corda pavor pulsans? illi instant verbere torto
et proni dant lora, volat vi fervidus axis;
iamque humiles, iamque elati sublime videntur
aëra per vacuum ferri atque adsurgere in auras;
nec mora nec requies; at fulvae nimbus harenae
tollitur, umescunt spumis flatuque sequentum:
tantus amor laudum, tantaest victoria curae.
primus Erichthonius currus et quattuor ausus
iungere equos rapidusque rotis insistere victor.
frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere
impositi dorso, atque equitem docuere sub armis
insultare solo et gressus glomerare superbos.

110

115

TESTIMONIA.

106 'corda p. p.' Servius Aen. V 575 107 'volat... axis' Servius Aen. XI 195 108 sq. iamque humiles... ferri' Macrobius Sat. V 13, 7. 111 'humescunt... sequentum' Macrobius Sat. V 13, 3 112 Servius ge. IV 205 113-115 Probus 60, 15 K. 113 sq. Tertullianus de spect. 9 Isidorus orig. XVIII 34, 1 114 'rapidus victor' Servius Aen. II 329

V 493 atque rotis i. v.' Servius Aen. I 192 115-117 Gellius XVIII 5, 7 Macrobius Sat. VI 2, 19. 9, 8 115 Probus de nom. 33 p. 220 E. schol. Lucani VI 399 116 sq. Nonius 295, 19 'atque. superbos' idem 106, 28 'equitem .. solo' Arusianus p. 242 L. 116 'impositi... docuere' Arusianus p. 239 L. 117 Acron ad Hor. carm. III 3, 41 Nonius 330, 18 'et . . . superbos' Nonius 391, 8.

ELATIS Melatif (f eras.) y

Macrobius ut Aen. IX 699 AVRES R 110 AD PRY1 111 humefcunt ye

TAE EST R tante eft y

faxif 71

ferre bl

108 humilef (e in ras.) fublimae y 109 aera per tenerum EXSVRGERE R exurgere 7 at in ras. b nymbuf b haerenae flatum 71 SEQVENTIVM P

112 TAN

113-119 non male Tittlerus 1. 1. post 102

collocal. 113 ERICTHONIVS Mybe ERECTIONIVS P ERICTONIVS R

rec.) M pelethonii c

M lapithe y laphyte c

ADOVE R

LAPHITAE R LAPITTAE (T altera vel I erasa) gyrof (g in ras.) b girof c 116 Inpofiti be

117 superuf (u corr. in b) y

aequos uterque labor, aeque iuvenemque magistri
exquirunt calidumque animis et cursibus acrem.

His animum adversis instant sub tempus, et omnis
impendunt curas denso distendere pingui
quem legere ducem et pecori dixere maritum;
florentisque secant herbas fluviosque ministrant
farraque, ne blando nequeat superesse labori
invalidique patrum referant ieiunia nati.
ipsa autem macie tenuant armenta volentes,
atque ubi concubitus primos iam nota voluptas
sollicitat, frondesque negant et fontibus arcent.
saepe etiam cursu quatiunt et sole fatigant,

cum graviter tunsis gemit area frugibus, et cum
surgentem ad zephyrum paleae iactantur inanes.
hoc faciunt, nimio ne luxu obtunsior usus

TESTIMONIA.

119

123

125

130

135

119 'calidum... acrem' Nonius 240, 27 124 ‘denso d. p.' Servius in Aen. I 433 125 Nonius 464, 31 'quem legere virum' Servius eel. VII 7 126 sq. Gellius I 22 'fluviosque m. farraque' Asper 113, 14 128 Charisins 4 129 Probus 64, 4 132-137 Augustinus contra Iul. V 11 135 sq. Quintilianus VIII 6, 8 'nimio . . . arvo' Donati ars III 6, 2 ' nimio inertis' Diomedes 456 P. Pompeius p. 472 L. Beda de tropis 382 C.

VARIA LECTIO.

...

IVVENVM

118 AEQVVS MPRybc labof (f in ras.) b AEQ: M Ryl IVVENTVM P 123-144 (22 versus) hic om. sequuntur post 170 123 ANIMVM ADVERSIS P ANIMA ADVERSIS M

post 26 versus) y

VER

anim. adverfi.f (erasa a) y ANIMADSIS (VER sup. m. 2) R aniaduerfif

S.

OMNES PRY 124 inpendunt be CVRA M DENSOS M

125 virum Servius ecl. VII 7 ducem Nonius PECORIS P MAGISTRVM P maritum testatur Nonius 126 florentis Servius ad v. 131,

sed ad v. 126 pubentes (Par. Vat.) ut Aen. IV 514 127 FERRAM

T

NEQVEANT Pbc1 NEQVEANS M nequead y 128 referunt Charisii cod. IETIVNEA P 129 uolentef e pr. corr. ex a, ut vid.) y 130 primi iam mota vel primos innata vel primos ignota Schraderus primos iam nota testatur Philargyrus, iam nota Servius. An: primos iam mota? va sup. C VOLVNTAS P 131 SOLLICITANT R S.ollicitat (0 ex corr.) y NECANT R neg.ant y sine ʼn litera legendum' Philargyrus

by

fontef y
133 TVSIS R 'tusis
AERA M 134 zephirum e

135 luxo b fluxu cl OBTONSIOR P obtunfior (n eras.) y obtu. fior b

sit genitali arvo et sulcos oblimet inertis,
set rapiat sitiens Venerem interiusque recondat.

Rursus cura patrum cadere et succedere matrum
incipit. exactis gravidae cum mensibus errant,
non illas gravibus quisquam iuga ducere plaustris,
non saltu superare viam sit passus et acri
carpere prata fuga fluviosque innare rapacis.
saltibus in vacuis pascunt et plena secundum
flumina, muscus ubi et viridissima gramine ripa,
speluncaeque tegant et saxea procubet umbra.
'est lucos Silari circa ilicibusque virentem
plurimus Alburnum volitans, quoi nomen asilo

140

145

TESTIMONIA.

138

136 cf. Probus 64, 11 'genitale arvum' Augustinus de civ. dei XIV 23 Beda de tropis s. script. p. 350 'oblimet i.' Servius Aen. XII 370 138 sq. rursus .. incipit' Philargyrus ge. III 484 'rursus... cadere' Nonius 384, 39 139 exactis ... errant.' Nonius 291, 24 Servius ge. I 435 141 'et acri. fuga' Nonius 252, 11 143 Probi inst. I 11, 2 143 sq. 'saltibus .. flumina' Nonius 387, 7. 389, 21 'pascuntur vero silvas et plana secundum flumina' (cf. v. 314 Nonius 531, 25 145 'saxea p. u.' Servius Aen. II 470 146-150 'est... armenta' Seneca epist. 58, 2 146-148 Probus 61, 7 K. 147 sq. 'cui est' Iulius Rufinianus de schem. lex. 247 R. 147

ras. b

A

137 SED PRybc

meffibufb 140 plautrif

C

AGRI R agri (g eras.) y rapacef yc, item, sed cel in

143 PASCVNT (A sup. rubr.) M pafcant 72bc2 pascuntur

vero silvas et plana Nonius 531: plena Servius 144 GRAMINA RIPAE Hic in mg. qr, ut ad versum 170, trans

M gramine ripa (e in ras.) b

positorum versuum signum y

CV BE

145 PROTEGZIT M: cf.II 489 procumb&

146-162 F 146 est F

Rbici lucVS F lucum Seneca
Seneca 147 pluriMVS F
est Servius Aen. VI 239

A

146 locofy LVCOS M LVCVS

SILERI M ILARI P circa] iuxta
ASILO F ASYLO Pb asylo

CVI MPRybc

Romanumst, oestrum Grai vertere vocantes,

asper, acerba sonans, quo tota exterrita silvis
diffugiunt armenta, furit mugitibus aether

150

concussus silvaeque et sicci ripa Tanagri.
hoc quondam mostro horribilis exercuit iras

Inachiae Iuno pestem meditata iuvencae.

hunc quoque ́nam mediis fervoribus acrior instat)
arcebis gravido pecori, armentaque pasces
sole recens orto aut noctem ducentibus astris.

155

Post partum cura in vitulos traducitur omnis,
continuoque notas et nomina gentis inurunt,
et quos aut pecori malint summittere habendo
aut aris servare sacros aut scindere terram
et campum horrentem fractis invertere glaebis.

160

TESTIMONIA.

148 oestrum . vocantes' Servius Aen. VII 777 150 sq. 'furit... concussus' Probi inst. I 8, 7 151 'et... Tanagri' Probus 61, 21 K. 156 sole recens orto' Priscianus p. 1006 Augustinus de gramm. 2008 P. Servius Aen. XII 313 158 Nonius 354, 22

VARIA LECTIO.

i

r

148 ROMANVMEST (€ m. rec.) R romanVST F ROMANVM EST MPybc oeftru oef in ras. b GRAIL R gra.i. c 149 asper F CERBA FACERVA M acerba. y acerbe e post. in ras. b 150 diffugIVNT F at diffigunt in mg. y FVGITF fugit geras. y 151 concuSSVS F гіра.у TANACRIF 152 hoc quoNDAM F MONSHORRIBILI M HORRIBILIS Tante Sm. rec.corr. in E) F

TRO FMPуbe

horribilef b

b Ina.. chie c

S

armata cl

A

153 inachiae F INACHIE M inachie y inachiae iae in ras.) iVNO F 154hunc qVOQ. F

M quae ante M fuerant, eras.) F nā suprascr. y

F INSTAL F
PASCIS F

a.ftrif b
om. Nonius

155 arcebis F 156 sole recENS F 157 post parTVM F

Statü silv. 13, 2

notaf. 7

aris seRVARE F

tem it corr. ex d,

Huc b nam] MM

C

ARIOR (C m. ant.)

PECORI“ (Q rubr.) M PECORIS P

recenf (ec in ras, b ASTRES P euro y1 158 contin VO F que 159 ecquos prop. Wagnerus cum Barthio ad et quos auT F SVBMITTERE M 160 a. rif c aut facrif (i in ras.) c 161 et campum F ut vid.) y horrente (borre in ras.) b

h

orren

GLEBIS Re

[cetera pascuntur viridis armenta per herbas.]

tu quos ad studium atque usum formabis agrestem,
iam vitulos hortare viamque insiste domandi,

dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas.

165

ac primum laxos tenui de vimine circlos
cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla
servitio adsuerint, ipsis e torquibus aptos
iunge pares, et coge gradum conferre iuvencos;
atque illis iam saepe rotae ducantur inanes
per terram, et summo vestigia pulvere signent;
post valido nitens sub pondere faginus axis
instrepat, et iunctos temo trabat aereus orbes.
interea pubi indomitae non gramina tantum

TESTIMONIA.

...

170

164 Velius Longus 2215 P. 166 sq. et primum subnecte' Nonius 340, 11 166 tenui de v.' Augustinus de gramm, 1981 P. 162 cervici s.' Arusianus p. 262 L. 168 sq. ipsis pares.' Nonius 234. 32 'aptos... invencos.' Charisius 212 170 Nonius 326, 17 171 'et ... signent' Nonius 405, 14 172 sq. post . . . increpat.' Nonius 353, 6 173 et ... orbes.' Servius Aen. V 198

VARIA LECTIO.

DI

162 non videtur a Vergilio ortus esse, quamquam legunt Servius et Philargyrus cetera puscuNTVRF pascantur % VIRIS (DI m. 2 sup.) Fuiridef be armata cl herbas; Tu Martynus 163 STVDIA FR a studia in mg. y ftudia (ia in ras.) b

h

163-167 F

AGRESTEM

(E an I sit litera ante M non liquet) F 164 ortare y 165 MOBLIS F'est duplex lectio. Potest enim et sic legi: iuvenum dum mobilis aetas.'

Philargyrus 166 ac] et Nonius

VI

1

MINE (m. 2 sup. Ruimne y

CIRCLOS R, Nonius: testatur Servius CRICLOS M circlof (e alt in ras.),

L

in mg. ał circof y CIRCOS (L m. ant.) F CIRCOS P circlof (clo in ras.)

E

168 af

b 167 CERVICE M Ceruicif cl SVBNOCTE M fubnectae y fuerint c IPSI SE R IPSISE (sed ut E possit etiam I esse) F ipfif de

b aptuf 71

ga.dum c

rote y

169 co.ge. (e ex corr.) y IVVENCIS M 170 aTQVE F Hinc sequuntur 123-144 in y FACINVS PR 173 increpat Nonii exempl. inftrepa y b TAEMO F thahat (h pr. corr. in r) y ORBIS Ryc 174 indomite y

iunt of