non aliter quam qui adverso vix flumine lembum
remigiis subegit, si bracchia forte remisit,
atque illum praeceps prono rapit alveus amni.

Praeterea tam sunt arcturi sidera nobis

haedorumque dies servandi et lucidus anguis,

205

quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis
pontus et ostriferi fauces temptantur Abydi.

libra die somnique pares ubi fecerit horas,

et medium luci atque umbris iam dividit orbem :
exercete, viri, tauros, serite hordea campis

210

TESTIMONIA.

204 sq.

201 sq. 'quam... subigit' Nonius 534, 9 Fulgentius 564, 7 201 'lembus Probus 36, 18 K. 202 sq. 'si bracchia . . . amni' Nonius 530, 6 Acron ad Hor. carm. III 29, 32 203 Servins Aen. IV 424 'prono r. a. a. Priscianus 766 204-207 Columella de r. r. XI 1, 31 Acron Hor. carm. III 1, 24 'quippe Vergilio iubente praedisci ventos ante omnia ac siderum mores, neque aliter quam navigantibus servari Plinius nat. hist. XVIII 24, 56 204 Servius Aen. IV 578 'et l. a.' Probus 36, 22 K.

205 'haedorumque d.' Probus 36, 19 K. 206 *ventosa . . . vectis' Servius Aen. VIII 449 208 Gellius IX 14 Charisius 101 Priscianus 780. 781. 1102 Probi inst. II 1, 1 Donatus in Ter. Andr. II 5, 19 schol. Lucani VIII 467 Probus 36, 29 K. Servius Aen. I 470 'libra die' Servius in Aen. I 156 'libra die somnique' Incertus de nom. 1 E. schol. Persii V 47 'sane reprehensus Vergilius dicitur a Bavio et Maevio hoc versu: hordea qui dixit, superest ut tritica dicat' Servins 'serite h. c.' de gen. nom. 79 Hanpt. Augustinus de gramm. 1990 P. p. 550 K.

210 Asper 113, 12

'serit h.' Charisii exc.

VARIA LECTIO.

201 qui. e aduorso Nonii praeter Leid. ex.

lembun y

202

Remigife SVBEGIT P SVBIGIT MRybey brachia b 203 atque: cf. Wichert de arte stil. 169 ILLVM PRAECEPS PRONO P: cf. ecl.VIII 59 ge.

PŘE

III 236 IV 29 ILLVM PRONO INCEPS (PRE m. rec. sup.) R ILLVM IN PRAE

CEPS PRONO Mybe, Gellius, Nonius

abbydi y

TRAHIT R 206 VECTUS (U m.2 corr. in 0 et ead. m. sup. I) P uectef bi 207 obftriferi y faucif el 208 DIE Py, Servius, Priscianus, Probi inst., inc. de nom., Charisii cod., schol. Luc. DIE' (I suprascr.col. rubro) M DIEI R, Probi 36, 29 libri die. b‘ut facile his credam, qui scripserunt idiographum librum Vergilii se inspexisse, in quo ita scriptum est: libra dies ...horas, id est : libra diei somnique.' Gellius 209 DIVIDET Ryb: cf. 188, at contra 450 III 303. 336 IV 401 recte laudata a Wagnero VRBEM M

usque sub extremum brumae intractabilis imbrem;
nec non et lini segetem et Cereale papaver
tempus humo tegere et iandudum incumbere aratris,
dum sicca tellure licet, dum nubila pendent.
vere fabis satio; tum te quoque, medica, putres
accipiunt sulci, et milio venit annua cura,
candidus auratis aperit cum cornibus annum
taurus, et averso cedens canis occidit astro.
at si triticeam in messem robustaque farra
exercebis humum, solisque instabis aristis,
ante tibi Eoae Atlantides abscondantur
Cnosiaque ardentis decedat stella coronae,

TESTIMONIA.

215

220

211 Probi inst. I 11, 2 Arusianus p. 266 L. 212 Cereale p.' Probus 37, 1 214 Columella de r. r. II 8, 3 215 'Vergilius eam' (fabam) 'per ver seri iubet circumpadanae Italiae ritu' Plinius nat. hist. XVIII 12, 30 215 sq. Seneca epist. 86, 16 215 'vere f. s.' Charisius 21. 72 Nonius 227,3 Asper 113, 14 K. 217 sq. Probus 37,2 K. Macrobius comm. in somn. Scip. I 18, 15 219 sqq. Vergilius triticum et far a vergiliaoccasu seri iubet, hordeum inter aequinoctium et brumam (210), viciam vero, phasiolos et lentem boote occidente' (227) Plinius nat. hist. XVIII 24, 56 219-221 Columella de r. r. II 8, 1 219 Asper 113, 13 K. (om. 'at') 'robustaque f.' Probi inst. II 1,29 221-223 'ante semina' Probus 37, 13 K. 221 Marius Victorinus 2473 P. Terentianus Maurus 1188 Servius Aen. VIII 138 222 Probus 17, 13 K. Acron ad Hor. carm. II 19, 14

rum

VARIA LECTIO.

211 VTQ P

imbren y

212 ceriale ylb

213 JAMDVDVM

PRybe incub. ere c

S

raftrif

aratrify, Servius ARATRIS (sup. m. rec.) P

ARATRIS M RASTRIS R aratrif in ras. b ratris Mentel. alter m.1. Fuil

tunc Seneca

216 Accipiant c

218 AVERSO PRybc,

risii 72 cod. Probus ADVERSO M‘averso autem astro duplex lectio est, nam alii adverso legunt e. q. s. Servius. Fluctuant Macrobii exemplaria,

auerso praeter alia Bongars. 1

219 AD R

sup.) P IN MRybe

AE

A

TRITICEM (A m. 2 sup.) TRITICIAM M IM (N m.2 menfem y 220 ariftif (f pr. in ras.) b

A

221

ABSCONDVNTVR (A m. 2 sup.) P abfcondenProbus GNOSIA MRybc procedat Schrade

debita quam sulcis committas semina quamque
invitae properes anni spem credere terrae.
multi ante occasum Maiae coepere; sed illos
expectata seges vanis elusit avenis.

si vero viciamque seres vilemque phaselum,
nec Pelusiacae curam aspernabere lentis,
haut obscura cadens mittet tibi signa bootes:
incipe et ad medias sementem extende pruinas.
Idcirco certis dimensum partibus orbem
per duodena regit mundi sol aureus astra.

quinque tenent caelum zonae: quarum una corusco
semper sole rubens et torrida semper ab igni;
quam circum extremae dextra laevaque trahuntur
caeruleae, glacie concretae atque imbribus atris;
has inter mediamque duae mortalibus aegris

TESTIMONIA.

225

230

235

225 sq. Probus 225 multi... 227 Acron 'vilemque 229 sq.

224 anni... terrae' Acron ad Hor. carm. I 3, 5 37, 28 K. 'sed . . . aristis' Nonius 301, 24. 416, 25 coepere' Servius Aen. VIII 138 227-229 Probus 38, 1 K. ad Hor. carm. I 20, 1 'si... seres' Probi inst. I 9, 11 faselum' Nonius 529, 12 Servius ge. I 274 228 Nonius 210, 4 Beda de temp. ratione 16 233-239 Probus 38, 17 K. Hyginus gromaticus de limitibus constituendis p. 185 L. 233-238 'quinque divom' Beda de temp. rat. 34 233 quinque .. zonae Probus 40, 16 K. Isidorus de natura rerum 10 p. 22 ed. Becker 234 Acron ad Hor. carm. I 22, 21 III 3, 54 235 sq. quam concretae' Isidorus de natura rer. 9 p. 22 ed. Becker 236 Acron ad Hor. carm. III 3, 56 237 sq. has . . . divom' Isidorus de natura rer. 10 p. 23 ed. Becker 'mortalibus . . . divom' Macrobius somn. Sc. II 5, 16

237-239 'duae

Probus: cf. H. Keilius Philol. II 164 sq. ARISTIS ut 220 MR, Nonius 227 uitiam y fasellum 7, Acronis Med.

sec. m.2 corr. in 1) P

tat cl 230 INCIPI R

229 Aut 7 haud be

228 PELVSAEACAE (E

tet

MITTIT M mit b mit

EXPENDERE R

233 ina y

h

235 LEVA My trauntur b

CORVSCE (0

m.2 sup. P CORYSCHO M 236 CAERVLEAE MPRybe, Hygini, Servius ut videtur: plavzoło zɛdaivotépai zvavolo Eratosthenes. cerulee Isidori Bamb. B cerule Isidori Bamb. A

caerulea b2, Pieriiy, Probi exempl., Hygini o

IMBVIB-M

add. in mg. 7

GLACIAE MRc\

a. trif (t e corr., ut videatur fuisse aegris) y
DIVAE P aegrif (aeg in ras.) b

has] Af y

237 om.,

munere concessae divom, et via secta per ambas,
oblicus qua se signorum verteret ordo.

mundus, ut ad Scythiam Riphaeasque arduus arces
consurgit, premitur Libyae devexus in austros.
hic vertex nobis semper sublimen; at illum
sub pedibus Styx atra videt manesque profundi.
maxumus hic flexu sinuosso elabitur anguis
circum perque duas in morem fluminis arctos,
arctos Oceani metuentes aequore tingui.
illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox
semper et obtenta densentur nocte tenebrae,
aut redit a nobis Aurora diemque reducit;
nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis,
illis sera rubens accendit lumina Vesper.

TESTIMONIA.

...

240

245

250

ordo' Macrobius somn. Sc. II 8, 2 240 sq. Servius ge. I 324 242 sq. Macrobius comm. in somn. Scip. I 16, 5 242 Festus 306 v. sublimen 'hic ... sublimis' Servius in Aen. I 114 ge. I 209 II 310 Acron ad Hor. carm. III 24, 38 244-246 Probus 40, 5 K 244 Nonius 207, 10 245 Priscianus 986 P. Macrobius somn. Scip. II 8, 6 'circum morem' Marius Plotius p. 263 G. 246 Macrobius comm. in somn. Scip. I 16, 4 Probi inst. I 5, Î Arusianus p. 247 L. 247-251 Probus 39, 27 K. 249 schol. Lucani VI 572 250 sq. Seneca epist. 122, 2 Martianus Capella VI 592 Statii Theb. V 178

...

VARIA LECTIO.

238 Muner.eb

250 schol.

DIVOM (0 m. 2 corr. in V) P DIVVM MRybc

h

D

AB (D col. rubro) M

feitiam V fchitiam c RIPHEAS MPRbe ripaeaf y Riphaeas Servius 241 PRAEMITVR MR LIVIAE (I post. m. 2 corr. in V) P 242 semper] caeli Servius ge. I 209 sublimen Verrium Flaccum legisse demonstravi in Iahnii ann. LXXVII 184 sq. SVBLIMES R SVBLIMIS MPybe, Macrobii Acronis Servii exempl. ut vid. sub. Festi cod. AD PRb1 243 ftix (i corr. in y) b stix c 244 MAXIMVS PRybc SINVOSO Myc finuofo (l pr. corr.

SINVOSSO P

m. rec. sup.) R

Probi inst. cod.

245 arctuf 71

tingi 72 tingi c

246 Arctol y

add.) b SINVOS (0 metuentif 71 248 DENSENTVR PRyby DENSANTVR Mc, Probi exempl. nube Schraderus 249 REDDIT M Probus redit (dit in ras.) c a om. Probus NOBI /// (ult. lit. ras, Aen. V 739 hanelif y anhelans Probi exempl. 251 illis Seneca, ut Lucretius I 1065 ILLIC MPR ybe, Probi exempl. An illi? ostendit Probi exempl.

Nec frustra signorum obitus speculamur et ortus
temporibusque parem diversis quattuor annum:
hinc tempestates dubio praediscere caelo

257

258

252

aut pecori signum aut numeros impressit acervis.
exacuunt alii vallos furcasque bicornis,
atque Amerina parant lentae retinacula viti.
nunc facilis Rubea texatur fiscina virga,

TESTIMONIA.

265

255 'classes' gloss. 259-261 frigidus... 261 sq. 'durum. . . lintres' Priscianus 891

257 Nonius 357, 20 258 Servius in Aen. I 133 Zitz. Petri p. 13 256 Macrobius Sat. VI 4, 16 datur' Gellius X 11 Nonius 51, 28 Macrobius Sat. VI 8, 11 'durum. . . dentem' Nonius 156, 28 Eutychius II 4 262 'cavat a. 1.' Nonius 535, 6 264 'exacuunt a. v.' de gen. nom. 103 H.

VARIA LECTIO.

b

265 Nonius 338, 7

257 sq. huc transposui

S.

266 schol. Hor. sat. I 5, 96

PRAEDICERE R

253 Poffi

254 INPELLERE Pye 255 deducere claffef in ras. c

256 et

258 DIVERSIT M 252 dubii b1 mufb tempeftaque ferendi (ta eras.) y armatof 71 CLASSES PRyb Macrobius TEMPESSIIVAM P Ante v. 259 desideramus quaedam in hanc sententiam: sunt enim suis quaeque temporibus opera' adsignala, etiam eis, quae nullum omnino negotium videntur admittere.' 259 TRIGIDVS (T m.2 corr. in F, R m. 2 add.) P agricolas Macrobius 260 mox] POST M mox in ras. b properanda (da in ras.) b 261 proucit b1 proudit b2 262 obtonfi Eutychii cod. obtusi be cauet b LYNTRES MPRyb, Prisciani Bamb. Halb. lintref e luntrem Eutychius 263 NVMERO M INPRESSIT Py INPRAESSIT R BICORNES Rc 265 ADQVE R pa

rent cl

LENTE M 266 FACILI P facilis Servius 'Rubos...hinc putant aliqui Virgilium dixisse... Rubca...virga.' schol. Hor. Inter Rubea et rubea fluctuat Servius