inter se in foliis strepitant; iuvat imbribus actis
progeniem parvam dulcisque revisere nidos:
haut equidem credo, quia sit divinitus illis
ingenium aut rerum fato prudentia maior;

415

verum ubi tempestas et caeli mobilis umor

mutavere vices et Iuppiter uvidus austris

denset erant quae rara modo, et quae densa relaxat,

vertuntur species animorum, et pectora motus

420

nunc alios, alios dum nubila ventus agebat,
concipiunt: hinc ille avium concentus in agris
et laetae pecudes et ovantes gutture corvi.

Si vero solem ad rapidhim lunasque sequentes
ordine respicies, numquam te crastina fallet
hora, neque insidiis noctis capiere serenae.
luna, revertentes quom primum colligit ignis,
si nigrum obscuro comprenderit aëra cornu,
maxumus agricolis pelagoque parabitur imber:

425

TESTIMONIA.

...

415 haut e. c.' Probi inst. I 9, 5 'haud e.' Marius Victorinus 2462 P. 418 sq. et Iuppiter vius in ge. I 393 Aen. V 20 centus' Quintilianus V 9, 15 epist. 88, 16 427-429 Seneca suasor. III 5 429 Probi inst. I 9, 10

relaxat' Priscianus 838 P. 419 SerEutychius II 14 422 423 Nonius 340, 28

ille avium con424-426 Seneca 428 Nonius 359, 23

VARIA LECTIO.

413 in eras. c

R dulcefque c

fe in supraser. b 414 DVLCEQVE (S m.2 sup.) 415 HAVD Mь divinius Ioannes Sarisberiensis de nug. cur. II 2 divinitus etiam Servius 417 mobilif 72 molibuf 71

VMOR (II rubr.) M humor b

418 uices Arundel., Marklandus ad Statii silv. V 2, 152 ui.af (i et a e corr.), ut m.1 scriptum fuisse videatur uicef y VIAS MRbe VMIDVS Ryb, Prisciani exempl.

419 DEN

A

SET Rybe, Servii exempl.: testantur Priscianus et Eutychius DENSET (A rubr.) M 420 pectore b2 421 Tunc (T e corr., fort. ex N 7

at si virgineum suffuderit ore ruborem,
ventus erit; vento semper rubet aurea Phoebe.
sin ortu quarto (namque is certissimus auctor
pura neque optunsis per caelum cornibus ibit,

430

totus et ille dies et qui nascentur ab illo
exactum ad mensem pluvia ventisque carebunt,
votaque servati solvent in litore nautae

435

Glauco et Panopeae et Inoo Melicertae.

sol quoque et exoriens et cum se condet in undas,
signa dabit; solem certissima signa secuntur,

.410

et quae mane refert et quae surgentibus astris.
ille ubi nascentem maculis variaverit ortum
conditus in nubem medioque refugerit orbe,
suspecti tibi sint imbres; namque urget ab alto

TESTIMONIA.

430 sq. at... erit' schol. Lucani V 548 431 'vento... Phoebe' Aldhelmus in A. Mai auct. class. V 511 'vento rubet a. P.' Quintilianns V 9, 15 432-435 schol. Lucani I 218 432 Isidorus de nat. rer. 38 schol. Germanici p. 112 B. 'sin... auctor, lucidus orbis erit' (459) Priscianus 1171 433 Acron ad Hor. carm. III 10, 8 'si pura ... ibit' Seneca suasor. III 5 434 Pompeius p. 243 L. 437 Probus 44, 26 K. Marius Victorinus 2471. 2474 P. Macrobius Sat. V 17, 19 Gellius XIII 27 Charisius 4 P. Probi inst. I 15: cf. Meineke anal. Alex. p. 285 'et Inoo M.' Cledonius 1891 P. 438 'et cum . . . undas' Arusianus p. 240 L. 441 sqq. item idem Virgilius dicit, si sol in ortu suo maculosus sit atque sub nube latens aut si dimidia parte apparuerit, imbres futuros' Isidorus de nat. rer. 38, 4 schol. Germ. p. 108 B. ille... nubem' schol. Lucani V 456 442 conditus in nubem' Servius in Aen. I 176 II 401 Arusianus p. 240 L. Pompeius p. 400 L. 'medioque r. o.' Arusianus p. 258 L. schol. Lucani V 511

VARIA LECTIO.

430 AD R AVT M aut schol. Lucani AM

ora % 432 quartu l

OBTVNSIS Ryl obtu.fife

NEOVE M 433 nec 7, Acron, Seneca
OPTVŠIS M obtufif b 434 NASCETVR R 435 carebit schol. Lucani
436 AD LITORA R
Glaucoque Wagnerus quaest. Virg. M 3: hia-

tum testatur Charisius melicertes Charisii cod.

VN

AE

PANOPIAE M MELICERTER MELICERTI M

438 QVOQ- EXORIENS M condit y, ArusiaDAS (m. rec. sup.) R 439 SEQVVNTVR (V alt. in 440 QVAE MA ·.· N ·.·E M

nus cundet bl
ras., fuit fort. E) R SEQVENTVR Mbic
AVSTRIS M 442 nube.c 443 VRGETALTO (m. rec.sup.) R

AB

urguet b

inter se in foliis strepitant; iuvat imbribus
progeniem parvam dulcisque revisere nid-
haut equidem credo, quia sit divinitus.
ingenium aut rerum fato prudentia
verum ubi tempestas et caeli mobi
mutavere vices et Iuppiter uvidr
denset erant quae rara modo
vertuntur species animorum
nunc alios, alios dum nul
concipiunt: hinc ille avi
et laetae pecudes et ·

Si vero solem a

ordine respicies.

hora, neque in

Inna, reverte

si nigrum

maxumu

ra

es:

445

grando.

vinpo, videmus

450

neus euros; inmiscerier igni,

nimbisque videbis

quisquam me nocte per altum
moveat convellere funem.

eretque diem condetque relatum,

ge.

I C

67

455

445 89.

'sub... sese' Priscianus 1105 P. 446 Maximus Victorinus de rarvius Aen. I 662 4-48 Asper 111,9 K. 1968 P.: cf. Lachmannus Luer. 26 'quam multa in t.' Terentianus Maurus 1240 schol. Lucani V 544 sq. omnia 456 sq. non illa. . . funem' Priscianus 1004 'non ... ire moneat' Servius

fervere

Nonius 464, U

... ire Servius ge. III 435

157 ire... moneat' Probi inst. I 7, 4

455

FARIA LECTIO.

444 notul yb worfiz DIVERSI MRybe

sed rumpent ad nostrum locum, RVMPENTY M

GIT RA

M

448 NITIS M mitef be

(Mm. ant. in ras.) R

quom?

decedet b

defend &

defendit c Y

449 tum & quam Terentianus Maurus, Nonius.

pecor.. b 445 ube 71 VBI MRy2be
RVMPVNT R, Servii Aen. I 662 exempl.,

PAMPINYS

orrida y
452 uoltu

450 etmenfo 61

LAM
CVM M

ed

d&

dec&

dec& c

γ

ruti.lo b

nuNiat (muši in ras.) b

PIVNT RY

nius

nymbif y

ab Probi inst. cod.

454 SI R INCIPIVNT M INCI

455 tune No

456 NOTE R 457 A Rybe, Prisciani codd. AT M

N

codd. nisi quod moneant Reg.

MOVEAT M MONEAT Rybe, Probi inst., Prisciani 458 AD R CONCEDET (CE eras.) M

muerunt saecula noctem.

uam illo tellus quoque et aequora ponti

e canes importunaeque volucres

dabant. quotiens Cyclopum effervere in agros

vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam,
flammarumque globos liquefactaque volvere saxa!
armorum sonitum toto Germania caelo

audiit, insolitis tremuerunt motibus Alpes.

TESTIMONIA.

159 Cf. ad 432

470

475

461-463 denique... dabit' Iulius Rufinianus 210 R. 461 sq. 'unde serenas... nubes; hoc est siccas' Nonius 175, 9 463 sol... dabit' Terentianus Maurus 611 461 sq. ille.. ...monet' Acron ad Hor. carm. IV 4, 47 467 sq. schol. Lucani I 540 467 Servius Aen. VI 303 470 Isidorus orig. I 36, 12 Beda de tropis 381 B. inportunaeque v.' schol. Lucani I 558 472 schol. Lucani I 545 474sq. armorum... audiit' schol. Iuvenal. XI 112 schol. Lucani I 569. 475 insolitis... Alpes' schol. Lucani I 553 Isidorus de nat. rer. 46

578

VARIA LECTIO.

459 TERRAEBERE Mы1

460 cernef filuaf b

461 uehat bc, veteres

V

ueal

FERAT M FERAT R SERENAS MRY, Rufinianus, testatur Nonius. Potest autem vel haec participii forma haberi, ut satis fiat eis, qui rel serenans ut Reiskius, vel serenus ut Schraderus scribendum esse statuunt. ferenul b1 462 Eurus agat eidem humiduf y 467 obscurum Titan schol. Lucani capud b 468 fecula y schol. Lucani 469 TEMPORA M tempora cl

PONYS I rubr.) M 470 OBSCENI Rybcy, Isidorus, Beda

TVNAE Ryb 471 quotief b

mortem

quoque & y

INPOR472 undafonituf

EFFRVERE M feruere b

rum schol. Lucani AETHNAM R 474 ARMORVMQVE R
toto e fonitu tota schol. Iuven.

INSOLITIS (Lin ras.) R

N

caelo (el e corr.) y

475 AVDIT R

MOTIBVS (N m. 2) R MONTIB- M mo.tibuf b

arboribusque satisque notus pecorique sinister.
aut ube sub lucem densa inter nubila sese
divorsi rumpent radii, aut ubi pallida surget
Tithoni croceum linquens Aurora cubile,
heu male tum mitis defendet pampinus uvas:

tam multa in tectis crepitans salit horrida grando.
hoc etiam, emenso cum iam decedit Olympo,
profuerit meminisse magis; nam saepe videmus
ipsius in voltu varios errare colores:
caeruleus pluviam denuntiat, igneus euros;
sin maculae incipient rutilo immiscerier igni,
omnia tum pariter vento nimbisque videbis
fervere. non illa quisquam me nocte per altum
ire neque a terra moveat convellere funem.
at si, cum referetque diem condetque relatum,

445

450

455

TESTIMONIA.

445 Servius ge. I 67

445 8q.

'sub... sese' Priscianus 1105 P. 'aut . . . radii' Servius Aen. I 662 446 Maximus Victorinus de ra

tione metr. (5, 2) 1968 P.: cf. Lachmannus Lucr. 26 448 Asper 111,9 K. 449 Nonius 208, 7 'quam multa in t.' Terentianus Maurus 1240 454-456 sin fervere' schol. Lucani V 544 455 sq. 'omnia fervere' Nonius 464, 11 456 sq. 'non illa. . . funem' Priscianus 1004 'non . . . ire' Servius ge. III 435 'non ire moneat' Servius 457 ire... moneat' Probi inst. I 7, 4

ge. II 475

GIT Rы1 448 NITIS M mitef be (M m. ant. in ras.) R

quom?
orrida y
450 etmenfo 61
decedet b 452 uoltu y VVLTV MRb

VARIA LECTIO.

h

pecor.. b 445 ube 71 VBI MRy2bc 446 diRVMPVNT R, Servii Aen. I 662 exempl.,

444 notul yb uorfi DIVERSI MRybe X

sed rumpent ad nostrum locum. RVMPENT M pallada b1

M

i

SVR

defend & ? defendit c PAMPINVS

449 tum quam Terentianus Maurus, Nonius.

LAM

ed

d&

CVM M dec& V dec& c

453 CAERVLÅEVS M de

INMISCERER (m. rec. sup.) R 455 tune Nonius nymbif y 456 NOTE R 457 A Rybe, Prisciani codd. AT M

ab Probi inst. cod.

N

MOVEAT M MONEAT Rybe, Probi inst., Prisciani codd. nisi quod moneant Reg. 458 AD R CONCEDET (CE eras.) M

454 SI R