addunt in spatia, et frustra retinacula tendens
fertur equis auriga, neque audit currus habenas.

TESTIMONIA.

514 Servins Aen. 'neque audit c. h.'

513 sq. et frustra. . . abenas' Nonius 466, 11 XII 287 'fertur e. a.' schol. Iuvenal. XIV 231 Donatus in Ter. hecyr. I 2, 3 schol. Lucani III 594 gloss. Barth. adv. XXXVIII 15

VARIA LECTIO.

513 addunt in spatia 72, Servii exempl., Quintiliani optima AD

DVNT SPATIA R ADDVNT SPATIO (supraser. col. rubro) M addunt i spalio 1 (in spatio addebant Silii Italici XVI 374 libri) addunt se in spatia cz ardent, in spatia Schraderus addunt se spalio coni. Wagne514 ABENAS R, Nonius

rus

P VERGILI MARONIS GEORGICON LIB- I EXPL. // INCIPIT LIB. II FELICITER. M VERGILI MARONIS GEORGICA // LIB. ·I. EXPLIC INCIP// LIB. II. R EXPLICIT LIBER. I. INCIP LIBER II GEORGICON γ Nulla subscriptio in be

P. VERGILI MARONIS

GEORGICON

LIBER SECVNDVS

Hactenus arvorum cultus et sidera caeli;

nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum
virgulta et prolem tarde crescentis olivac.
huc, pater o Lenaee (tuis hic omnia plena
muneribus, tibi pampineo gravidus autumno
floret ager, spumat plenis vindemia labris)
hue, pater o Lenaee, veni, nudataque musto
tingue novo mecum direptis crura coturnis.

Principio arboribus varia est natura creandis.

TESTIMONIA.

1 sq. 'hactenus

5

p. 982 P. Isidorus orig. I 33, 6 Nonius 377, 26 'hactenus a. c.' Claudins Sacerdos I 8 E. Columella de r. r. III 1 Probi inst. I 17, 4

Marius Plotinus p. 290 G.
'prolem t. c. o.' Charisius 76
230 R. 4 huc pater o. L.'
naee' Macrobius de diff.' 16, 4
p. 251 L.
thurni' Probus 45, 16 K.

'nunc. . . canam' Probus 45, 11 K.

2

3

4-7 'huc... veni' Iulius Rufinianus Servius ecl. VIII 5 'huc ades, o Le4 sq. 'tuis... muneribus' Arusianus 5 Probi inst. I 15, 3 8 Servius Aen. XII 358 9 Charisius 191

VARIA LECTIO.

H

'co

1-215 def. R 1 HACTENVS (H atramento add., nam tres primi versus rubrocolore distincti sunt) M ARVARVM M arorumb 2 BACCAE M bache b bacce y 3 OLIBAE M + LENÉAEE M tuif haec b louis Arusiani exempl., quod subsequitur ecl. III 60

A

LENEAE (A lin. rubr. transf.) M lenae b

Myabc dereptis Mentel. pr. RVRA M

5

grauibuf c1

7 0] ho c

namque aliae nullis hominum cogentibus ipsae
sponte sua veniunt camposque et flumina late
curva tenent, ut molle siler lentaeque genistae,
populus et glauca canentia fronde salicta;
pars autem posito surgunt de semine, ut altae
castaneae, nemorumque Iovi quae maxima frondet
aesculus, atque habitae Grais oracula quercus.
pullulat ab radice aliis densissima silva,
ut cerasis ulmisque; etiam Parnasia laurus
parva sub ingeuti matris se subicit umbra.
hos natura modos primum dedit, his genus omne
silvarum fruticumque viret nemorumque sacrorum.

Sunt aliae, quas ipse vias sibi repperit usus.
hic plantas tenero abscindens de corpore matrum
deposuit sulcis, hic stirpes obruit arvo
quadrifidasque sudes et acuto robore vallos.

TESTIMONIA.

10

15

20

25

As

10 sq. nullis ... veniunt' Columella de r. r.' III 1 'placet igitur sicuti Virgilio nobis quoque duo esse genera surculorum: quorum alterum sua sponte gignitur, alterum cura mortalium procedit' idem de arboribus I 2 12 molle s.' Isidorus orig. XVII 7, 74 Augustinus de gramm. 1980 P. 'lentaeqne g.' schol. Hor. epod. XV 6 molle... genistae' Servius Aen. XII 764 12 sq. molle siler lentaeque g. p. et g. c. f. s.' Asper 114, 1 14 'pars autem posito surgunt d. s. per 113, 26. 16 atque... quercus' Probus 26, 26. 45, 19 K. apud Vergilium quoque subicit verbum produci a plerisque audio: etiam Parnasia... umbra' Gellius IV 17, 5 laurus. . . umbra' Arusianus p. 261 L. 18 Probus 45, 23 K. 19 Priscianus 648 P. Servius Aen. 23 sq. hic... sulcis' Philargyrus ge. II 288 24 'deposuit s.' Arusianus p. 224 L.

XII 209

VARIA LECTIO.

18 sq.

ipse

15 frondent Reiskius 16 QVAERdenfiffima filua (ffima f in ras.)

19 fubicit yabe, Gellius, Prisciani exempl.

viret] VIRVMVIRET M 22 aliae quas ALIE.

A

vias Scaliger proleg. in Manil. p. 9 ALIE, QUOS IPSE UIA M alii quof ipfa nia y alii quof ipfe uia abey, Servius 23 abfeidenf ye ap

feindenf b1 24 HINC (N lin. rubr. transf,) M

S

25 V. DES M

STIRPE M ftirpif a

truditur e sicco radix oleagina ligno.

et saepe alterius ramos impune, videmus
vertere in alterius, mutatamque insita mala
ferre pirum, et prunis lapidosa rubescere corna.

Quare agite o proprios generatim discite cultus,
agricolae, fructusque feros mollite colendo,
neu segnes iaceant terrae. iuvat Ismara Baccho
conserere atque olea magnum vestire Taburnum.
tuque ades inceptumque una decurre laborem,
o decus, o famae merito pars maxima nostrae,
Maecenas, pelagoque volans da vela patenti.
non ego cuncta meis amplecti versibus opto,

TESTIMONIA.

35

40

26 sq.

28 'nil r. e.

26 Servius ge. I 187 'pressos p. a.' Consentius 2028 P. flexos propaginis a Expectent' Servius in Aen. IV 231 a. Arusianus p. 227 L. 32 sq. et saepe. in alterius' Priscianus 1009 P. Probi inst. I 9, 10 mutatam. . . pirum' Priscianus 900. 901. 908. 929 36 fructus. . . colendo' Nonius 250, 6 Macrobius Sat. VI 6, 17 schol. Cruq. Hor. serm. II 2, 66 37 sq. iuvat... conserere' Nonins 270, 25 Servius Aen. X 350 'iuvat Ismara Baccho c.

33 sq.

a. o. m. v. T.' Asper 114, 28 iuvat... Taburnum' Probus 46, 1 K. 40 o decus' Probi inst. I 4, 3 41 Diomedes p. 457 P. 'pelagoque. . . patenti' Servius ge. IV 117

VARIA LECTIO.

26 pressos] flexos Servius in Aen. IV 231 praccifos (ortum ex praessos Consentius Putschii Servius Aen. IV 231 28 N..il b

propaginéf y

31 eficco (ef in ras.) b e fico e mutalaq: a naturam, atque Heinsius

R

27 EXPECTAT M expectent 29 HAUD Mbc CACVME M 32 fepe y inpune ybe. 33 35 AGITE PROPRIOS M agite

propriof c cultof e 36 FVCTVS M cultus Macrobius, schol. Hor. mollire Macrobius 37 Ne b 38 OLEAM M 39 aes e

41 uolens 7, Diomedis Par.
42 amplecti y uorfibuf al

d

non, mihi si linguae centum sint oraque centum,
ferrea vox. ades et primi lege litoris oram;
in manibus terrae: non hic te carmine ficto
atque per ambages et longa exorsa tenebo.

Sponte sua quae se tollunt in luminis oras,

infecunda quidem, sed laeta et fortia surgunt;

quippe solo natura subest. tamen haec quoque, siquis
inserat aut scrobibus mandet mutata subactis,
exuerint silvestrem animum, cultuque frequenti
in quascumque voles artes haut tarda sequentur.
nec non et sterilis quae stirpibus exit ab imis,
hoc faciat, vacuos si sit digesta per agros:
nunc altae frondes et rami matris opacant
crescentique adimunt fetus uruntque ferentem.
iam quae seminibus iactis se sustulit arbos,
tarda venit seris factura nepotibus umbram,
pomaque degenerant sucos oblita priores,

45

50

55

TESTIMONIA.

43 Asper 114, 22 schol. Persii I 29 44 'ades... oram' Servius ge. IV 117 Nonius 332, 2

46

'et. . . oram' Servius Aen. III 690 45 sq. Seneca de benef. VII 1 'non hic . . . ambages' Nonius 309, 19 'atque p. a.' Probi inst. I 12, 2 49-51 'tamen . . . animum' Priscianus 1150 P. 49 quippe... subest' Servius in ge. I 22 Probi inst. 50 aut... subactis' Nonius 401, 4 51 exuerint s. a.'

I 10, 4

45 ficto testatur Nonius cum Servio longo Seneca araf γ auraf abc: cf. Aen. VII 660 Ennius ann. 118. 165

AV 47 ORAS M

50 et b 52 VOLES M uocef (c corr. in 1) 7 uocef 53260 id est 4 folia hic omissa: se

53 imuf cl 56 Crefcentif b1

(et rubr.) M Nam que b Nam quae 71

faciet yac