ante supinatas aquiloni ostendere glaebas,

quam laetum infodias vitis genus. optima putri
arva solo: id venti curant gelidaeque pruinae

quin etiam caeli regionem in cortice signant,
ut quo quaeque modo steterit, qua parte calores
austrinos tulerit, quae terga obverterit axi,
restituant: adeo in teneris consuescere multumst.
collibus an plano melius sit ponere vitem,

270

TESTIMONIA.

261 Acron ad Hor. carm. III 6,39 Terentianus Maurus 1117. 1122 268 Servius ge. II 27 272 'adeo.

est' Quintilianus I 3, 13 Velius

Longus p. 2238 Acron ad Hor. carm. III 11, 7

H

AC M AT Pyc AD R haut c1 AVT M AVT PRb1 haud b2 haud c2

conf in ras.) b multumst Velius Longus: cf. Lachmannus Lucr. 66

MVLTVMST (e m. rec. sup.) R MVLTVM EST MPybe 273 plana (a

posterior corr. in o) y

meliuf (m e corr., 1 corr. ex u) y

ui

quaere prius. si pinguis agros metabere campi,
densa sere: in denso non segnior ubere Bacchus;
sin tumulis adclive solum collisque supinos,
indulge ordinibus; nec setius omnis in unguem
arboribus positis secto via limite quadret,
ut saepe ingenti bello cum longa cohortis
explicuit legio, et campo stetit agmen aperto,
derectaeque acies, ac late fluctuat omnis
aere renidenti tellus, necdum horrida miscent
proelia, sed dubius mediis Mars errat in armis.
omnia sint paribus numeris dimensa viarum;
non animum modo uti pascat prospectus inanem,
set quia non aliter vires dabit omnibus aequas

TESTIMONIA.

275

280

285

274 sq. 'si . . . sere' Nonius 137, 15 276 sq. 'sin . . . ordinibus' Nonius 326, 9 277 sq. 'nec . . . quadret' Servius ge. II 1 schol. Lucani III 487 in unguem quadret' schol. Hor. serm. I 5, 32 278 arboribus p.' Probi inst. I 17, 4 limite q.' Terentianus Maurus 1255 280 'explicuit 1.' Diomedes p. 369 P. 285 Servius in Aen.

I 464

AGOS (R m.2 sup.) CAMPOS Py

275

sup.) Pc PRius V PINGVIS M fi pingu, f c PAGRos Vagrif (fuit agri) y metabere V bachuf be 276 SINT TVMVLIS R SIN- TVMVLIS (erasa vel I vel E vel

V

D

TV SIN, THUMILIS M ACLIVE M COLLES PRVybc Nonius fupini Nonius 277 SETIVS MPY SETius V feciuf c1 ESTIVS R om

nif iu (if iu in ras.) b

Vla limite quadrET V

anguem y 278 SEPTO M secto Servius Post quadret forti interpunctione posita v. 279-287 unum enuntiatum efficere voluit Wagnerus 279 fepae cl COHORT.SV COHORTES Mbic coor

tef 7

Ngenti bello cum longa V

aeRE V

R

280 legio V BELEGIO P
renitenti cl NEDVM V nondù b

h

282

281 DerectAE V directae z HORRIDA (HO in ras.) ERRAVIT R 284 DE

283 praelia y fed y γ maf ferrat cl

MENSA Mbi

285 INANË. M inane %, quod si meliores libri haberent,

praeferrem. inanis Britannus cod. apud Burmannum: cf. Aen. I 464

terra, nec in vacuum poterunt extendere rami.

Forsitam et scrobibus quae sint fastigia quaeras: ausim vel tenui vitem committere sulco.

altior ac penitus terrae defigitur arbos,

290

aesculus in primis, quae quantum vertice ad auras
aetherias, tantum radice in Tartara tendit.

ergo non hiemes illam, non flabra neque imbres
convellunt: immota manet, multosque nepotes,

295

multa virum volvens durando saecula vincit.

tum fortis late ramos et bracchia pandens
huc illuc media ipsa ingentem sustinet umbram.

TESTIMONIA.

289

'tenui'

291 sq.

288 Servius in Aen. I 58. 438 II 758 Nonius 302, 9. 463, 29 Servius in ge. II 24 Aen. I 425 VII 175 Priscianus 868 P. schol. Veron. 77, 18 291 'aesculus' schol. Veron. 77, 32 'si Vergilio quidem credimus, aesculus quantum corpore eminet tantum radice descendit' Plinius nat. hist. XVI 31, 127 293 295 Nonius 525, 25 293 'ergo... illam' Probi inst. I 10, 4 295 Servius Aen. XI 160 296 sq. Donatus in Ter. Phorm. I 2, 56 297 'huc ... sustinet' Probi inst. I 9, 3 'ingentem s. u.' Servius ge. I 191

VARIA LECTIO.

287 NEQ. MVbc neque y

γι

POTERINT (corr. m. 2) P potuerunt

SE EXTENDERE Mybe SE ExteNDERE V 288 FORSITAM R

FORSITAN MRVybc FASTIQVEIA P vel] 1.. c 290 ALTERIOR R altior

Altior ac PENitus V PAENITVS M

289 AVSim vel tENVIVITEM V y 1, altiuf 72 c at c2 291 sq. quantum... tendit =

Aen. IV 445 sq. 291 iN V oras aptius iudicat Lachmannus in Lucr.

167: cf. Aen. VI 579

tarlara tendit V

292 aetherius taNTVM V 293 hiemes illam non V

RADICEM MP nec y

Hinc nova

in

MANENT M

pag. sequuntur 53–211 in y 294 CONvellVNT V Conuellent b mo. ta b inmola c nepotes] PERANNOS Vyc, testatur Nonius: cf. ge. IV 208 295 MVLla viRVM V vivendo ut apud Lucretium I 202 III 948 testatur Servius Aen. XI 160 296 tam Vossius: errat Wagnerus, qui enumerando hic voculam tum inservire putat, immo tempus significatur: tum cum durando consenuit. TVm fortis

IATE V FORTES Pyc bachia b brachia c pandenfy, elegantius propter v. 292: cf. Aen. VI 282 TENDENS MPRbc TENDIT ut vid., IT correcto in ENS, in mg.: TENDENS V 297 INGENTem V

Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem,

neve inter vitis corylum sere, neve flagella

- summa pete aut summa defringe ex arbore plantas
tantus amor terrae neu ferro laede retunso
semina, neve olea silvestris insere truncos:
nam saepe incautis pastoribus excidit ignis,
qui furtim pingui primum sub cortice tectus.
robora comprendit, frondesque elapsus in altas
ingentem caelo sonitum dedit; inde secutus
per ramos victor perque alta cacumina regnat,
et totum involvit flammis nemus et ruit atram
ad caelum picea crassus caligine nubem,
praesertim si tempestas a vertice silvis
incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
hoc ubi, non a stirpe valent caesaeque reverti

TESTIMONIA.

300

305

310

'Vergilius

28 Quintilianus IX 3, 21 Columella de r. r. III 12, 5 ad occasus seri damnavit' Plinius nat. hist. XVII 2, 2 'vergant' schol. Veron. 77, 33 299 sq. 'neve inter. pete' Isidorus orig. II 21, 23 VI 8, 11 299 cf. schol. Veron. 77, 21 'corylum sere' Maerobius Sat. III 18, 5 'neve flagella' Sergii fragm. 8 E. in Donat. 7 E. Cledonius 1884 P. 300 Sunt qui huc referant: 'Vergilius e cacumine inseri vetat' Plinius nat. hist. XVII 14, 24: cf. v. 78 'tantus a. t.' Probi inst. I 6, 9 306 sq. 'inde .. regnat' Nonius 522, 12 308 sq. 'et ruit . . . nubem' Nonius 380, 16 nubem' Servius Aen. II 250

VARIA LECTIO.

299 NEV R

maf c

na

VITES MVybe

e

301

'ruit . . .

platef y 301 neu y laeder&unfo y LAEDERE TVNSO M LAEDERET - VNO R LAEDE RETVSO Pbc 302 neuae c olea Wagnerus OLEAS M OLEAE PRybc Servius, quod nescio an ita possit defendi, ut genetivus habeatur, suppleatur autem ablativus oliva. SILVESTRES Pc INSERETTRVNCOS (T pr. linea rubra transf., T post.

V

col. rubro) M 303 iam Heinsius ignef yl 304 FVRIIM P FORTEM M 305 conprendit ye comprendit (omprendit in ras.) b

SVS PR

caelum 71

A

INALTAS continuat R IN ALTVS P IN ALTOS M
307 TER et TERQVE P

ATRAM (T addita fortasse m.

in ras.) R

ante valent.

1) P

perque] atque Nonius

ELAB

306

308

309 AT M 311 INCENDIA (NDI 312 'hoc ubi: subaudi contigerit' Servius hoc ubi; qui

dam distinguunt: hoc ubi non' Philargyrus. In M non distinguitur

a in ras. b

possunt atque ima similes revirescere terra.

infelix superat foliis oleaster amaris.

Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat auctor tellurem borea rigidam spirante moveri.

315

rura gelu tum claudit hiemps, nec semine iacto

concretum patitur radicem adfigere terrae.

optima vinetis satio, cum vere rubenti

candida venit avis longis invisa colubris,

320

prima vel autumni sub frigora, cum rapidus Sol

nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas.
ver adeo frondi nemorum, ver utile silvis;
vere tument terrae et genitalia semina poscunt.
tum pater omnipotens fecundis imbribus aether

325

TESTIMONIA.

314 'foliis o. a.' de gen. nom. 90 H. 316 Nonius 380, 21 317 'rura. . . hiems' Servius ge. I 44 Acron Hor. carm. I 4, 10 320 Servius Aen. IV 254 V 695 321 sq. cum rapidus . . . aestas' Servius in Aen. I 42 323 Iulius Rufinianus 231 R. 324 Augustinus contra Iul. IV 38 'vere t. t.' Acron ad Hor. carm. I 4, 10 325-327 Lactantius de falsa relig. I 5 325 sq. 'tum descendit' Isidorus orig. VIII 11, 70 Augustinus de consensu evang. I 31 de civ. dei IV 10 schol. Lucani VIII 447 (om. 'fecundis i. a.')

VARIA LECTIO.

...

313 ADQVE R

IAM P

REVIBESCERE P

TERRA S M terra.

315 TANTARVDENS P

(m, ut vid. erasa) y

PERSVDEAT AVCTOR

316 REGIDAM P: rige

(corr. m. rec.) R PERSVADIT ACANTHO P dam? MOVERI PR, Nonius MOVERE Mybc: cf. ad ecl. VI 85. spirante movere non magis ferri potest quam sub rege fuere Aen. VIII 324 et mente dedere IX 292 317 TVNC MR, Servius ge. I 44 NEO P

semina iacta Reiskius 318 concretum terrae pro concreta terra dictum: cf. III 78 concretum...gelu intellegit Hildebrandus ad Appul.

A

met. T. 1 p. 455 CONCRETVM M CONCRETAM PRybc, Servius, Claudianus ut vid. 319 Optuma b VINETIS (N aut in rasura aut erasa)

320 COLOBRIS P colobrif b 321 frigore b frigore cl

M, Asper tument, terrae genetivo Donatus teste Servio