESTIMONIA.

478-480

475 cf. Probus 64, 3 478 sqq. cf. Macrobius Sat. V 16,5 Macrobius Sat. VI 2,7 conl. Luer. VI 1136 479 'toto... aestu' Servius Aen. VI 309 481 schol. Lucani VI 93 482 'nec via m. e. s.' Macrobius Sat. IV 4, 16 484 'rursus a.' Probi inst. I 9,5

VARIA LECTIO.

475 IAPYDIS M2, Probus, testatur Servius etiam Aen. XI 247 IAPYGIS MIPRY lapidis... male quidam lapigis legunt' Servius iapydif (dif in ras.) b ARMA Rarua (u e corr. ut vid.) y ar..ua c1 ORA P: 477 LONGAE R LATAE MR LAETE P VACAN

cf. Aen. I 245
TES Ruagantif 7 VOCANTIS MP uagantef be
γ
COORTAST R COORTA EST Pc choorta eft y

478 COHORTA EST Mb 480 nece yl 481 CORServius corruptique... TABVLA (T m. rec. corr. in P) R 482 SED PRybc LIGNEA M UENTIS M uenuf el 483 ATTRAXERAT Padduxerat pro contraxerat' Philargyrus abduxerat b 484 abundabant 71 habundabat c FLUUIDUS M fluuiduf

RIPVIT P corripit ye corrupit schol. Lucani, infectaque prop. Wagnerus

uia supraser. c

nec responsa potest consultus reddere vates, ac vix suppositi tinguntur sanguine cultri summaque ieiuna sanie infuscatur harena. hinc laetis vituli, volgo moriuntur in herbis, et dulcis animas plena ad praesepia reddunt; hine canibus blandis rabies venit, et quatit aegros 'tussis anhela sues ac faucibus angit obessis. labitur infelix studiorum atque immemor herbac victor equos fontisque avertitur et pede terram crebra ferit; demissae aures, incertus ibidem sudor et ille quidem morituris frigidus, aret pellis et ad tactum tractanti dura resistit. haec ante exitium primis dant signa diebus; sin in processu coepit crudescere morbus,

495

500

TESTIMONIA.

495 plena... ponunt' de gen. nom. 94 H. equns' Macrobius Sat. IV 1, 3 499 schol. Stat. Theb. V 137 gramm. 2011 P. Probi inst. I 9, 134. 275

498 sq. labitur . . . 'atque... ecus' Nonius 317, 15 499 sq. et.. ferit' Augustinus de 10 Servius Aen. V 19 X 839 ge. II 500-502 'demissae. resistit' Macrobius Sat. VI 2, 10 500 sq. 'demissae . . . frigidus' Macrobius Sat. IV 1,3 503 Macrobius Sat. VI 2, 10

M. Hauplii adnotationem. praefepia reddunt (a reddunt in ras.) b 497

obeffi. cl obeffif 2

498 ADOVE R

OBESSIS MOVESSIS R obefif yb

INMEMOR Re studiorum atque immemor herbae coniungit Philargyrus 499 EQVOS P EQVVS Rybe EQUS M ecus Nonius FONTES M fortif c que] q: suprascr. b

500 DEMISSAP P demiffe y dimifïae el

TURI My

AVRAES P 501 MORIADTACTVM MPR, Macrobii

ARES R 502 Pellef cl