nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.
quippe etiam festis quaedam exercere diebus

fas et iura sinunt: rivos deducere nulla
religio vetuit, segeti praetendere saepem,
insidias avibus moliri, incendere vepres,
balantumque gregem fluvio mersare salubri.
saepe oleo tardi costas agitator aselli

vilibus aut onerat pomis, lapidemque revertens
incussum aut atrae massam picis urbe reportat.
Ipsa dies alios alio dedit ordine luna
felicis operum. quintam fuge: pallidus Horcus

270

275

TESTIMONIA.

267 Servius in Aen. I 179 'et torrere parant flammis fruges et frangere saxo' Isidorus orig. XV 6,4 268-272 sunt enim, ut ait poeta, quae festis exercere . . . salubri' Columella de r. r.' II 22, 1 269 'fas. sinunt' schol. Lucani V 288 269 sq. 'rivos... vetuit' Nonius 289, 21 Macrobius sat. III 3, 10 Servius ge. 114 'si per sacra sollemnia rivos deducere nulla religio prohibet' Macrobius Sat. I 7,8 271 'insidias a. m.' Arusianus p. 247 L. 272 Macrobius Sat. I 16, 12 III 3, 12 Priscianus 760 'si salubri fluvio mersare oves fas et iura permittunt' Macrobius I 7,8

'fluvio m. s.' Acron ad Hor. carm. IV 4, 65

273-275

reportat

'saepe etiam, ut celeberrimus poeta memorat, tardi costas. Columella de r. r. VII 1, 3 273 Nonius 410, 18 'tardi c. a. a.' Servius Aen. VII 463 274 'vilibus . . . pomis' Servius ge. I 227 Acron ad Hor. carm. I 20, 1 274 sq. lapidem . . . reportat' Priscianus 892 P. 276 sqq. 'namque Vergilius etiam in numeros lunae digerenda quaedam putavit Democriti secutus ostentationem.' Plinius nat. hist. XVIII 32, 75 276 sq. ipsa... operum' Arusianus p. 230 L. 277 pallidus [Orcus' Claudius Sacerdos I 175 E. Servius ge. I 331

VARIA LECTIO.

267 TORRENTE R

re

SAXIS R fax? (erasa a) b

268 EXCERCERE P exerce b 269 DIDVCERE M: cf. 114 270 Religio brelligio Nonius pretendere 7 fepem 7 272 flouio y

afelle 71

V

R

273 COSTA

BV

S

274 VILIS M ho

A

VBE M 276 IPSE (A

QVING TAM M

(S m. 2 sup.) R agitatur 71 nerat c 275 INCVSSVM MPR incufum ybc m. 2 sup.) P alio] ALIOS P 277 FELICES PRybc pallidor b HORCVS P secundum Hesiodi opera et dies 803 sq.: 'Hesiodus horcum quinta luna dicit natum. Celsus ut iurisiurandi deum pallidum dictum, quia iurantes trepidatione pallescunt' Servius. ORCVS MRybe 'Probus orchus legit, Cornutus vetat aspirationem addendam.' Servius: cf. ad ge. III 223

Eumenidesque satae; tum partu Terra nefando
Coeumque Iapetumque creat saevomque Typhoea
et coniuratos caelum rescindere fratres.

ter sunt conati imponere Pelio Ossam

280

scilicet, atque Ossae frondosum involvere Olympum;
ter pater extructos disiecit fulmine montis.
septuma post decumam felix et ponere vitem
et prensos domitare boves et licia telae
addere. nona fugae melior, contraria furtis.
Multa adeo gelida melius se nocte dedere,
aut cum sole novo terras inrorat eous.

nocte leves melius stipulae, nocte arida prata
tondentur noctis lentus non deficit umor.

285

290

TESTIMONIA.

279 sq. Servius Aen. VIII 103 'Coeumque I. c.' Servius Aen. IV 228 ad Hor. carm. I 3, 39 281 sq. 281 schol. Lucani I 389 VI 412

279 Philargyrus ge. II 460

280 Arusianus p. 220 L. Acron Acron ad Hor. carm. III 4, 51 'Pelion et Ossan' Probus 43, 17 K. multa ... melius s. n.' Maximi Victo289 sq. Nonius 338, 16 'nocte le289 nocte ... sti.. umor' Arusianus

282 Nonius 328, 15 287 rini de finalibus 19 glossator ves... tondentur' Claudius Sacerdos I 162 E. pulae Iulius Rufinianus 231 R. 290 'noctes

p. 224 L. schol. Hor. a. p. 26 Servius Aen. IV 7

partum 71

278 sq. TVMT

PARTY TERRA NEFANDO COEVMQ · LAPYTVMQ · CREAT - SAEVVMQ · THYPHOEA · (suprascripta manu paulo recentiore, infra inter lin. eras. COEVMQVE IAPETVMQVE) M 279 SAEVOM (0) m. 2 corr. in V) P SAEVVM Ryb feuum c 280 coniuratuf 71 281 conati funt schol. PELL10 (1 m. 2 add.) P pelion bi

P

THYPOEA R thiphoea c
Lucani 1 389 INPONERE
Pelion Ossae %, schol. Lu-

R

OL V

INVERTERE (corr.

di. fiecit y DEIECIT R 284 SAEPTIMA P SEP

cani I 389 Pelio Ossam Servius 282 ADQVE
m.2 P 283 EXSTRVCTOS M ftructof 7
'disiecit, de ecit' Servius MONTES Rbc
TIMA Rybe
DECIMAM PRybc PONTERE M
praenfof b⚫ LICEA Pbi telif c 286 fuge 7

VITES R 285 287 meliuf gelida c

288 VEL R inrotat c EOOS (0 m. 2 corr. in V) P 289 ftipulae melius Claudius Sacerdos, Rufinianus 290 T. ONDENTVR (eras. post T vel E vel F vel I vel P) M noctif yb, Nonii exempl. noctis, accusativus pluralis' Servius NOCTES (E rad. ut vid. corr. in I) P NOCTES R NOCTE M humor bc

et quidam seros hiberni ad luminis ignes
pervigilat, ferroque faces inspicat acuto;
interea longum cantu solata laborem
arguto coniunx percurrit pectine telas,
aut dulcis musti Volcano decoquit umorem

295

et foliis undam trepidi despumat aheni.

at rubicunda Ceres medio succiditur aestu,
et medio tostas aestu terit area fruges.

nudus ara, sere nudus; hiemps ignava colono.
frigoribus parto agricolae plerumque fruuntur,
mutuaque inter se laeti convivia curant.
invitat genialis hiemps curasque resolvit,

300

ceu pressae cum iam portum tetigere carinae
puppibus et laeti nautae imposuere coronas.

set tamen et quernas glandes tum stringere tempus
et lauri bacas oleamque cruentaque murta,

305

TESTIMONIA.

292 ferroque inspicat a.' schol. Lucani II 687 tine' Servius ge. I 143

294 arguto pec

295 dulcis musti' Quintilianus VIII 2, 10 'Volcano d. u.' Macrobius V 14, 4 296 Gellius II 3 299 Donatus in Ter. Phorm. II 1, 11 ‘nudus a. s. n.' Isidorus orig. VI 8, 11 XVII 2, 6 302 Nonius 321, 9 schol. Hor. carm. III 19, 15 *invitat g. h.' schol. Hor. carm. III 17, 16 303 sq. cen.. puppibus' Nonius 364, 25 305 sq. 'sed... bacas' Nonius 403, 6 305 sed... stringere' Servius ecl. IX 61 306 'cruentaque m.' Priscianus 640 P.

VARIA LECTIO.

N

291 ad in ras. b IGTVES M

Aen. VII 14

292 PERVIGILANT P 294 cf.

CONIVX R 295 DVLCIS M VOLCANO (0 pr. m.2

corr. in V) P VVLCANO MRybc

more be

296 et aut Gellius

(Rm. 2 sup.) P TREPIDIS MR

dequoqu... it y dequoquit c hu

R

trepidi y, Servius, Gellius TEPIDI difpumat b ‘in optimis libris scrip

tum invenimus: ... aheni' Gellius aheni Servius AENI MPybe AENIS R 299 'sane quidam post hoc hemistichium dicit subsecutus: habebis

frigore febres.' Servius

rubro) M

POSVERE Pybe

303 cacu у

V

& fere c 300 FERVNTVR (V suprascr. col. PRAESSAE R 304 Aen. IV 418

305 SED MRyc. DES (GLAND m. ant. in ras.) R

306 lauri...

R

IN

QVENDAS (corr. m. 2) P GLANtunc e, Nonius, Servius ecl. IX 61 bacaf c MYRTA MRyb, Prisciani exempl.

tum gruibus pedicas et retia ponere cervis
auritosque sequi lepores, tum figere dammas
stuppea torquentem Balearis verbera fundae,
cum nix alta iacet, glaciem quom flumina trudunt.
Quid tempestates autumni et sidera dicam,
atque, ubi iam breviorque dies et mollior aestas,
quae vigilanda viris; vel cum ruit imbriferum ver,
spicea iam campis cum messis inborruit et cum
frumenta in viridi stipula lactentia turgent?
saepe ego, cum flavis messorem induceret arvis
agricola et fragili iam stringeret hordea culmo,
omnia ventorum concurrere proelia vidi,
quae gravidam late segetem ab radicibus imis
sublimem expulsam eruerent, ita turbine nigro
ferret hiemps culmumque levem stipulasque volantis.

TESTIMONIA.

310

315

320

309 'Baleares' Pro

'vigilanda v.' Phocae ars 21

schol. Lucani 313 quae v. 'cum ruit i.

308 auritos lepores' Macrobius Sat. VI 5, 6 bus 43, 18 K. 'Balearis v. f.' Isidorus orig. XIV 6, 44 I 229 311 Nonius 407, 27 312 Probi inst. I 9, 10 v. Maximi Vict. ars 21 v.' Seneca qu. n. IV 4, 2 Servius ge. III 429 'ruit i. v.' Servius Aen. VIII 429 schol. Lucani V 413 315 'frumenta... stipula' de gen. nom. 79 H. 318 'transire convenit ad reliqua tempestatum praesagia, quoniam et hoc placuisse Vergilio magnopere video, siquidem in ipsa messe saepe concurrere proelia ventorum damnosa inperitis refert.' Plinius nat. hist. XVIII 35, 78 320 Apud Priscianum 1006 videtur hic locus excidisse, ubi nunc in libris legitur: 'in primo georgicon: sublime volans' (Aen. X 662) v. M. Hertzii adnotationem

VARIA LECTIO.

307 .. pedical in ras. y

308 fi.gere (u m. 1) y

DAMAS R 309

310 QVOM M CVM

TORQVENTES R TORQVENTEM (punct. rubr.) M

PRybe trudunt (tr e corr.) y 311 AVCTVMNI P 312 ADQVE R imbrife.rum y 314 SPICEA C P

313 vel] in ras, b

SIT M in. horruit b

C

cum

ETIAM (IA eras., cum m. rec.) P

TENTIAR LATENTIA M lactantia 72c lactentia Servius
CERET M 318 CONSVRGERE R 319 LATAE M

M

MES

315 IAC

IN 316 DVRADICIMVS P

321 ferret hiemps cumulum b

320 Sublime c EXPVLSA (M m. 2 sup.) P Ladericus dictum putat hypothetice (hiemps si esset').

VOL

uolantify VOLANTES MRbc NIGRANTIS (VOL m.2 sup., IS m. 2

corr. in ES) P

saepe etiam immensum caelo venit agmen aquarum,
et foedam glomerant tempestatem imbribus atris
collectae ex alto nubes; ruit arduus aether,
et pluvia ingenti sata laeta boumque labores
diluit; implentur fossae et cava flumina crescunt
cum sonitu fervetque fretis spirantibus aequor.
ipse pater media nimborum in nocte corusca
fulmina molitur dextra: quo maxuma motu
terra tremit; fugere ferae et mortalia corda
per gentes humilis stravit pavor: ille flagranti
aut Athon aut Rhodopen aut alta Ceraunia telo.
deiecit; ingeminant austri et densissimus imber.
[nunc nemora ingenti vento, nunc litora plangunt.]
hoc metuens caeli menses et sidera serva,

325

330

335

TESTIMONIA.

...

Nonius 380, 4 328 sq. ‘ipse dextra' Nonius quo. . . tremit' Servius in ge. ad Hor. carm. I 16, 11

331

335

322 schol. Stat. Theb. I 356 324 ruit a. a. 325 'sata 1. b. 1.' Servius in ge. I 22 430, 22 Servius in Aen. I 89 329 sq. I 26 330-333 'et . . . deicit' Acron 'per... pavor' schol. Persii II 6 334 Servius Aen. III 420 Nonius 387, 29 'caeli... serva' Philargyrus ge. IV 100 Vergilius errantium quoque siderum rationem ediscendam praecipit admonens observandum frigidae Saturni stellae transitum' Plinius nat. hist. XVIII 25, 57

'ideo

ras.) b

A

329 molitur (1 in

MAXIMA Rybe 330 FERE M et om. Martinus: cf. Lachmannus Lucr. 198 331 gentifyb HVMILI R humilis Servius FLAGRANTIS R 332 Atho secundum Theocritum VII 77 Heinsius: cf. Servius Aen. XII 701 Athon Valerius Flaccus raunia (sed au e corr., m. 1 fort. v vel y) y M: cf. Lachmannus in Lucr. 128 deicit ybc

et] SET M

rodopen 7 ce

333 DEIECIT R DEIECIT ingeminans; Reiskius

334 aut male a poeta positum aut interpolatum esse

iudicavi in lect. Verg. 5. Cf. 359

V

PLANGN M PLANGIT Rb

335 hoc me

'plangit ... alii plangunt legunt, ut sit nemora et litora plangunt, i. e. resonant' Servius. plangunt testatur idem Aen. III 420 tuens] quod super est Nonius ut II 346 IV 31