hinc canere incipiam.

vos, o clarissima mundi

lumina, labentem caelo quae ducitis annum,
Liber et alma Ceres, vestro si munere tellus
Chaoniam pingui glandem mutavit arista,
poculaque inventis Acheloia miscuit uvis;

et vos, agrestum praesentia numina, fauni,

ferte simul faunique pedem dryadesque puellae:

munera vestra cano. tuque o, cui prima frementem
fudit equom magno tellus percussa tridenti,

TESTIMONIA.

5 sq. 'vos... annum' Appuleius de deo Socr. 1 5-7 'vos... Ceres' Probus 26, 10 K. Acron ad Hor. carm. saec. 1 6sq. 'vos quoque, inquit, labentem... Ceres' Macrobius Sat. I 16, 44 6 labentem... annum' Probi inst. I 7,3 7-9 Macrobius Sat. V 18 7 'Liber et a. C.' Probi inst. II 1, 25 Macrobius Sat. I 24, 3 Terentianus Maurus 1140 'alma C.' Isidorus orig. I 36, 12 'vestro si m. t.' Acron ad Hor. carm. III 18, 5 Servius Aen. V 64 7 sq. vestro... arista' Probus 26, 18 K. Servius ecl. V 79 Macrobius Sat. I 18, 23 8 Servius ge. I 149 Porphyrion ad Hor. carm. I 17, 1. 29, 16 9 Probus 26, 31 K. Servius Aen. VI 659 10 Probus 27, 15 K. Acron ad Hor. carm. IV 14, 43 11 Macrobius Sat. V 17, 16 Donatus in Terent. Andr. IV 5, 13 'ferte simul dryadesque' Terentianus Maurus 1140 'dryadesque p.' Probus 27, 27 K. 12-14 'tuque . . . Neptune' Probus 28, 1 K. 12 sq. Servius in Aen. I 1. 541 12 Terentianus Maurus 1141 13 'percussa t.' Terentianus Maurus 1194

VARIA LECTIO.

N

6 ‘numina fuit, sed emenda7 Liber et alma Ceres con

5 HIC (m. 2 sup.) P 0 m. 2 sup. P vit ipse' Servius qui Probi inst. cod. iungunt cum superioribus Servius Probus Macrobius Acron, fortiore interpunctione inde separant recentiores, freti maxime Varronis de re

N MIN

rust. I 1, 5 UESTRO SIT MVNERE M ueftro fimmunere y vestro si munere Servius Acron Macrobius vestroque in munere Probus : 'for

ACHELO I. A Machaeloia y OVIS M 10 et] VT, sed V corr. m.2 in E, ut vid. P 11 driuadef (u eras.) y dria. def c 12 0 m. rec. sup. R furentem Servius Aen. I 1 13 FVNDIT P, Servius in Aen. I 1 Fu.dit b EQVOM y et O m.2 corr. in V P EQVM R ECVM M equum b aequum c fudit equum antiquissimi libri, fudit aquam plerique habuerunt' Servius. in Cornel. equum, in authentico aquam, ipsius manu equum' idem, fudit equum Probus mano, corr. in mago y tridentem 71

n

Neptune; et cultor nemorum, cui pinguia Ceae
ter centum nivei tondent dummeta iuvenci;
ipse nemus linquens patrium saltusque Lycaei
Pan, ovium custos, tua si tibi Maenala curae,
adsis, o Tegeace, favens, oleaeque Minerva
inventrix, uncique puer mostrator aratri,

et teneram ab radice ferens, Silvane, cupressum;

15

20

dique deaeque omnes, studium quibus arva tueri,
quique novas alitis non ullo semine fruges,
quique satis largum caelo demittitis imbrem;

tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum
concilia incertum est, urbisne invisere, Caesar,

25

TESTIMONIA.

16 Charisins 4

Ter. Phorm. V 1,31

14 sq. et... iuvenci' Probus 28, 17 K. 14 et c. n.' Arusianus p. 220 L. 15 Asper 114, 20 K. 16-18 'ipse... favens' Probus 29, 5 K. 'ipse n. 1. p. suaque arva Latinus' Donatus in 'ipse n.' Terentianus Maurus 1144 'ipse... patrinm' gloss. Barth. adv. XXXVIII 15 17 Pan o. c. Arusianus p. 220 L. 18 'adsis . . . favens' Servius Aen. I 327 18 sq. 'oleaeuncique . . . aratri' Probus 29, 22 K. 20 Probus 30, 3 K. Inser. Neap. 6016, 11 21 'dique deaeque' Terentianus Maurus 1144 'arva t.' Terentianus Maurus 1144 22 'quique n.' Terentianus Maurus 1145 23 'quique s.' Terentianus Maurus 1145 24sq. tuque... incertum est' Charisius 184 Donatus in Ter, hecyr. IV 1,9 et om. 'est' in Andr. III 3, 47 25 sq. 'urbisne . . . curam' Gellius XIII 21

que M. i.' Probus 29, 16 K.

VARIA LECTIO.

19

14 cultor pecorum Io. Schraderus custos pecorum Monac.: cf. 17 cultor nemorum etiam Servius Probus Arusianus pingua y

1

15 NIVEO (m. 2 sup.) P NIVE

DVMMETA P DVMETA MRybc

uenci. b 16 linquenf (q in ras.) b

Vatic. licaei y lycei be

V

ce.ec

iu

PATRIVM-O-M que om. Probi

TOS

17 ONIVM M CVSTVA (m. 2 sup.) R

tua seu Schraderus Obss. I 3: cf. Theocritus I 121 tua si Servius, Probi

exempl., sed si om. Vatic.

19 MOSTRATOR M MONSTRATOR PRbc monstratur y 20 tenera quidam apud Servium 21 DIIQVE (I all.

D

eras. P Diiq: c QVIQ. M
DE SEMINE R non ullo femine b non nullo femine yc, Servius

22 QVINQ. M ALITES R NON VLLO

Mbe urbisne liber manu ipsius Vergili correctus teste Gellio XIII 21 INVISCERE i. e. invissere R

terrarumque velis curam, et te maxumus orbis
auctorem frugum tempestatumque potentem
accipiat cingens materna tempora myrto,

an deus immensi venias maris ac tua nautae
numina sola colant, tibi serviat ultima Thyle
teque sibi generum Tethys emat omnibus undis,
anne novom tardis sidus te mensibus addas,
qua locus Erigonen inter chelasque sequentis
panditur (ipse tibi iam bracchia contrahit ardens
Scorpius et caeli iusta plus parte relinquit)
quidquid eris (nam te nec sperant Tartara regem
nec tibi regnandi veniat tam dira cupido,
quamvis Elusios miretur Graecia campos

30

35

TESTIMONIA.

28 Probus 30, 18 K. 30 'tibi... Thyle' Servius Aen. IV 103 30 sq. 'tibi... undis' Probus 30, 22 K. 31 Servius Aen. IV 103 Nonius 531, 16 Probi inst. I 4, 17 'teque s.' Terentianus Maurus 1145 32-35 Probus 31, 4 K. 32 'anne n.' Terentianus Maurus 1146 34 ipse t.' Terentianus Maurus 1146 35 Scorpios plus' Probi inst. I 4, 15 'plus p. r.' Terentianus Maurus 1146 36-39 Probus 31, 26 K. 37 Terentianus Maurus 1147 38 schol. Veron. 100, 23 K. Diomedes p. 388 P.

VARIA LECTIO.

26 MAXIMVS PRybc

28 cingentis Probi Vatic. Paris. 29 IM

MENSI M INMENSI PRybc
et b
30 sola] magna bc

M

ARIS (m. 2 sup.) P marif (arif in ras.) b feruiet b THYLAE M 31 thethys ut vid. m. 1, corr. in tethyfy thetif b thethif c 32 NOVVM MPRybc TARDES ut vid. P tardeis? 33 CAELAS R SEQVENTES Rc

R

34 'panditur ipse tibi... hic distinguitur, nisi dixeris ipse tibi brachia' e. q.s. Servius B'ACCHIA (col. rubro sup.) P brachia be 35 SCORPIVS ET Pc2, item scorpius Probi 31, 19 Vatic. Par. SCORPIOSET MRybel, Probi inst. scorpio sed Probi 31,7 exempl. iusta caeli c caeli om. Probi inst. RELINQVIT Pbc, Probus, Terentianus Maurus RELIQVIT MRY

D

QVIDQVID M quitquit y Quicquid c

E

36

RANT (m. 2 sup.) P nec fperant (a corr. in e) b NE SPERANT M nec

sperent y, Probi et Servii exempl. ras.) b

N

37 REGNADI M

ueniat (a in

38 Elusios Diomedis codd. el. fiof c1 ELYSIOS MPRybc2

campufy saltus schol. Veron. 100, 23

nec repetita sequi curet Proserpina matrem)

da facilem cursum atque audacibus adnue coeptis,
ignarosque viae mecum miseratus agrestis
ingredere et votis iam nunc adsuesce vocari.

40

Vere novo gelidus canis cum montibus umor
liquitur et zephyro putris se glaeba resolvit,
depresso incipiat iam tum mihi taurus aratro
ingemere, et sulco attritus splendescere vomer.
illa seges demum votis respondet avari
agricolae, bis quae solem, bis frigora sensit;
illius immensae ruperunt horrea messes.

at prius ignotum ferro quam scindimus aequor,
ventos et varium caeli praediscere morem

TESTIMONIA.

45

50

liquitur' 44 'et... 'taurus a.

39 Servius Aen. II 714 schol. Lucani VI 700 'nec r. s.' Servius Aen. IV 462 41 'miseratus a.' diff. serm. in Rothii Suetonio p. 316, 2 43 'vere n.' Columella XI 2, 2 'vere... canis' Terentianus Maurus 1149 43 sq. Eutychius II 12 Porphyrio ad Hor. carm. I 4, 1 'vere... liquitur' Quintilianus IV 2, 2 Priscianus P. 800 P. 'gelidus... Servius Aen. IV 251 'canis... liquitur' Servius Aen. III 28 resolvit' Servius ge. II 330 III 322 45 Diomedes p. 498 P. Terentianus Maurus 1149 47 sq. Probus 32, 14 K. 47 sq. 'illa... agricolae' Servius ad ge. I 99 Isidorus orig. XV 13, 8 48 'quarto seri sulco Vergilius existimatur voluisse, cum dixit optumam esse segetem, quae bis soles, bis frigora sensisset' Plinius nat. hist. XVIII 20 49 Philargyrus ge. III 328 'illius i.' Servius Aen. I 683 50 Servius ge. I 469 Aen. II 69 51-53 Columella de r. r. I 4, 4 cf. Plinius nat. hist. XVIII 24, 56

VARIA LECTIO.

M.

39 turet ut vid. 71 ///RET (reliqua chartae fissura perierunt, sed literae C particula servata) P 40 CVRSV M ADQVE Pr

n

ADNVE (m. 2 sup.) P

E

E

41 MISRATVS (E m. 1 ut vid.) P

agreftes c 42 et] T (m. 2 sup.) P VOTI/// (S perit fissura) P 43

V

L'are 71

com b

H

VMOR (Hcol. rubro) Mhumorc

BA Ryc 45 Depraeffo c tunc c 46 ADTRITVS R vius 47 VOTI R

refpondit cl

VOMER M: cf. Ser48 fentit b2c Probi Vat. 49 IM

MENSAE MR INMENSAE Pybc orrea y MEISES (I corr. in S) P 50 at y AC MPRbc 'si autem non immensum, sed ignotum lege

ris, nobis ignotum significat.' Servius

A

SCHINDIMVS R

51 ET

TVRIVM (T alt. eras., A m. 2 sup.) P et proprium Columellae Sangerm.

E

PRAEDISCER M

cura sit ac patrios cultusque habitusque locorum,

et quid quaeque ferat regio et quid quaeque recuset.
hic segetes, illi veniunt felicius uvae,

arborci fetus alibi, atque iniussa virescunt

gramina. nonne vides croceos ut Molus odores,
India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,
at Chalybes nudi ferrum, virosaque Pontus
castorea, Eliadum palmas Epiros equarum?
continuo has leges alternaque foedera certis
imposuit natura locis, quo tempore primum
Deucalion vacuom lapides iactavit in orbem,

unde homines nati, durum genus. ergo age, terrae

TESTIMONIA.

55

60

52 'et... locorum' Servius Aen. III 249 53-58 'et quid . . . ferrum' Seneca epist. 87, 20 53 Macrobius Sat. V 16, 7 Terentianus Maurus 1150 Columella de r. r. V 5, 7 VIII 17, 7 54 Arusianus p. 240 L. Servius Aen. V 344 illic... uvae' Servius ge. II 11 54 sq. hic segetes... alibi' Quintilianus IX 3, 39 55 arborei f. a.' Probi inst. I 9, 11 'iniussa v. gramina' Acron ad Hor. carm. I 4, 10 56-59 57 'molles... Sabaei' Priscianus

'nonne equarum' Probus 33, 3 K. 1088 Acron ad Hor. carm. I 31, 7 58 sq. at... castorea' Servius Aen. VIII 421 59 Eliadum. equarum' schol. Lucani I 294 VIII 374 60-63 Probus 33, 27 K. 61 sq. 'quo... orbem' glossator Censorini de die nat. p. 10, 7 I. 62 schol. Statii Theb. III 560 'unde... genus' schol. Iuvenal. I 83 Servius ge. II 341 genus' Probus 79, 5 K.

VARIA LECTIO.

T

52 SIC (T m.2) P

Columellae Sangerm.

63

'homines...

cultofque y cultus, om. que, Oblong. Pierii, γ

53-104, id est 52 versus media pag. hic om.

y: sequuntur post v. 130 53 quid ferre recuset Pierii z 5+ HING (N eras.) P illi Arusianus: cf. 251 III 17 ILLIC MRyb illic (i post. in ras.) c ILLINC (N eras.) P veniunt uvae felicius illic Pieriani y 55 ARBOREI (I add., sed ead. m. ut vid.) R ADOVE R

ut femper Tmolus Probi Vat.

ueref

TMO

cunt el 56 CRVCEOS R LVS (T col. rubro) M Moluf gloss. in b MOLOS P IMOLVS R molefy .mo.lufc Tmolos & Tmolus Servius et Probus: cf. Fleckeiseni annales LXXVII 195 sq. 57 MITTET (E m. 2 corr. in I) P MIT'sane tus modo sine aspiratione dici58 AD R chalibef be 59 Epirus Pie60 ALTERNA///FOEDERA (in rasura

ut tmoluf odoref in ras. b TAT Mc Seneca mittit Servius mus' Servius fabei c rii Epiros testatur Servius ante F potest fuisse Q-) P AETERNAQ. FOEDERA MRybcy, Servius et Probus 61 inpofuit ye 62 VACVVM MPRybc LAPIDIS P

IACTABIT Py

63 DVRVM eras. P